Δέκα ετών πρωτοβγήκε στο θέατρο ως παιδί-θαύμα. Στα 18 της έγινε μητέρα. Στα 22 σκηνοθέτις. Πειραματίστρια αλλά και σκηνοθέτις διασημοτήτων, η Ρούλα Πατεράκη παραμένει απροσδόκητη εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Ίσως, λοιπόν, να είναι η ιδανική για να ανεβάσει στο Εθνικό θέατρο, από τις 6/2, κάτι τόσο περιβόητο όσο το «Δαμάζοντας τα κύματα» του Λαρς φον Τρίερ.
Σας αρέσει ο Τρίερ, κ. Πατεράκη;
Πολύ. Πάντα τον αγαπούσα. Δεν είχα, όμως, σκεφτεί να ανεβάσω κάποιο έργο του. Ανάθεση μου έγινε από το Εθνικό Θέατρο. «Τσίμπησα» αμέσως όταν άκουσα το όνομα «Λαρς φον Τρίερ»... Θεωρώ πως είναι ο καλύτερος σκηνοθέτης των καιρών μας. Διεθνώς. Δεν έχει καμιά συμβατικότητα. Είναι επικίνδυνος, τολμηρός έως και αηδιαστικός. Καταργεί την ηθική και την αισθητική όπως την ξέρουμε. Γυρνά σε μια νοσηρή ηθική που έχει ξανά ενδιαφέρον. Προτάσσει το περιεχόμενο. Η φόρμα έπεται. Αψηφά, δηλαδή, την πρωτοκαθεδρία της αισθητικής ισορροπίας και της ομορφιάς. Βασίζεται σε ψυχαναλυτικά μοτίβα. Γι’ αυτό μπορεί να γίνει κακός, δειλός κι έπειτα απείρως γενναίος.
Ίσως γι’ αυτό να είναι τόσο αμφιλεγόμενος…
Τι κι αν κάποιοι τον αποκαλούν «μισογύνη», «πορνικό», «φασίστα» και «προβοκάτορα»; Όλα αυτά είναι στοιχεία σύμφυτα μιας ιδιοφυΐας. Είναι μια προσωπικότητα ο Τρίερ, μια περσόνα! Μόνο με τον Όρσον Ουέλς θα τον σύγκρινα. Περίεργα ασχημάνθρωποι κι οι δυο τους, κι αφάνταστα γοητευτικοί, είναι τα δύο enfants terribles του σινεμά. Έχουν την ίδια διαβολιά, ανασφάλεια, το ίδιο κουράγιο και θάρρος.
Μια αναρχία επικρατεί στο μυαλό του Τρίερ. Το δηλώνει στον «Αντίχριστο»: «Tο χάος κυβερνά». Για μένα ο Τρίερ είναι πολύ γλυκούλης! Είχαμε, ξέρετε, παρόμοια παιδική ηλικία. Αστικής καταγωγής κι εκείνος, μεγάλωσε σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον, υπερ-προστατευμένος αλλά με όλες τις δυνατότητες δοσμένες. Αυτό εμένα με προσγείωσε ανώμαλα. Ίσως, αν δεν είχα μεγαλώσει έτσι, να μην είχα πάθει κατάθλιψη. Ποιος ξέρει;
Ένα ερωτικό μελόδραμα με μια ανορθόδοξη υπόθεση αυτοθυσίας είναι το «Δαμάζοντας τα κύματα»: η Μπες πείθεται από τον ανάπηρο σύζυγό της να αποκτήσει εραστή και να του διηγείται τις περιπέτειές της μαζί του...
Η Μπες είναι η αγάπη σε βαθμό θυσιαστικό. Είναι η πίστη προς όλες τις κατευθύνσεις – προς μια άλλη δύναμη, προς τον έρωτα, προς όλα. Κι όλη η παράστασή μας είναι στραμμένη προς την Μπες, αυτό το ξωτικό ενός μικρού καλβινιστικού χωριού. Στον Τρίερ αρέσουν πολύ τα χωριά. Προέρχεται από μια μικρή χώρα, όπως η Δανία, αλλά θέλει να παίξει διεθνή ρόλο, ακόμη κι αν πρέπει να αναποδογυρίσει όλον τον κόσμο! Αυτό μου θυμίζει κάπως την Ελλάδα, τη μικρή μας χώρα μπροστά στην πρόκληση της παγκοσμιοποίησης. Γιατί όχι;
Θα τα καταφέρουμε, λέτε, κι εμείς, να αναποδογυρίσουμε τον κόσμο;
Μπα. Ο Τρίερ είναι ιδιοφυής. Εμείς είμαστε φθονεροί. Φθονούμε και καθυστερούμε. Είναι στο DNA μας από την εποχή του Αχιλλέα και του Αγαμέμνονα ο ανταγωνισμός, ένας εσωτερικός εμφύλιος πόλεμος. Δειλοί, άτολμοι να τα βάλουμε με τον εαυτό μας, πάντοτε κάποιος άλλος ή κάτι άλλο μας φταίει.
Τι χρειάζεται ο Έλληνας, κ. Πατεράκη;
Να εκπαιδευθεί. Να καλλιεργηθεί ψυχικά. Είμαστε ειδωλολάτρες του χρήματος. Σύμφωνοι, είμαστε φτωχοί. Ε, δεν είμαστε οι μόνοι φτωχοί του πλανήτη!
Ίσως ένα θαύμα να μας σώσει, όπως εκείνα που συμβαίνουν στο «Δαμάζοντας…». Αλήθεια, πώς θα τα στήσετε στη σκηνή;
Ξερά. Δεν ξέρω ακόμη, τι να σας πω; Είμαστε σαν μια κολεκτίβα και η παράστασή μας είναι experimental. Όσο για τα θαύματα, περιμένω ένα… θαύμα! Τι είναι, εξάλλου, το θαύμα; Μια κρυφή δυνατότητα του πραγματικού.
Παίζετε κι εσείς στην παράστασή σας, σωστά;
Ναι, κάνω τον Βίκβιντ, ένα πρόσωπο δικής μου επινόησης, κάτι μεταξύ άνδρα και γυναίκας. Παρεμβαίνει σχολιάζοντας τα πάντα.
Έχετε σκηνοθετήσει πειραματικές περφόρμανς αλλά και υπερπαραγωγές με τη Βουγιουκλάκη και τον Ρουβά. Αλλάζετε διαρκώς ρόλους και προσωπεία. Κάποτε σας είχα αποκαλέσει «καλλιτέχνιδα-χαμαιλέοντα, Ντέιβιντ Μπάουι του ελληνικού θεάτρου»…
Α, τρελαίνομαι για τον Μπάουι. Δεν θέλω όμως να πάθω καρκίνο. Είναι η αρρώστια που φοβάμαι περισσότερο από όλα. Κοιτάξτε όμως τι έγινε με μένα. Όταν έναν άνθρωπο τον πάνε να παίξει θέατρο από δέκα ετών, όπως συνέβη σε μένα, αυτό που γίνεται συνήθως είναι ότι δεν ανακαλύπτει ποτέ τον εαυτό του. Δεν έχει προλάβει να οργανώσει μια οντότητα. Είναι καταδικασμένος να μην ωριμάσει ποτέ. Να είναι πάντα οι ρόλοι του. Θα καλλιεργηθεί, θα μορφωθεί αλλά, κάθε φορά που θα βγαίνει στο θέατρο, θα ξεχνά τα πάντα. Κάθε φορά θα γίνεται κι ένας ρόλος. Αυτό συνέβη με μένα. Καταλάβατε τώρα;
