Καλλιτέχνιδα-ζωντανός θρύλος, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ύστερα από πρόσκληση του Οργανισμού ΝΕΟΝ, καταλαμβάνει με τους συνεργάτες της για ενάμιση μήνα (10/3-24/4) το Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς και μας καλεί, με ελεύθερη είσοδο, να γίνουμε… οι περφόρμερ της. Η επιλογή είναι δική μας: θα δοκιμάσουμε τη «Μέθοδο Αμπράμοβιτς» ή απλώς θα παρατηρούμε εκείνους που το τολμούν; Κάποιοι, πάντως, με διασημότερη τη Lady Gaga, δηλώνουν πως, μέσω της μεθόδου, «βρήκαν» τον εαυτό τους. Εσείς;
Δεν θα χρειαστεί να τυλίξουμε πύθωνες γύρω από το κεφάλι μας, να καούμε, να χαράξουμε πεντάλφα στην κοιλιά μας, να γδυθούμε ή να αυτομαστιγωθούμε, όπως έχει κάνει κατά καιρούς η ίδια η 70χρονη Σέρβα καλλιτέχνις Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Μπορούμε όμως να κοιταχτούμε κατάματα με έναν άγνωστο για περισσότερο από δεκαέξι λεπτά, να μετρήσουμε αμέτρητους κόκκους ρυζιού, να συγκεντρώσουμε το βλέμμα μας σε ένα σημείο στον ορίζοντα για ώρες ή απλώς να περιφερθούμε παρατηρώντας μια βιωματική έκθεση/ζωντανή εγκατάσταση που φέρει την υπογραφή τής (ίσως) σπουδαιότερης και (οπωσδήποτε) διασημότερης εν ζωή καλλιτέχνιδας της σύγχρονης περφόρμανς. Ο τίτλος είναι «As Οne» («Σαν ένας»), η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους άνω των 15 ετών και ο στόχος είναι να ανακαλύψουν θεατές και καλλιτέχνες τι μπορεί να σημαίνει «περφόρμανς», βιώνοντάς τη στο πετσί τους.
Είστε έτοιμοι, λοιπόν, μπαίνοντας στο Μουσείο Μπενάκη, αντί να παρατηρήσετε έργα τέχνης, να γίνετε εσείς οι ίδιοι έργο τέχνης; Όσοι ήδη εφάρμοσαν την ιδιότυπη ψυχοσωματική αυτή μέθοδο έχουν πολλά να πουν: η Lady Gaga έγινε «άλλος άνθρωπος», ο ράπερ Jay-Z κατόρθωσε να τραγουδήσει για έξι συνεχόμενες ώρες το single «Picasso Baby» και οι ανά τον κόσμο θεωρητικοί της περφόρμανς θεμελίωσαν στο «γεγονός του υποκειμένου» μια νέα αισθητική για την επιτέλεση.
Όπως και να ’χει, μετά το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Σίντνεϊ και τη Βραζιλία, η Μέθοδος Αμπράμοβιτς παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Αθήνα. Σε αντίθεση, ωστόσο, με τις προηγούμενες παρουσιάσεις, όπου οι θεατές περιπλανιόνταν στους χώρους του πρότζεκτ με τα μάτια κλειστά ή έπρεπε να ξαπλώσουν πάνω σε ενεργειακούς κρυστάλλους και να περάσουν από τα διάφορα «στάδια» των ασκήσεων, στην Αθήνα, ο θεατής του «As One» καλείται να γίνει, μόνο αν το θελήσει, ένας από τους περφόρμερ.
Ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης NEON του Δημήτρη Δασκαλόπουλου βρίσκεται πίσω από την πρωτοβουλία παρουσίασης αυτού του πρωτότυπου πρότζεκτ συνολικής διάρκειας έξι εβδομάδων (10/3-24/4) σε συνεργασία με το Marina Abramovic Institute (ΜΙΑ). Η σύμπραξη αυτή υπακούει στους στόχους του ΝΕΟΝ να διευρύνει την επαφή του ελληνικού κοινού με διάφορες μορφές της σύγχρονης τέχνης. Όπως σημειώνει το ΝΕΟΝ, «η τέχνη της περφόρμανς είναι βασικό κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού και το ΜΑΙ μεταφέρει την “κληρονομιά” της σπουδαιότερης εκπροσώπου της, προάγοντας και αναδεικνύοντας συνεργασίες και νέους καλλιτέχνες».
