Δεν μπορώ να προσδιορίσω πότε ήταν η πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με το καλλιτεχνικό έργο του Sam Albatros. Σίγουρα πριν την έκδοση του πρώτου βιβλίου του ("ελαττωματικό αγόρι", εκδ. Εστία), το οποίο θυμάμαι να ανυπομονώ να πιάσω στα χέρια μου, ακριβώς επειδή μου είχε φανεί τρομερά ενδιαφέρουσα, συγκινητική και πολύ αληθινή η 20λεπτη ταινία του (video art πιο σωστά ίσως) με τον τίτλο "Αδερφή". Θυμάμαι να τη βλέπω και να θέλω τόσο πολύ να μοιραστώ το περιεχόμενό της με τους ανθρώπους μου. Όπως και ότι αμέσως μετά ακολούθησα το Sam στα σόσιαλ, για να τον δω τελικά από κοντά, όταν ήρθε στα Πετράλωνα για να παρουσιάσει το "ελαττωματικό αγόρι", ύστερα από πρόσκληση του τοπικού βιβλιοπωλείου Αμόνι.
Μου είχε φανεί τόσο γενναίο εκείνο το αγόρι, που διόλου "ελαττωματικό" ήταν. Ήταν όμως δυσκολεμένο. Είναι σκληρό να μην είσαι σαν τους άλλους. Και σε μερικούς τόπους σχεδόν αβίωτο. Και ο Sam, αυτό το αγόρι πίσω από τη μάσκα έχει περάσει δύσκολα. Και ακόμα περνάει. Αλλά ευτυχώς γράφει. Και για όποιο θέλει να τον διαβάσει, γράφει και μας βάζει στα παπούτσια του. Ή μήπως στις γόβες του;
Σε κάθε περίπτωση, μέσα από την εξομολογητική λογοτεχνία που υπηρετεί, μάς μιλάει ειλικρινά, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με άγχος και δάκρυα στα μάτια, και σίγουρα χωρίς καθόλου γκλίτερ – παρόλο που του αρέσει πολύ να το χρησιμοποιεί στις περφόρμανς που δίνει από καιρό σε καιρό σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Λονδίνο. Στις δυο τελευταίες πόλεις, παρεμπιπτόντως, μοιράζει πλέον τον χρόνο του, και σε αυτές, όπως και στη γενέτειρά του, τοποθετεί την ιστορία του στο δεύτερο βιβλίο που κυκλοφόρησε με την υπογραφή του πριν από λίγους μήνες με τον τίτλο "μπαμπά, θέλω να ντρέπεσαι για μένα". Αυτή η (αυτο)έκδοση στάθηκε αφορμή για να βρεθούμε με το Sam και να κάνουμε την κουβέντα που ακολουθεί.
"Φαντάζεσαι να κάνω εγώ παιδί και να βγει straight;!"
- Μια καλή φίλη έλεγε ότι "οι γονείς εργάζονται στη βαριά βιομηχανία ενοχών". Κι εσύ γράφεις στο δεύτερο μυθιστόρημά σου ότι οι Έλληνες γονείς θέλουν τα παιδιά "κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση τους". Είναι χαρακτηριστικό μόνο των Ελλήνων γονέων αυτό;
Νομίζω πως το να είσαι γονιός είναι το πιο δύσκολο επάγγελμα το κόσμου. Και πλήρους απασχόλησης είναι, και χωρίς μισθό. Και κάτι για το οποίο κανείς δεν σου προσφέρει training. Καθένας κάνει ό,τι νομίζει. Είναι σαν τεστ στο σχολείο, τότε που μας έλεγαν "βγάλτε μια κόλλα χαρτί και γράψτε ό,τι ξέρετε". Και το χειρότερο είναι πως, ακόμα και στις μέρες μας, πολλοί άνθρωποι εξαναγκάζονται σε αυτή την… ενασχόληση. Γίνονται γονείς, όχι από επιλογή αλλά, από κοινωνική υποχρέωση ή επειδή δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν. Μερικοί πέφτουν στην παγίδα να νομίσουν πως ξαναγεννήθηκαν, ότι τους δόθηκε ακόμα μια ευκαιρία να κάνουν τη ζωή τους όπως τη θέλουν. Μόνο που δεν είναι η ζωή τους αυτή, είναι η ζωή των παιδιών τους. Κι αυτό δεν έχει να κάνει με την εθνικότητα: πολλοί οι γονείς που νιώθουν πως η ζωή τούς αδίκησε και προσπαθούν να πάρουν το αίμα τους πίσω, μέσω των παιδιών τους. 'Ή αντίστοιχα, αυτοί που νομίζουν ότι αγγίζουν την τελειότητα και προσπαθούν να μετατρέψουν τα παιδιά τους σε κλώνους τους.
