Μέσα στο Σπίτι του Οδυσσέα Ελύτη: Μία περιήγηση στον κόσμο του εμβληματικού ποιητή

Ανάμεσα στα περίτεχνα νεοκλασικά κτίρια, τα ιστορικά στέκια και τα γραφικά σπίτια της Πλάκας, βρίσκεται πλέον ένα νέο τοπόσημο: το Σπίτι του Οδυσσέα Ελύτη, ένα νέο μουσείο που στεγάζεται στο παλιό νεοκλασικό κτίριο της οδού Διοσκούρων 4 και Πολυγνώτου. Το μουσείο εγκαινιάστηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη την Παρασκευή 1 Νοεμβρίου, μία μέρα πριν τα γενέθλια του ποιητή (2/11), όμως θα ανοίξει επισήμως για το κοινό την Πέμπτη 7 Νοεμβρίου.

Όλα ξεκίνησαν το 2013, όταν το Υπουργείο Πολιτισμού εγκαινίασε τη συνεργασία του με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, πρώην σύντροφο του Ελύτη, με σκοπό τη συντήρηση και αποκατάσταση του κτιρίου στην οδό Διοσκούρων, προκειμένου να ιδρυθεί εκεί ένα μουσείο αφιερωμένο στη μνήμη του Έλληνα ποιητή. Το όνειρο της Ηλιοπούλου γίνεται τώρα πραγματικότητα, καθώς η ιδιωτική συλλογή της με εικαστικά έργα, αντικείμενα, βιβλία και αρχειακό υλικό του Οδυσσέα Ελύτη, φυλάσσεται πλέον σε ένα σύγχρονο, ειδικά διαμορφωμένο μουσείο. "Έχοντας βαθιά συναίσθηση του ανεκτίμητου πνευματικού θησαυρού που ονομάζεται "Οδυσσέας Ελύτης", προσπαθώ όλα αυτά τα χρόνια να υπηρετώ το έργο του με αγάπη και αφοσίωση" δήλωσε η Ηλιοπούλου κατά τη διάρκεια των εγκαινίων.

"Μία μέρα πριν τα γενέθλιά του, δίνουμε νέα πνοή στον "κόσμο τον μικρό, τον μέγα" του Ελύτη, δημιουργώντας μία κιβωτό του έργου του και μαζί μία ζωντανή κοιτίδα της νεοελληνικής ποίησης και σκέψης" ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εγκαινιάζοντας το Σπίτι του Ελύτη. "Στις αίθουσες του μουσείου, οι επισκέπτες θα μπορούν στο εξής να εξερευνούν την εργογραφία του ποιητή με τις αρχικές εκδόσεις και των 52 βιβλίων του, που εκτίθενται μαζί για πρώτη φορά. Ο ίδιος πίστευε ότι δεν αρκεί να έχεις τσιμέντο και σίδερο για να μας πεις πως έχεις και σπίτι. Το σημερινό γεγονός, ωστόσο, ήταν ένα ιστορικό χρέος της πολιτείας, καθώς αυτό το νεοκλασικό δηλώνει πολύ περισσότερο από ένα απλό κτίσμα".

Ο Ελύτης δεν έζησε ποτέ στο κτίριο της Διοσκούρων -έμενε στην οδό Σκουφά 23, στο Κολωνάκι, μέχρι το τέλος της ζωής του. Ωστόσο το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να παραχωρήσει το κτίσμα για τη δημιουργία του μουσείου αφιερωμένου στον νομπελίστα ποιητή, διαδικασία που επισφραγίστηκε με Μνημόνιο Συνεργασίας, το οποίο υπέγραψαν η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ως Πρόεδρος του ΔΣ της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας "ΑΕΡΤΟΝ". Κρυμμένο στα σοκάκια μιας ιστορικής γειτονιάς, κοντά στην Ακρόπολη, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού και το αθηναϊκό κέντρο, το Σπίτι του Ελύτη είναι η ιδανική αφορμή για να εξοικειωθεί κανείς με το έργο του εμβληματικού ποιητή.

Αντικρίζοντας τη γραφική αυλή στην είσοδο, νιώθεις πράγματι σαν να επισκέπτεσαι την οικία του ποιητή. Βέβαια, στο ισόγειο του κτιρίου, όπου φυλάσσεται το αρχειακό υλικό, κυριαρχεί η πιο σύγχρονη μουσειακή ματιά: ένα σύντομο χρονολόγιο αφηγείται τους κύριους σταθμούς της καριέρας του, η οποία μετράει εννέα δεκαετίες. Μέσα σε ένα περιβάλλον βυθισμένο στο γαλάζιο και με τη συνοδεία μουσικής και οπτικού υλικού, βλέπουμε χειρόγραφα του ποιητή, έργα τέχνης και αντικείμενα από την προσωπική του συλλογή. Στις προθήκες υπάρχει ένα μικρό αφιέρωμα για τη σχέση του Ελύτη με τη θάλασσα, ενώ σε περίοπτη θέση βρίσκεται το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας που του απονεμήθηκε το 1979. Η εισαγωγική έκθεση περιλαμβάνει επίσης συνοπτικές θεματικές ενότητες που αφορούν τη γλώσσα, τη διαδικασία γραφής, τους βασικούς άξονες της ποίησής του, καθώς και μία μικρή πινακοθήκη με αγαπημένα έργα του καλλιτέχνη.

