Update: Μετά την περσινή αναβολή της πρεμιέρας ελέω Covid και τη μεταφορά του στην οθόνη μέσω κινηματογραφικής εκδοχής, το συγκλονιστικό έργο «The sea between my soul» του Λιβανέζου εικαστικού Ραέντ Γιασίν έρχεται ζωντανά στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης για τρεις ημέρες, από 19 έως 21 Νοεμβρίου. Ακολουθεί η συνέντευξη που παραχώρησε ο δημιουργός στο «α» τον Δεκέμβριο του 2020.
Το 2016, ένα χρόνο πριν ξεκινήσει να δουλεύει το πρότζεκτ «The sea between my soul» ο Ράεντ Γιασίν, η Μεσόγειος Θάλασσα σημείωσε το μαύρο ρεκόρ της δεκαετίας με πάνω από πέντε χιλιάδες νεκρά σώματα προσφύγων στα νερά της, τα οποία βυθίστηκαν μαζί με τις βάρκες που επέβαιναν ή παρέδωσαν από τις κακουχίες, την πείνα και την αφυδάτωση. Η εικόνα του άψυχου τρίχρονου Αϊλάν στα παράλια της Τουρκίας στοίχειωσε την παγκόσμια μνήμη και στέρεψαν τα περιθώρια υπεκφυγών για αυτό που συνέβαινε (και συμβαίνει) χρόνια τώρα.
«Είναι ένας αδιάκοπος μάρτυρας θανάτων», λέει ο Ραέντ για την Μεσόγειο, τη θάλασσα «ανάμεσα στην ψυχή του». Στο τελευταίο του έργο (το οποίο μόλις έκανε πρεμιέρα διαδικτυακά στο YTB κανάλι του Ιδρύματος Ωνάση), ο γεννημένος στην Βηρυτό multi-media εικαστικός συνθέτει ένα ανατρεπτικά ακίνητο ροκ (υπερ)θέαμα που μιλάει για το θάνατο: Ταριχευμένα ζώα καταλαμβάνουν τη σκηνή –μια υπερ-οικοδομημένη πόλη δίπλα στη θάλασσα– και τραγουδούν τις ιστορίες τους. Μεταφέρουν όνειρα, φιλοδοξίες, φόβους και αδιέξοδα. Είναι τα θύματα ενός «λάθος υπολογισμού» στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, και επιτέλους έχουν την προσοχή μας.
Το έργο αποτελείται από μια θηριώδη σκηνογραφική εγκατάσταση, έκτασης 54 τ.μ. και ύψους έως 5 μέτρων, στην οποία ξεδιπλώνεται όλη η αφήγηση μέσω του εναλλασσόμενου φωτισμού (Τσάρλι Άστρομ) και της φωνής του Άλαν Μπίσοπ από την πειραματική ροκ μπάντα Sun City Girls. Είναι κάτι πολύ πρωτότυπο μεταξύ εγκατάστασης και θεάτρου, του οποίου το μέγεθος αργείς να αντιληφθείς μέσω της οθόνης, αλλά εντυπωσιάζεσαι διπλά μόλις αυτό συμβεί. Κανονικά, η πρεμιέρα ήταν προγραμματισμένη για αρχές Μαρτίου στο φυσικό χώρο της Στέγης αλλά το plan B της διαδικτυακής μετάδοσης έδωσε τροφή για μια «νέα προσέγγιση μέσω της κινηματογραφικής έκδοσης», όπως παρατηρεί ο Ραέντ.
.jpg)
Μέσα από τα κοντινά της κάμερας, βλέπεις με λεπτομέρεια το παγερό αποτύπωμα του θανάτου στους ακίνητους αφηγητές του «The sea between my soul», παρατηρείς το γυαλιστερό τους τρίχωμα και τα κενά τους μάτια. Μερικά από τα ζώα είναι πολύ αναγνωρίσιμα, άλλα λιγότερο κι άλλα ίσως καθόλου, όπως το γλυκούλικο κικαντζού ή το βραζιλιάνικο κοάτι. «Δεν χρειάζεται να ξέρουμε την ταυτότητά τους για να τα αποδεχθούμε», σχολιάζει ο Ραέντ, «ακριβώς όπως θα έπρεπε να συμβαίνει και με τους ανθρώπους δηλαδή».