Με αυτήν τη λογική, το «As One» αποσκοπεί να μας συστήσει τη Μέθοδο Αμπράμοβιτς, μια σειρά πρωτότυπων ασκήσεων, απόσταγμα σαράντα πέντε ετών ψυχοσωματικής ετοιμότητας, πειθαρχίας, συγκέντρωσης και αυτοελέγχου της ίδιας της Αμπράμοβιτς, εμπνευσμένων τόσο από το προσωπικό της training όσο και από τα τελετουργικά δρώμενα στα οποία έχει συμμετάσχει πλάι σε σαμάνους και Θιβετιανούς μοναχούς, σε Αβορίγινες της Αυστραλίας και φυλές της Αφρικής και του Αμαζονίου.
Κάθε επισκέπτης του «As One» είναι ελεύθερος να επιλέξει αν θα δοκιμάσει τις ασκήσεις της Μεθόδου ο ίδιος ή αν απλώς θα κινηθεί στο αίθριο και τις αίθουσες του μουσείου παρακολουθώντας άλλους, ενδεχομένως πιο τολμηρούς να το κάνουν. Παράλληλα, μια νέα γενιά καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, ύστερα από εντατική εκπαίδευση με τους συνεργάτες της Αμπράμοβιτς, θα παρουσιάζει καθ’ όλη τη διάρκεια του πρότζεκτ τις δικές της πολύωρες περφόρμανς. Γιατί, εκτός από τη συμμετοχική εμπειρία του θεατή, η ανάδειξη των υποψήφιων «επιγόνων» της τέχνης της περφόρμανς είναι ο παράλληλος στόχος του «As One». Γι’ αυτό και το όλο πρότζεκτ περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο πρόγραμμα με περφόρμανς, έργα «άυλης τέχνης», διαλέξεις και workshops από την Αμπράμοβιτς και τους συνεργάτες της.
«Μια στιγμή περισυλλογής και σύνδεσης με τον εαυτό, με τον άλλο και με το παρόν σε ένα χώρο ανοιχτής ενέργειας»: έτσι μας περιγράφει την εμπειρία η στενή συνεργάτις της Αμπράμοβιτς, Λίντσεϊ Πέισινγκερ, εικαστικός, περφόρμερ και επικεφαλής της ομάδας συντονισμού του «As One». Στην εύλογη ερώτησή μας «γιατί να δούμε στην Ελλάδα της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης κάτι τέτοιο;», η Πέισινγκερ διευκρινίζει: «Δεν είμαστε εδώ από συμπόνια. Η φιλοσοφία της Μεθόδου, όσο και του ΝΕΟΝ είναι να προτείνουμε έναν δημοκρατικό και προσβάσιμο σε όλους τρόπο επικοινωνίας. Η Μέθοδος αφορά τη συνύπαρξη μιας κοινότητας ατόμων, είτε αυτή είναι σε κρίση είτε όχι, η οποία απαρτίζεται από πλουσίους όσο και απόρους, εργαζομένους ή ανέργους, πρόσφυγες ή μη. Η Μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου από έναν γιάπη όσο κι από έναν αγρότη. Στη Μέθοδο είμαστε όλοι ίσοι».
Οι επισκέπτες του «As One» θα πρέπει να αφήσουν πίσω τους, κλειδωμένα σε ένα ντουλαπάκι, τα κινητά τους τηλέφωνα, τα τάμπλετ, τα ρολόγια και όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα. Φορώντας ακουστικά, θα μπορούν να αποκλείσουν τους εξωτερικούς παράγοντες διάσπασης της προσοχής που απαιτεί η ενδοσκόπηση στο «εδώ και τώρα», στη στιγμή, στο απόλυτο παρόν. Ύστερα από ένα είδος «ζεστάματος», όσοι επιθυμούν, με τη βοήθεια των αρμόδιων καθοδηγητών, θα δοκιμάσουν τις ασκήσεις της Μεθόδου: από το να πιουν ένα ποτήρι νερό όσο το δυνατόν πιο αργά μέχρι το να γράψουν ξανά και ξανά (και ξανά) το όνομά τους σε ένα κομμάτι χαρτί.
