«Ήμουν ο Άμλετ. Στεκόμουνα στην ακτή και μιλούσα στα κύματα που πάφλαζαν ΜΠΛΑΜΠΛΑ, με την πλάτη στραμμένη στα ερείπια της Ευρώπης»: Ο Χάινερ Μύλλερ (Heiner Müller, 1929-1995), με την «Μηχανή Άμλετ» (1977), κρυπτογράφησε σε μια ολότελα νέα ποιητική το αδιέξοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και με το σύνολο του θεατρικού έργου του προκάλεσε μια κοσμογονία στη σύγχρονη δραματουργία.
Με ένα αφιέρωμα στον κορυφαίο αυτόν ανατολικογερμανό ποιητή και συγγραφέα εγκαινιάζεται την Τετάρτη, 2/12 ο νέος θεσμός της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού θεάτρου, το Open Stage (Ανοιχτή Σκηνή). Με αφορμή τα είκοσι χρόνια από το θάνατο του Χάινερ Μύλλερ, θα μιλήσουν δύο ειδικοί επί του θέματος: η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου και ο θεωρητικός του θεάτρου Hans-Thies Lehmann. Αποσπάσματα από τα έργα του θα παρουσιαστούν από τους ηθοποιούς Θανάση Δόβρη, Στάθη Κόκκορη και Ελίνα Ρίζου (σκηνοθετική επιμέλεια: Ανέστης Αζάς).
Η επιμέλεια του αφιερώματος είναι της Ελένης Βαροπούλου και η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό με δελτία προτεραιότητας (έναρξη: 8 μ.μ.). Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στεγάζεται στην ανακαινισμένη Σκηνή Κατίνα Παξινού, Πανεπιστημίου 48, 210 3305074, 210 3301881.
Διαβάστε εδώ ένα παλιότερο κείμενο της Ιλειάνας Δημάδη για τον Χάινερ Μύλλερ:
Θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, διανοητής, σκηνοθέτης. Η προσωπική ζωή του Χάινερ Μύλλερ καθρεφτίζει με δραματικό τρόπο την τροχιά της χώρας του από το αιματηρό τέλος του β΄ παγκοσμίου πολέμου σε εκείνα της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης μέχρι και την εποχή του «σημείου μηδέν» της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, αποσπώντας τον τίτλο του συγγραφέα του Τέλους της Ιστορίας. Γεννήθηκε στο Έππεντορφ της Σαξονίας, ο σοσιαλδημοκράτης πατέρας του συλλήφθηκε από τους Ναζί και ο ίδιος στρατολογήθηκε με τη βία τις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου. Η ζωή και το έργο του σημαδεύτηκαν από την αυτοκτονία της πρώτης συζύγου του με γκάζι στην κουζίνα του σπιτιού τους το 1966. Έζησε τη διεθνή αναγνώριση του έργου του, αλλά και την έντονη πολεμική της ΛΔΓ για τον «ιστορικό πεσιμισμό» του, με συνέπεια πολλαπλές απαγορεύσεις ανεβάσματος των θεατρικών του έργων στη χώρα του, ενώ αργότερα κατηγορήθηκε μέχρι και για συνεργασία με τη Στάζι. Διετέλεσε διευθυντής του Μπερλίνερ Ανσάμπλ και της Akademie der Kuenste του Βερολίνου. Τα πιο γνωστά θεατρικά του έργα είναι: «ΤΣΙΜΕΝΤΟ» (1972), «ΜΗΧΑΝΗ ΑΜΛΕΤ»(1977), «ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ» (1980), «ΡΗΜΑΓΜΕΝΗ ΟΧΘΗ/ ΜΗΔΕΙΑΣ ΥΛΙΚΟ/ ΤΟΠΙΟ ΜΕ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ» (1983) «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ» (1984).
Συνεργάστηκε με σημαντικούς καλλιτέχνες (Ρόμπερτ Ουίλσον, Γιάννη Κουνέλλη) και τιμήθηκε με πολυάριθμα βραβεία. Στα θεατρικά έργα του Μύλλερ δεν θα βρούμε ούτε διαλόγους με την παραδοσιακή έννοια, ούτε σαφείς σκηνικές οδηγίες, ούτε κάποια –έστω, υποτυπώδη- πλοκή, ούτε καν χαρακτήρες^ παρά μόνο ένα μοντάζ/μπρικολάζ πολύσημων εικόνων και φωνών, αναμνήσεων και σχολίων, μια μεταγραφή κλασικών μοτίβων και μια τοποθέτηση ολότελα νέων και άγνωστων μέχρι τότε μορφών στο πλέγμα μιας ύψιστης μετα-δραματικότητας και διακειμενικότητας. Δεν είναι τυχαίο που το μεγαλύτερο μέρος της δραματουργίας του πρόκειται για μια μεταγραφή κλασικών αρχαίων ελληνικών και σαιξπηρικών μύθων, αποδομημένων και επανασυντιθεμένων, μέσω ενός ευφυούς μηχανισμού «ανακύκλωσης».
Ως ιδρυτής μιας νέας δραματουργίας, από-ενοχοποιημένης από τις συμβάσεις του παρελθόντος σχετικά με το τι είναι κείμενο/παράσταση/ χαρακτήρας/ ενότητα χώρου και χρόνου/ πλοκή/ φόρμα, ο Μύλλερ ενέταξε και ανέπτυξε στα γραπτά του τις αναζητήσεις της νεοτερικής συνείδησης και του μεταμοντέρνου, εκφράζοντας παράλληλα με τρόπο παραδειγματικό, διαλεκτικό και διαβολικά ευφυή την πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική τραγωδία των καιρών του. Μια τοπογραφία μνήμης συνιστά η δραματουργία του, ένα «εργοστάσιο μοτίβων και εικόνων» (σύμφωνα με έκφραση του ίδιου), που εμφορείται από τη μελαγχολία και τον κυνισμό, την οργή και την απελπισία του συγγραφέα. Η απελπισία όμως του Μύλλερ δεν πρέπει να νοηθεί σαν ένας παθητικός θρήνος για την κατάρρευση των (σοσιαλιστικών και όχι μόνο) ουτοπιών αλλά σαν μια εξεγερμένη φωνή που εγκαλεί σε μια συνειδητοποιημένη «ζωή δίχως ελπίδα αλλά και δίχως απελπισία».
Αρχικά τον αποκάλεσαν «Μπέκετ της ανατολικής Γερμανίας» και «σημαντικότερο διάδοχο του Μπρεχτ». Σύντομα όμως αποδείχθηκε ότι ο Ανατολικογερμανός Χάινερ Μύλλερ υπήρξε μια αυτόνομη, μοναδική και απαστράπτουσα περίπτωση της δραματουργίας του 20ου αιώνα, «ένας συγγραφέας στο ύψος των φοβερών και σημαντικών εμπειριών του σύγχρονου ανθρώπου», όπως επισημαίνει η θεατρολόγος και μεταφράστρια των έργων του στα ελληνικά, Ελένη Βαροπούλου. Η ίδια αναφέρεται στο από κοινού ανέβασμα του σαιξπηρικού «Άμλετ» και της «Μηχανής Άμλετ» ως «μια παράσταση-σχόλιο στη βία των κρατούντων, τον αιμάτινο βούρκο των ιδεολογιών, τα ερείπια των μεγάλων πολέμων και ως ένα γερμανικό ρέκβιεμ για το αυταρχικό κράτος, τις πολιτικές συνομωσίες, τους εξανδραποδισμούς και τις γενοκτονίες».
