Το έργο που ανεβαίνει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, ήδη με τον τίτλο του, ανασύρει την τραγωδία των χιλιάδων προσφύγων που θέλουν να φτάσουν σε μια ευρωπαϊκή ακτή, μακριά από τη ρημαγμένη πατρίδα τους. Το θέατρο –ελληνικό και διεθνές– εστιάζει στο μείζον ανθρωπιστικό ζήτημα των καιρών μας.
Δύο άνθρωποι που κάνουν «βρόμικες δουλειές»: ένας Ιταλός ψαράς, ο Στέφανο (Αργύρης Ξάφης), περισυλλέγει νεκρούς πρόσφυγες που πνίγονται στα ανοιχτά του νησιού του, της Λαμπεντούζα. Μια Κινεζοβρετανίδα φοιτήτρια, η Ντενίζ (Χαρά-Μάτα Γιαννάτου), μιγάς και γι’ αυτό στόχος ρατσιστικών σχολίων, χτυπά τις πόρτες των νοικοκυριών ζητώντας ανεξόφλητες δόσεις καταναλωτικών δανείων εκ μέρους μιας τοκογλυφικής εταιρείας. Αυτοί είναι οι δύο αντιήρωες της «Λαμπεντούζα» (2015) του Άντερς Λουστγκάρτεν, που κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου (από 28/10, φωτό). Οι παράλληλοι μονόλογοι των δύο προσώπων διασταυρώνονται και καταθέτουν μια διαφορετική αυτοψία της ανθρωπιστικής, αξιακής και θεσμικής παρακμής των καιρών μας.
Κι ενώ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ εκτιμά πως το 2016 θα είναι η πιο φονική χρονιά στη Μεσόγειο, όπως αναφέρει και ο Β. Θεοδωρόπουλος στο πρόγραμμα της «Λαμπεντούζα», εκείνος ανεβάζει αυτό το έργο κι εξηγεί: «Περισσότεροι από 3.212 πνιγμοί μεταναστών και προσφύγων έχουν ήδη καταγραφεί φέτος στη Μεσόγειο. Δεν πρόκειται όμως απλώς για στατιστικούς πίνακες, αλλά για ανθρώπινες ζωές. Τους βλέπουμε άραγε ως ανθρώπους; Φοβάμαι πως όχι, γι’ αυτό και αντέχουμε τις επαναλαμβανόμενες ειδήσεις με τα διαμελισμένα ή τα ξεβρασμένα κορμιά. Το θέατρο έχει άλλο θεό: ανέκαθεν αφηγείται ανθρώπινες ιστορίες.
Εδώ το προσφυγικό ξεκολλάει από την αφηρημένη πολιτική διάσταση για να πάρει σάρκα και οστά, ανάσα, ήχο και ζεστασιά. Υπάρχει μια πραγματικότητα στους πρόσφυγες, ίδια με τη δική μας: έχουν κι αυτοί πρόσωπα, ονόματα, αγαπάνε, πονάνε, ερωτεύονται, παίζουν, μιλάνε από το κινητό με τη μάνα τους στην άλλη άκρη του κόσμου. Προσπαθούν να κρατήσουν αξιοπρέπεια, έχουν όνειρα, έχουν φόβους, έχουν, έχουμε… Ναι, είμαστε πολλοί εκείνοι που καλωσορίζουμε τους πρόσφυγες».
«Αφού δεν μας αφήνετε να ονειρευτούμε, δεν θα σας αφήσουμε να κοιμηθείτε»: αυτόν τον ακτιβίστικο τίτλο είχε ένα παλιότερο πολιτικό έργο του συγγραφέα της «Λαμπεντούζα», το οποίο έβαλλε εναντίον κυβερνήσεων όσο και πολυεθνικών. Το ίδιο σύνθημα μοιάζει να διαπνέει άρρητα τη σύγχρονη θεατρική και χορευτική σκηνή, κάνοντας δραματουργούς και σκηνοθέτες, μεγάλα θέατρα και πολιτιστικά ιδρύματα να καταπιάνονται ολοένα και πιο δυναμικά με την τραγωδία που έχει μετατρέψει τη Μεσόγειο σε υδάτινο τάφο. Τα βρετανικά θέατρα πρωτοστατούν. Η «Λαμπεντούζα» γράφτηκε το 2015 κατά παραγγελία του λονδρέζικου θεάτρου Soho. εκεί πρωτοανέβηκε πέρυσι, αποσπώντας επαινετικές κριτικές. Πέρυσι έκανε και το ελληνικό της ντεμπούτο στην Κρήτη, στο Θέατρο Κυδωνία, από τον Μιχάλη Βιρβιδάκη.
Δεν είναι η «Λαμπεντούζα» όμως το μόνο θεατρικό που ανεβαίνει φέτος στην Αθήνα με θέμα το προσφυγικό. Πριν από λίγους μήνες το Young Vic Theatre του Λονδίνου έφερε στη σκηνή μια παράσταση που χαρακτηρίστηκε από τον βρετανικό Τύπο ως «η πιο επείγουσα της χρονιάς», το «Queens of Syria», όπου 13 Σύριες αφηγούνται τα (αληθινά) πάθη τους σε μια διασκευή των «Τρωάδων» του Ευριπίδη από τον σκηνοθέτη Ομάρ Αμπουσαάντα.