Είναι εντυπωσιακό πως όλα αυτά που εδώ και σαράντα πέντε χρόνια κάνουν πολλούς να διερωτώνται «μα τώρα, είναι αυτό τέχνη;», αποτελούν κατά μία έννοια το αγλάισμα της 45χρονης πορείας μιας κοπέλας από το Βελιγράδι που υποχρεωνόταν από την αυστηρή μητέρα της, μέχρι τα 29 της χρόνια, να γυρίζει σπίτι της πριν από τις δέκα το βράδυ. «Όλες τις πρώτες μου περφόρμανς στη Γιουγκοσλαβία, όπου αυτοτραυματιζόμουν και κακοποιούσα το σώμα μου, τις έκανα πριν από τις δέκα το βράδυ. Είναι τελείως τρελό!» έχει παραδεχτεί. Έζησε σίγουρα μια τρελή ζωή η φοβερή και τρομερή αυτή Σέρβα και την κατέστησε έργο τέχνης, εξωθώντας στα άκρα τα όρια τόσο της περφόρμανς όσο και του εαυτού της.
Η ιδέα της μεταλαμπάδευσης της Μεθόδου, πάντως, προέκυψε κυρίως από την αναδρομική της έκθεση «The artist is present» (2010) στο MoMa της Νέας Υόρκης. Σε αυτήν, η Αμπράμοβτις καθόταν σιωπηλή κι ακίνητη σε μια καρέκλα επί 736 ώρες. Τουλάχιστον 750.000 θεατές κάθισαν απέναντί της. Κάποιοι αποχώρησαν απαθείς, κάποιοι άλλοι έκλαψαν. Ένας έκανε την ίδια την Αμπράμοβιτς να «σπάσει»: ο πρώην σύντροφός της, Ουλάι, ο οποίος βρέθηκε εντελώς απροειδοποίητα μπροστά της, ύστερα από 22 χρόνια χωρισμού.
Απόσταγμα μιας εμπειρίας ζωής στην τέχνη της περφόρμανς ή new age μπίζνες; Διάδοση ενός μοναδικού τρόπου μύησης στην αυτοπειθαρχία και την αυτογνωσία ή κεφαλαιοποίηση της δουλειάς μιας αλλοτινής πρωτοπόρου; Παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές ή ένα άχρηστο brain-spa; Ό,τι και αν είναι τελικά για τον καθένα η Μέθοδος Αμπράμοβιτς, το βέβαιο είναι πως μόνο αν τη δοκιμάσεις μπορείς να το ανακαλύψεις.
Στο πλαίσιο του «As One», έξι Έλληνες εικαστικοί και περφόρμερ θα παρουσιάζουν μακράς διάρκειας περφόρμανς επί οχτώ ώρες την ημέρα για επτά συνεχείς εβδομάδες, από Τρίτη έως Κυριακή, και ακόμη δεκαεννιά καλλιτέχνες θα συμμετέχουν εναλλάξ με μικρότερης διάρκειας περφόρμανς. Ανάμεσά τους οι εικαστικοί Δέσποινα Ζαχαροπούλου, Θοδωρής Τράμπας και Βιργινία Μαστρογιαννάκη, η ηθοποιός Γιώτα Αργυροπούλου, ο συνθέτης Λάμπρος Πηγούνης, η χορεύτρια Νάνσυ Σταματοπούλου κ.ά. και οι ξένοι καλλιτέχνες Κίρα Ο’Ράιλι, Μαρία Χεράνζ, Αμάντα Κούγκαν, Ραφαέλ Αμπντάλα και Τζέσικα Γκοζ.