Ωστόσο, μεγαλύτερη αίσθηση προκαλεί το δεύτερο μέρος της περιήγησης στην εσωτερική αίθουσα του μουσείου, όπου έχει γίνει μία πιστή αναπαράσταση του γραφείου του Οδυσσέα Ελύτη: το γραφείο που χρησιμοποιούσε από τα μαθητικά του χρόνια μέχρι τον θάνατό του, έπιπλα καθιστικού, εικαστικά έργα που υπήρχαν στο διαμέρισμά του και η εντυπωσιακή βιβλιοθήκη του (με έπιπλο σχεδιασμένο από τον Γιάννη Μόραλη) με περίπου επτακόσιους τίτλους βιβλίων που ο ποιητής συνέλεξε κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Στον πρώτο όροφο θα λειτουργεί σύντομα χώρος πολλαπλών χρήσεων, μαζί με το καφέ του μουσείου, ενώ το σπουδαστήριο θα περιλαμβάνει βιβλιοθήκη με εκδόσεις βιβλίων του Ελύτη, βιβλία για την ποίησή του, ξενόγλωσσες εκδόσεις και μεταφράσεις έργων του. Το ιστορικό αρχείο θα είναι προσβάσιμο για μελετητές και ιστορικούς.

Παρευρισκόμενη στα εγκαίνια του μουσείου, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέφερε: "Αυτό το κτήριο, ενδιαφέρον δείγμα της αθηναϊκής αστικής αρχιτεκτονικής, το οποίο από σήμερα μεταμορφώνεται σε "Σπίτι του Ελύτη – Μουσείο Ελύτη", απαλλοτριώθηκε, όπως και άλλα στην ίδια γειτονιά, από το Υπουργείο Πολιτισμού, δεκαετίες πριν, προκειμένου να κατεδαφιστούν και να ανασκαφούν, ικανοποιώντας τον κρατικό σχεδιασμό των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αι., που προέβλεπε την ενοποίηση της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών με τη Ρωμαϊκή Αγορά. Είναι η μοναδική περίπτωση, που οι οικονομικές δυσκολίες της χώρας… έδρασαν ευεργετικά για τον πολιτισμό. Οι κατεδαφίσεις και οι ανασκαφές καθυστέρησαν λόγω οικονομικής δυσπραγίας. Συν τω χρόνω, καθεστηκυίες νοοτροπίες άλλαξαν. Έτσι, το Υπουργείο Πολιτισμού βρέθηκε να έχει στην κατοχή του ενδιαφέροντα ακίνητα στην Πλάκα, που σταδιακά παρήκμαζαν, ενώ κάποια, εν τω μεταξύ, μετατράπηκαν σε ερείπια. Από το 2019, στρατηγική επιλογή μας είναι αυτό το κτηριακό απόθεμα να διασωθεί, να αποκτήσει νέες χρήσεις, αφιερωμένες στα γράμματα και τις τέχνες, συμβατές με τα δεδομένα της περιοχής. Στόχος μας είναι η ένταξή τους σε μία πολιτιστική διαδρομή -αναδεικνύοντας τις προσωπικότητες και το έργο των νεώτερων μεγάλων δημιουργών μας. Οδυσσέας Ελύτης εδώ, Κάρολος Κουν λίγο πιο πάνω, Κωστής Παλαμάς σε μικρή απόσταση από δω- στην καρδιά της πλέον ιστορικής γειτονιάς της Αθήνας, ανάμεσα στα αρχαία κατάλοιπα, που υπήρξαν εναύσματα δημιουργίας γι αυτούς. Και αυτό ως μέρος της πολιτικής μας, της γόνιμης όσμωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη νεώτερη και τη σύγχρονη δημιουργία, της οποίας η πρώτη αποτελεί αστείρευτη και αναντικατάστατη πηγή έμπνευσης. Απόψε, εδώ, ευωδώνεται μια ιδέα της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, κοινωνοί της οποίας γίναμε το 2013. Το Υπουργείο Πολιτισμού αποκατέστησε το κτήριο και έχει αναλάβει να καλύπτει ετησίως λειτουργικές  δαπάνες του Σπιτιού-Μουσείου. Έτσι, η Πολιτεία αποδίδει το Μουσείο ως ελάχιστο δείγμα τιμής στο έργο ενός από τους εμβληματικότερους εκπροσώπους των νεότερων ελληνικών γραμμάτων". 

Ώρες λειτουργίας: Πεμ., Παρ., 12-5 μ.μ., Σαβ., Κυρ. 10 π.μ. – 5 μ.μ. | Είσοδος: €7, €4