«Γι’ αυτό δεν είχα κάποια συγκεκριμένη λίστα ζώων στο μυαλό μου για το έργο, ήθελα σίγουρα να αποτυπώνεται η ποικιλία και μοναδικός μου όρος ήταν όλα τα ζώα να είχαν ταριχευθεί ύστερα από το φυσικό τους θάνατο», εξηγεί ο εικαστικός, ο οποίος αναζήτησε τους πρωταγωνιστές του στα αντίστοιχα τμήματα των ζωολογικών πάρκων. Ξεκάθαρη εικόνα είχε μόνο για το βασικό αφηγητή, την κόκκινη αλεπού (καθώς είναι «ένα σύμβολο πονηριάς και σοφίας στο υποσυνείδητό μας»), η οποία συστήνεται ως εκπρόσωπος αυτής της επιθανάτιας μπάντας που διαλύει τη μακάβρια φύση της με έμμετρο παιγνιώδη στίχο, ροκ εν’ ρολ μελωδίες και μπαλάντες.
«Ήθελε να δείξω κατάματα τον θάνατο, ο θεατής να τον νιώσει μέσω της ακινησίας κι αν δεν έβαζα κάτι πραγματικά νεκρό στη σκηνή, δεν θα ήταν ίδιο το αποτέλεσμα», συνεχίζει ο Ραέντ. «Καθημερινά βλέπουμε στις ειδήσεις τόσους θανάτους, τόσο πόνο και δυστυχία, που μας έχει γίνει συνήθεια. Το ακραίο κανονικοποιείται κι άνθρωποι παύουν να ενδιαφέρονται». Την ίδια αντίδραση διακρίνει στο Λίβανο, όπου ο λαός έχει εξαπατηθεί, έχει βομβαρδιστεί, έχει φτάσει στο σημείο ξεσηκωμού και τώρα επιστρέφει πάλι στην κανονικοποίηση όσων περνάει.
«Μιλάς συνέχεια για την ανθρωπότητα – πώς το εννοείς αυτό;», ρωτάει ειρωνικά στο κλείσιμο της παράστασης ένα τρωκτικό κοιτώντας το θεατή κατάματα. Θα μπορούσαμε να παραδεχτούμε ότι σε μεγάλο βαθμό αποτύχαμε ως είδος, ρωτάω τον Ραέντ. «Η ιστορία επαναλαμβάνεται σε μοτίβα και σίγουρα δεν μας λες τυχερούς που ζούμε σε αυτό το κομμάτι του αιώνα. Είναι ολοφάνερο πως δεν είμαστε όλοι ίσοι σε αυτόν τον πλανήτη: ανάλογα με το ποιος είσαι, από πού είσαι και πόσα χρήματα έχεις, διαμορφώνονται τα προνόμιά σου στην εκπαίδευση, την υγεία, την μετακίνηση ή στο οτιδήποτε. Κάποιοι άνθρωποι έχουν επιλογές στο πώς θα εξελιχθεί η ζωή τους κι άλλοι όχι, γίνονται απλά μέρος του συστήματος για να επιβιώσουν».
Κάθε περιθωριοποιημένη ψυχή, κρυμμένη στις σκοτεινές σελίδες της πρόσφατης Ιστορίας, ξεβρασμένη σε ακτές και πνιγμένη μεσοπέλαγα, αποκτά φωνή στο έργο «The sea between my soul», ξεγυμνώνοντας την απληστία και την βία του κόσμου που ζούμε, χωρίς να καταλήγει σε διδακτικές προκείμενες. Ο θάνατος είναι παρών κι αυτό, εν μέρει, είναι απελευθερωτικό.
Περισσότερες πληροφορίες για το έργο εδώ.