Η Μάρθα Πασακοπούλου θα αναβιώσει την ιστορική περφόρμανς της Αμπράμοβιτς «Cleaning the mirror» (1995), όπου η καλλιτέχνις πλένει με περισσή στοργή, κρατώντας στην αγκαλιά της, έναν ανθρώπινο σκελετό. Καθημερινά, στους χώρους του μουσείου Μπενάκη, θα πραγματοποιείται κάποια επιπλέον δράση: διαλέξεις, προβολές φιλμ, workshops κ.ά. Η ίδια η Μαρίνα Αμπράμοβιτς θα δώσει δύο διαλέξεις σχετικά με την τέχνη της περφόρμανς, την εμπειρία της και το όραμά της για το μέλλον (στις 19 και 23/3) και θα πραγματοποιήσει δύο workshops (στις 11 και 22/3).
Το πρόγραμμα των οργανισμών ΝΕΟΝ-ΜΑΙ «As One» θα πραγματοποιηθεί από τις 10/3-24/4 στο Μουσείο Μπενάκη-Κτίριο Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου). Η είσοδος είναι ελεύθερη και επιτρέπεται σε άτομα άνω των 15 ετών. Περισσότερες πληροφορίες: 2130187700, neon.org.gr
Η Αμπράμοβιτς σε αριθμούς
10.το βράδυ έπρεπε να βρίσκεται πίσω στο σπίτι της μέχρι τα 29 της χρόνια και τα σεντόνια στο κρεβάτι της έπρεπε να μένουν ατσαλάκωτα καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό επέβαλλε η αυστηρή μητέρα της.
2.500. χλμ. περπάτησαν κατά μήκος του Σινικού Τείχους η ίδια και ο πρώην σύντροφός της, Ουλάι, ξεκινώντας από αντίθετες κατευθύνσεις, για να συναντηθούν στη μέση στο «Μεγάλο Περπάτημα» (1988), την περφόρμανς-τελετή αποχωρισμού τους.
736.Τόσες ώρες κράτησε η αναδρομική περφόρμανς «The artist is present», με την Αμπράμοβιτς ακίνητη και ασάλευτη σε μια καρέκλα, να κοιτάζεται στα μάτια με τους θεατές.
70.ετών θα γίνει τον ερχόμενο Νοέμβριο, αλλά δείχνει τόσο αλώβητη στο χρόνο ώστε την έχουν κατά καιρούς ρωτήσει ακόμη κι αν είναι… βαμπίρ!
24.000.000. views έχει συγκεντρώσει ένα από τα βίντεο της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης/περφόρμανς της «The artist is present» (2010) στο MoMa της Νέας Υόρκης.
8. ώρες κρατούσε η ανάγνωση του «Σολάρις», του εμβληματικού μυθιστορήματος του Στανισλάβ Λεμ, από τους διάσημους φίλους της Αμπράμοβιτς, στο πλαίσιο της εκστρατείας χρηματοδότησης του Ινστιτούτου, με πρώτη πρώτη τη Lady Gaga.
CELEBRITY FANS
3 σταθμοί στο χρόνο
«The life and death of Marina Abramovic» (2011)
O Ρόμπερτ Ουίλσον σκηνοθετεί με τη μορφή βιογραφικής όπερας τη ζωή (αλλά και το θάνατό της). Πρωταγωνιστές; Η ίδια η Αμπράμοβιτς και ο Γουίλεμ Νταφόε.
Balkan baroque (1997)
Τριακόσια ματωμένα κόκαλα (αγελάδας) έτριβε, με μια μικρή βούρτσα, η Αμπράμοβιτς επί επτά ώρες την ημέρα για ένα μήνα στην Μπιενάλε της Βενετίας σε αυτήν τη βραβευμένη περφόρμανς-φόρος τιμής στην πατρίδα της.
«Rhythm 0» (1974)
Από ένα τριαντάφυλλο κι ένα φτερό μέχρι ένα μαστίγιο κι ένα οπλισμένο πιστόλι: 72 αντικείμενα είχαν στη διάθεσή τους οι θεατές για να τα χρησιμοποιήσουν ελεύθερα πάνω της στην ιστορική αυτή περφόρμανς.
