Εξερευνούμε τις "Επιστημολογίες της στεναχώριας" του Απόστολου Ντελάκου

Την Τετάρτη 12 Μαρτίου, ώρα 19:00-22:00, στο "Οκτώ / Eight - Critical institute for arts and politics", στην οδό Πολυτεχνείου 8 στο κέντρο, εγκαινιάζεται η νέα έκθεση του Απόστολου Ντελάκου "Επιστημολογίες της στεναχώριας". Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και το Σάββατο 22 Μαρτίου και θα είναι ανοικτή κάθε μέρα από τις 18:00 ως τις 21:00.

Στην ατομική του έκθεση "Επιστημολογίες της στεναχώριας", ο Απόστολος Ντελάκος, αφήνει κατά μέρους την συνηθισμένη εικαστική του μεθοδολογία —συλλογή και αντιπαράθεση υλικού από τις περιοχές των εφαρμοσμένων και καλών τεχνών που στην συνέχεια αναδιατυπώνει εικαστικά μέσα από εγκαταστάσεις βιβλίων-έργων και κεραμικών γλυπτών— προκειμένου να σκεφτεί, ξανά, τη βιωμένη εμπειρία της κοινωνικής τάξης και της σεξουαλικότητας (Εριμπόν, 2020) και το πώς αυτές διαμεσολαβούνται από τον κοινωνικά παραγμένο χώρο (Low, 2017).  

Αντλώντας από το γενικότερο επιχείρημα των κριτικών σπουδών συν-αισθήματος [critical affect studies] (Αβραμοπούλου, 2018), η έκθεση "επιστημολογίες της στεναχώριας" δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα ως προ-κοινωνικά, προ-ιδεολογικά ή προ-λογοθετικά ιδιωτικά συμβάντα αλλά ως κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές (Athanasiou, Hantzaroula & Yannakopoulos, 2009).

Μέσα από αυτό το πρίσμα, τα προσωπικά συναισθήματα της ιδιωτικής ιστορίας του εικαστικού —μετακομίζω στην Αθήνα της δεκαετίας του 1990 για να σπουδάσω, ζω σε ξενοδοχείο-μισθωμένη φοιτητική εστία στην οδό Ζήνωνος, σιτίζομαι σε φοιτητική λέσχη στην πλατεία Βάθης, επιθυμώ μέσα από την "επίμονη σωματικότητα" της πόλης (Μαρνελάκης, 2014, σελ. 91), καταναλώνω μανιωδώς επιθυμητικές εικόνες μίας ολοένα και πιο έντονα παγκοσμιοποιούμενης δημοφιλούς κουλτούρας, ασφυκτιώ από την ταξικότητά της πόλης/χώρας μου, μου απαγορεύεται να πενθήσω δημόσια το θάνατο του καλύτερου μου φίλου από AIDS, μεταναστεύω— δεν ανακαλούνται προκειμένου να παραγάγουν ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα αλλά, αντιθέτως, ανακαλούνται προκειμένου να επικοινωνήσουν μία ομάδα συναισθημάτων, πιο σωστά, ένα "αρχείο συν-αισθημάτων" (Cvetkovich, 2003) από "υλικά που βιώνονται από και διαμέσου του σώματος" (Stephens, 2015, σελ. 274) και που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες θέσεις εντός του κοινωνικού (Φουκώ, 1987). 

Σε επίπεδο μορφών, η έκθεση αρθρώνεται γύρω από την βιντεοπροβολή ενός κειμένου επιτελεστικής γραφής που συνδιαλέγεται με τις "Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα" του αυστριακού φιλοσόφου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν (Βιτγκενστάιν, 2020), ένα ηχοτοπίο από την πλατεία Ομόνοιας, ένα επιτοίχιο κεραμικό-ύφασμα-προικιό, μία συναρμογή αντικειμένων που αναφέρονται στο "Μπλε", την τελευταία ταινία του βρετανού σκηνοθέτη Ντέρεκ Τζάρμαν (Jarman, 1993) και τέλος, ένα επιδαπέδιο κεραμικό γλυπτό από πορτοκαλί πλακάκια που προσομοιάζουν σε αυτά του υπόγειου σταθμού του Ηλεκτρικού "Ομόνοια". 