Να σου πω την αλήθεια, τους καταλαβαίνω. Φαντάζεσαι να κάνω εγώ παιδί και να βγει straight;! Θα γράφει μετά κι αυτό βιβλίο! Ότι το καταπίεζα να γίνει queer! Αστειεύομαι προφανώς. Αυτό που θέλω να υπογραμμίσω με το παραπάνω είναι οι λεπτές ισορροπίες που πρέπει να κρατηθούν στη σχέση γονιού-παιδιά. Από τη μία θέλεις το καλύτερο για το παιδί σου (και σίγουρα το να γίνει queer προφανώς του εξασφαλίζει ένα καλύτερο μέλλον!), από την άλλη το θέλεις να είναι αυτόνομο. Ας σταματήσω όμως να γράφω λες και έγινα πρόσφατα μανούλα και δίνω συνέντευξη στο περιοδικό "Παιδί και gay γονείς". Σε καμία περίπτωση, δε δίνω σε κανέναν κακό γονιό ελαφρυντικά. Όποιος άνθρωπος έχει διαβάσει το δεύτερο μυθιστόρημά μου το θα το ξέρει καλά αυτό!
Σημειώνω ότι με το που διάβασα την ερώτησή σου, το μυαλό μου πήγε στους στίχους του Larkin: Σε γ@μάν κανονικά, ο μπαμπάς σου κι η μαμά / Μπορεί να μην το θέλουν, μα το κάνουν / σου φορτώνουν τα ελαττώματά τους / και βάζουν λίγα ακόμα, μόνο για σένα.
- Σίγουρα δε δίνεις ελαφρυντικά σε λάθη που κάνουν οι γονείς, τόσο στο πρώτο, όσο και στο δεύτερο μυθιστόρημά σου.
Σοκαρίστηκα όταν έμαθα ότι το πρώτο μου βιβλίο, το "ελαττωματικό αγόρι", το διάβασαν γονείς με τη λογική του να μάθουν από τα σφάλματα των γονιών του βιβλίου. Ακόμα δεν ξέρω πώς να νιώσω με το ότι αποτελεί πλέον κάποιου είδους "παράδειγμα". Στο δεύτερο, το "μπαμπά, θέλω να ντρέπεσαι για μένα", που ουσιαστικά επικεντρώνεται στη σχέση μπαμπάς-γιος, όλο αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο.
- Τελικά είναι μυθοπλασία όλα αυτά που έχεις γράψει ή όντως έχουν συμβεί;
Μου το ρωτάνε συχνά αυτό. Όποιος παρακολουθεί τα social media μου ως Sam Albatros από το 2017, ίσως ενώνοντας τα κομμάτια του παζλ, έχει μια καλύτερη εικόνα για το τι συμβαίνει πραγματικά. Πάντως θέλω σίγουρα τα βιβλία μου να διαβαστούν ως λογοτεχνία και όχι ως βιογραφία.
"Ακόμα και ένα άτομο να έχεις με το μέρος σου, κάνει τη διαφορά."
- Πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώνει ένα "αλλιώτικο" αγόρι στην ελληνική επαρχία;
Πλέον όχι τόσο δύσκολο, ελπίζω. Ο κολλητός της ανιψιάς μου (που μεγάλωσε στην ίδια πόλη με εμένα) κυκλοφορούσε με make-up δημόσια. Φυσικά και τον κορόιδευαν, αλλά ταυτόχρονα υπήρχαν και άτομα που τον στήριζαν. Τουλάχιστον η ανιψιά μου. Ακόμα και ένα άτομο να έχεις με το μέρος σου, κάνει τη διαφορά. Γιατί έτσι, μπορείς πολεμήσεις όλο τον υπόλοιπο κόσμο που είναι εναντίον σου. It’s you and them against the whole f*cking world.