Ο ίδιος υπογράφει και την παράσταση «While I was waiting», η οποία παίζεται τώρα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Ο πολιτιστικός οργανισμός του Ιδρύματος Ωνάση ασχολείται ενεργά με τα γεωπολιτικά ζητήματα της Μέσης Ανατολής και των εμπόλεμων ζωνών ήδη από τον καιρό της Αραβικής Άνοιξης. Αυτήν τη σεζόν έχει τη Συρία σε πρώτο πλάνο – εκτός από τον Αμπουσαάντα, ο χορογράφος Μιθκάλ Αλζγκαΐρ επίσης αναψηλαφεί στο «Displacement» τις πληγές της πόλης του Δαμασκού στο πάσχον «σώμα» που χορεύει (μέχρι 27/10).
Στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, πάλι, μόλις εγκαινιάστηκε ένας μεγάλος κύκλος δράσεων θεατρικού, εικαστικού και διαδραστικού χαρακτήρα με άξονα το προσφυγικό, όπου θα ακουστούν και θα διασταυρωθούν ιστορίες εκτοπισμού ανθρώπων και ηγεμονικών παρεμβάσεων ισχυρών κρατών σε πληγείσες «χαμένες πατρίδες»: από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι τη σημερινή Μέση Ανατολή. Στο πλαίσιο αυτό η παιδική παράσταση «Τα ταξίδια των Γκιουλ_Ιβερ», προσαρμόζει το γνωστό παραμύθι του Τζόναθαν Σουίφτ στα σύγχρονα συμφραζόμενα: αντί για γίγαντες λ.χ. στη σκηνή εμφανίζεται το άγαλμα της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη.
Επίσης το «Ψωμί της Νινευί» είναι ένα έργο-ανάθεση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά Νίκου Διαμαντή στους συγγραφείς Αντώνη και Κωνσταντίνο Κούφαλη. Ο Δημήτρης Μυλωνάς το σκηνοθετεί, με τη Λήδα Πρωτοψάλτη και τον Σταύρο Ζαλμά να ερμηνεύουν τους Ιρακινούς πρόσφυγες που κατέφυγαν στη Γερμανία (από 20/11).
Στην ξενοφοβική Γερμανία των ’70s θα μας ταξιδέψει το ανέβασμα του περίφημου μελοδράματος του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Ο φόβος τρώει τα σωθικά» στο Θέατρο Τέχνης, όπου ο Σίμος Κακάλας σκηνοθετεί την Τάνια Τσανακλίδου στο ρόλο της Γερμανίδας χήρας που ερωτεύεται και παντρεύεται έναν πολύ νεότερό της Μαροκινό εργάτη (από 21/1).
«Μοιάζει ανάρμοστο έως και ξεδιάντροπο να βάζεις “αστέρια” σε μια παράσταση στηριγμένη στα βάσανα των Σύρων προσφύγων», συνομολογούσαν πρόσφατα οι κριτικοί των βρετανικών εφημερίδων «Guardian» και «Observer», θίγοντας έτσι μιαν άλλη παράμετρο της διεθνούς τάσης για ολοένα περισσότερο «συριακό» θέατρο. Συμμερίζομαι την αμηχανία τους. Θέλω ωστόσο να πιστεύω ότι το θέατρο, ελληνικό και διεθνές, καταπιάνεται με το ζήτημα της Συρίας και γενικότερα των προσφύγων αυτού του κόσμου, όχι επειδή ενδίδει στην καπηλεία μιας τραγικής συνθήκης όσο γιατί επιδιώκει μια επείγουσα επίκληση: να θέσει το όλο ζήτημα σε μιαν άλλου τύπου ανοιχτή συζήτηση. Η σκηνή του θεάτρου είναι κατεξοχήν ένας τέτοιος «άλλος» τόπος για δημόσιο διάλογο. Ίσως έτσι, εξάλλου, «σώζουμε τον εαυτό μας από τα κατώτερα ένστικτά μας», όπως ακούγεται να λέει η Ντενίζ στη «Λαμπεντούζα».
Περισσότερες πληροφορίες
While I was waiting
Θέατρο-ντοκουμέντο βγαλμένο από τα σπλάχνα του πολέμου στη Συρία. Στο μόνιτορ ενός καρδιογράφου καταγράφεται το σήμα της ανθρώπινης ζωής και μαζί η ελπίδα μιας ολόκληρης χώρας για ανάσταση από τον όλεθρο.
Displacement
Ο εγκατεστημένος στη Γαλλία Σύρος χορογράφος εξερευνά μέσα από μουσικά και κινητικά μοτίβα παραδοσιακών χορών τη δυναμική και την παράδοση της κουλτούρας του τόπου του και πραγματεύεται τα θέματα της εκτόπισης και της εξορίας.
Τα ταξίδια των Γκιουλ_Ιβέρ
Η Μ. Σάττι παντρεύει μουσικές από όλο τον πλανήτη και οι Π. Μέξης, Ph. Charpentier δημιουργούν το τοπίο στο οποίο ταξιδεύουν η Γκιουλ και η Ιβέρ για να ανακαλύψουν πως τα μάτια δεν βλέπουν τον κόσμο, αλλά τον δημιουργούν
Λαμπεντούζα
Μια ανθρώπινη ματιά πάνω στο θέμα του αδικαιολόγητου ρατσισμού και της προσφυγιάς, με φόντο το νησί της Ιταλίας που συνδέθηκε με το προσφυγικό