Ειδικότερα το τελευταίο έργο, τα πορτοκαλί πλακάκια, έτσι όπως βρίσκεται τοποθετημένο στο πάτωμα της έκθεσης, λειτουργεί μετωνυμικά ως ένα είδος τοπόσημου για αυτό που η ανθρωπολόγος Ροντρίγεζ Αγκιλέρα (Rodríguez Aguilera, 2022) αποκαλεί "γεωγραφίες πένθους" προκειμένου να αναφερθεί σε "χώρους συλλογικής απώλειας", χώρους που προκύπτουν μέσα από "πολλαπλές και αλληλένδετες μορφές βίας" (ό.π., σελ. 31), κάτι που χαρακτηρίζει την περιοχή γύρω από την πλατεία Ομόνοιας.

Γιατί όμως ξανά "αρνητικά συναισθήματα"; Δεν ήμαστε ήδη πάρα πολύ "πεσμένοι.ες.α" (Muñoz, 2006); Kαι γιατί μέσα από μία "αυτοθεωρία αβέβαιων επιστροφών" (Αθανασίου, 2022); H απάντηση δε μπορεί παρά να συνδέεται με το γεγονός πως τόσο οι κριτικές σπουδές συν-αισθήματος, όσο και οι κειμενικές και εικαστικές αυτοθεωρητικές πρακτικές, μέσα από την προβληματοποίηση του δίπολου εμπειρία–λόγος, καταφέρνουν να "συνθέσουν το προσωπικό, το πολιτικό και την κριτική θεωρία" σε "παραγωγή αναστοχαστικής γνώσης" (Αθανασίου, ό.π., παρα. 2), ικανής να μας μετακινήσει από την ιδιωτική σφαίρα της απώλειας και της οδύνης προς το κοινοτικό και συλλογικό.

Βιβλιογραφία

Ελληνική

• Αβραμοπούλου, Ε. (2018). Εισαγωγή. Πολιτικές εγγραφές του συν-αισθήματος. Στο Αβραμοπούλου, Α., 
• (Επιμ.) Το συν-αίσθημα στο πολιτικό: Υποκειμενικότητες, εξουσίες και ανισότητες στον σύγχρονο κόσμο (μτφρ. Τσιάκαλου, Ο). Νήσος.
• Αθανασίου, Α. (2022). Η αυτοθεωρία των αβέβαιων επιστροφών. https://antigones.gr/act/reading-group-  
• theory-literature-politics-responses/  
• Βιτγκενστάιν, Λ. (2020). Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα (μτφρ. Θεοδοσίου, Μ.). Πανεπιστημιακές 
• Εκδόσεις Κρήτης.
• Εριμπόν, Ν. (2020). Επιστροφή στην Ρενς (μτφρ. Στεφάνου, Γ.).  Νήσος.
• Μαρνελάκης, Γ. (2014). Στενές επαφές φύλου, σεξουαλικότητας και χώρου – 7 κείμενα του Γιώργου 
• Μαρνελάκη. Futura.
• Φουκώ, Μ. (1987). Εξουσία, γνώση, ηθική (μτφρ. Σαρίκας, Ζ.). Ύψιλον.

Ξενόγλωσση

• Athanasiou, A., Hantzaroula, P., & Yannakopoulos, K. (2009). Towards a New Epistemology: The "Affective 
• Turn". Historein, 8, 5–16. https://doi.org/10.12681/historein.33
• Ahmed, S. (2005). The cultural politics of emotion. Routledge.
• Ahmed, S. (2004). Affective Economies. Social Text 22, 117-139. https://muse.jhu.edu/article/55780.
• Cvetkovich, Α. (2003). An archive of feelings. Duke University Press.
• Stephens, E. (2015). Bad Feelings - An Affective Genealogy of Feminism, Australian Feminist Studies, 30, 
• 273-282, https://doi.org/10.1080/08164649.2015.1113907
• Rodríguez Aguilera, M.Y. (2022), Grieving geographies, mourning waters: Life, death, and environmental 
• gendered racialized struggles in Mexico. Feminist Anthropology, 3, 28-43.
• https://doi.org/10.1002/fea2.12060
• Jarman, D. (1993). Blue: Text of a film by Derek Jarman. https://e-artexte.ca/id/eprint/6195/
• Low, S. (2017). Spatializing culture: The ethnography of space and place. Routledge.
• Muñoz, J. E. (2006). Feeling down: Latina affect, the performativity of race, and the depressive position. 
• Signs: Journal of Women in Culture and Society, 31, 675-688.