Στη δική μου εποχή δεν μπορώ να διανοηθώ να κάνω κάτι τέτοιο. Νιώθω πως θα με έκαιγαν δημόσια στην πλατεία αν κυκλοφορούσα με make up ή αν μιλούσα ανοιχτά για ένα αγόρι που είχα ερωτευτεί. Και μάλιστα θα ένιωθα πως το αξίζω: με φαντάζομαι να ρίχνω εγώ το πρώτο σπίρτο για να ξεπλύνω τη ντροπή. Όπως καταλαβαίνεις, σίγουρα δεν είχα την εφηβική μαχητικότητα του Sam για να στηρίξω την ύπαρξή μου. Νομίζω μου πήρε πολλά χρόνια για να συνδεθώ με τον έφηβο μέσα μου. Νομίζω πέρασα εφηβεία με το που φτιάχτηκε ο Sam. Και δεν είμαι μόνο εγώ. Αυτό παραπονιούνται όλα τα παιδιά σε αντίστοιχη θέση: ότι τους κλέψανε την εφηβεία τους. Ότι αυτή η περίοδος που είχαν για να πειραματιστούν, να δουν τι τους ταιριάζει και τι όχι, καθυστέρησε πολύ. Ότι ξόδεψαν εκείνα τα χρόνια με το να προσπαθούν να κάνουν "fit in” και όχι με το να προσπαθούν να βρουν τον εαυτό τους (ή τουλάχιστον ποιος εαυτός τους ταιριάζει).
Για να επιστρέψω όμως σε αυτό που έλεγα πριν: ο κολλητός της ανιψιάς μου επέλεξε να σπουδάσει Αθήνα αντί για Θεσσαλονίκη, όπου και πήγε όλη η παρέα. Που σίγουρα δείχνει πως όσο και να λέμε ότι βελτιώνονται τα πράγματα, οι δυσκολίες υπάρχουν.
- Στη δική σου περίπτωση, δεν πήγες Αθήνα, αλλά ακόμα πιο μακριά, στο εξωτερικό.
Αρχικά σπούδασα Θεσσαλονίκη, επειδή οι γονείς μου δεν ήθελαν να είμαι τόσο μακριά τους. Και έκτοτε προσπάθησα να φύγω όσο πιο μακριά γίνεται από την Ελλάδα. Υπό τον φόβο να επαναλάβω όσα έχω πει, απλά αφήνω εδώ το link από το ted talk που έκανα πρόσφατα.
"Ο Sam είναι ο super-ήρωας που θα ήθελα να είμαι"
- Μια που το ανέφερες πριν, πόσο Sam είσαι στην καθημερινότητά σου;
Όχι όσο θα ήθελα! Ο Sam παραμένει ο super-ήρωας που θα ήθελα να είμαι και στην κανονική ζωή μου. Από την άλλη, καμιά φορά ο Sam επιχειρεί πράγματα τα οποία δυσκολεύομαι να υλοποιήσω, εγώ ο κοινός θνητός.
Όπως για παράδειγμα την αυτό-έκδοση του δεύτερου βιβλίου μου, αφού μου ακύρωσαν ένα μεγάλο εκδοτικό συμβόλαιο. Αν δεν υπήρχε ο Sam, θα ήμουν ακόμα το παιδί που γράφει Σαχτουρικά ποιήματα και δεν κάνει τίποτα πέραν του comfort zone του.
- Τώρα που περνάς μετά από χρόνια περισσότερο καιρό στην Ελλάδα, πιστεύεις ότι έχει βελτιωθεί η κατάσταση για τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας; Είναι κάπως πιο υποφερτή η ζωή τους ή ζούμε ακόμα στην εποχή μιας κατ' επίφαση πολιτικής ορθότητας, αποδοχής και συμπερίληψης;
Το μόνο που σκέφτομαι είναι ότι θα ήθελα να περνάω εφηβεία σε αυτή την εποχή. Ή μπορεί να περνάω ακόμα – αν κρίνω από το πόσες κοινές αναφορές έχω με νεαρότερα άτομα! Μπορεί η εφηβεία του Sam να μην έχει τελειώσει.
Πάντως το συζητούσα με έναν γκέι φίλο κοντά στα 40 τις προάλλες, και μου έλεγε ότι δεν το περίμενε ποτέ ότι θα μπορεί να κυκλοφορεί δημόσια, χέρι-χέρι με έναν άντρα. Το ότι υπάρχει κάποια κατανόηση για non-binary άτομα, του φαίνεται εξωγήινο.
Νομίζω αυτό είναι τo καλό αυτής της εποχής: είναι τόσο δραστική η αλλαγή της κοινωνίας που όλα έχουμε καθηλωθεί και περιμένουμε να δούμε πόσο ακόμα καλύτερα θα γίνουν τα πράγματα (όταν δεν απογοητευόμαστε κάθε φορά που συμβαίνει κάποιο άσχημο περιστατικό).
"Το κοινό μου είναι όποιος θέλει να με διαβάσει."
- Διαβάζοντας τα βιβλία σου αισθάνθηκα ότι "μπήκα στα παπούτσια" τόσο του αγοριού που μεγάλωνε στην επαρχία, τρώγοντας μπούλινγκ στο σχολείο και στην οικογένεια επειδή του άρεσαν τα κοριτσίστικα παιχνίδια, όσο και του νέου που με φόβο, ντροπή και χωρίς καμία καθοδήγηση διερευνά τα όρια του έρωτα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Πιστεύω λοιπόν ότι είναι δυο βιβλία που θα ήθελα να διαβάσουν τόσο τα παιδιά μου μεγαλώνοντας, όσο και οι γονείς μου – και όλοι οι γονείς γενικώς. Εσύ, σε ποιο κοινό νιώθεις ότι απευθύνεσαι καταρχήν; Και ποιο είναι το αναγνωστικό κοινό σου γενικά;
Το κοινό μου είναι όποιος θέλει να με διαβάσει. Ακόμα και στρέιτ. Κανένα πρόβλημα δεν έχω με τους στρέιτ, έχω στρέιτ φίλους! Δεν κρίνω κανενός τη σεξουαλικότητα!
Παρότι αστειεύομαι, νιώθω ότι με διαβάζουν περισσότερο στρέιτ άτομα τον τελευταίο καιρό. Ή δεν ξέρω, μπορεί απλά να μου το τονίζουν πιο συχνά σε μηνύματα π.χ. "γεια σου sam, παρότι straight έκανα πολύ relate με τα βιβλία σου". Κάτι που με χαροποιεί, γιατί δείχνει ότι όντως η κοινωνία μας (ή τουλάχιστον, ένα μέρος της) έχει αλλάξει. Ή τουλάχιστον έχει βελτιωθεί πολύ το λογοτεχνικό της γούστο!
- Τώρα γράφεις; Θα διαβάσουμε και τη συνέχεια της ιστορίας τα επόμενα χρόνια;
Δεν περνάω πολύ ωραία τον τελευταίο καιρό. Επίτρεψέ μου να σου απαντήσω με ένα screenshot από μια σειρά (House MD) που ξαναβλέπω αυτές τις εβδομάδες και ένιωσα ότι μίλησε στην αλμπατρική καρδιά μου:
> Την Τετάρτη, 6 Νοεμβρίου, στις 20.00 το Sam Albatros θα βρίσκεται μαζί με τον Φώτη Σεργουλόπουλο στο Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3) για την παρουσίαση του "μπαμπά, θέλω να ντρέπεσαι για μένα". Συντονίζει ο Κώστας Μπουρούσης, ενώ αποσπάσματα θα διαβάσει η Χρύσα Οικονομοπούλου. Δείτε το facebook event εδώ.
Λίγα λόγια για το Sam Albatros
To Sam Albatros είναι ψευδώνυμο προσώπου ελληνικής καταγωγής, γνωστό στην queer καλλιτεχνική σκηνή για το συγγραφικό του έργο, καθώς και τις μεταφράσεις του σε έργα ποίησης. Φοράει μάσκες και δεν έχει δείξει ποτέ το πρόσωπό του δημόσια. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην επαρχιακή Ελλάδα. Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στην Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και διδακτορικό στη Γνωσιακή Νευροεπιστήμη από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου. Το πρώτο του μυθιστόρημα, Faulty Boy (Ελαττωματικό Αγόρι) και οι σκηνικές διασκευές του, οι οποίες επικεντρώνονται σε ένα παιδί που δεν συμμορφώνεται με το φύλο, έχει προσελκύσει την προσοχή των ελληνικών μέσων ενημέρωσης. Ως καλλιτέχνης έχει παρουσιάσει παραστάσεις video-art σε Ελλάδα, Κύπρο, Ηνωμένο Βασίλειο και Βερολίνο. Είναι λέκτορας ψυχολογίας και νευροεπιστήμης σε Πναεπιστήμιο στο Λονδίνο και, μάλιστα, ηγείται μιας επιτροπής για την σωστή χρήση των pronouns-ζήτημα που απασχολεί πολύ τους φοιτητές εκεί.
