Το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου (ΙΒΠ), γιορτάζοντας τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του, σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζει την έκθεση "ΔΙΑΣΜA: Το περίτεχνο πλέγμα του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου", στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, από 26 Σεπτεμβρίου 2024 έως 12 Ιανουαρίου 2025.
Η πλουραλιστική έκθεση αφηγείται την ιστορία του Ιδρύματος, καρπό της ζωής και του έργου της ενδυματολόγου και σκηνογράφου Ιωάννας Παπαντωνίου, το οποίο βρίσκεται πίσω από μερικές από τις πιο εμβληματικές εκθέσεις ενδύματος που έχουμε δει στην Ελλάδα, πέρα από τη μόνιμη στέγη του στο Ναύπλιο και τις πολλαπλές δραστηριότητές του εκεί. Και ταυτόχρονα, μέσα από μια μεγάλη επιλογή εκθεμάτων διηγείται ιστορικές και σύγχρονες ιστορίες μόδας παρουσιάζοντας ολόκληρες γκαρνταρόμπες επωνύμων και προσώπων της διπλανής πόρτας, στολές στρατιωτικές, σχολικές και άλλες, μαγιό εποχής και σύγχρονα κουστούμια από αξέχαστες θεατρικές παραστάσεις, μοναδικά τεκμήρια για τη μόδα του 20ού και 21ου αιώνα, δημιουργίες της haute couture, Lanvin, Carvin, Mary Quant, Worth, Ευαγγελίδη, Μαυρόπουλο, Τσεκλένη και άλλα πολλά, ρούχα prêt-à-porter και fast fashion, παπούτσια, αξεσουάρ. Όλα όσα χωρούν στο όραμα της Ιωάννας Παπαντωνίου για "το αυριανό Μουσείο Μόδας της Ελλάδας".
Από το φόρεμα της Liberty που φορούσε η Παπαντωνίου σε πολλές από τις έρευνες ως το τσαντάκι που κέντησε η ίδια όταν προσπαθούσε να κόψει το τσιγάρο το 1982, από την πρώτη Καραγκούνα, φορεσιά του θεσσαλικού κάμπου που συνέλεξε και αποτέλεσε το πρώτο απόκτημα της συλλογής από το οποίο ξεκίνησαν όλα, ως τα φορέματα του Issey Miyake και το πανοφώρι του Dior που ανήκε στη Γκρέις Κέλι, το θεατρικό κοστούμι του Γιάννη Τσαρούχη για τη Μαρία Κάλλας στη Μήδεια σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, τα φορέματα του Paul Poiret της δεκαετίας του ‘20, το θρακιώτικο νυφικό των αρχών του ‘20ου αιώνα και το φόρεμα της H & M από ανακυκλωμένα μπουκάλια νερού, κάθε γωνιά της έκθεσης έχει κυριολεκτικά και μια έκπληξη.
Στην παρουσίαση που έγινε στους δημοσιογράφους, ο Γιώργης Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, αναφέρθηκε στον πολύ σημαντικό και ριζοσπαστικό ρόλο που έπαιξε το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου ως προς τον τρόπο που βλέπουμε τα μουσεία στην Ελλάδα και την πολύ ενδιαφέρουσα οπτική του πάνω στον νεότερο πολιτισμό του τόπου, αλλά με μια πολύ έντονη διεθνή διάσταση, ενώ είπε χαρακτηριστικά ότι για πολλά χρόνια και μέχρι να γνωρίσει καλύτερα το Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη, το πωλητήριο του ΠΛΙ στο Ναύπλιο ήταν το αγαπημένο του στην Ελλάδα! Συνεχάρη επίσης τους βασικούς συντελεστές της έκθεσης, Σταμάτη Ζάννο, Αλεξάνδρα Νικηφορίδου και Σπύρο Νάσαινα, όπως επίσης και την Ξένια Πολίτου, η οποία είναι συντονίστρια εκ μέρους του Μουσείου Μπενάκη.
Ένα μουσείο μόδας: Η επόμενη μέρα του ιδρύματος
Υποδεχόμενοι τους δημοσιογράφους στην έκθεση, η πρόεδρος του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου Γεωργία Κρητικού Σαμαρά, και ο πρώην υφυπουργός πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, που αποτελεί πλέον "πολύτιμο συνεργάτη" και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου αναφέρθηκαν στο μεγάλο στοίχημα της επόμενης ημέρας του ιδρύματος που αφορά ένα εκπαιδευτικό και ερευνητικό κέντρο, ένα ινστιτούτο μόδας, κάτι το οποίο αποτελεί και όραμα της ιδρύτριάς του Ιωάννας Παπαντωνίου. Χωρίς να υπάρχουν προς το παρόν ανακοινώσιμα σχέδια, όπως άφησαν να εννοηθεί "όταν έχεις μια συλλογή με 50.000 αντικείμενα και εχεις επίσης και όλο το ερευνητικό υπόβαθρο και την παρακαταθήκη και το όραμα από την ιδρύτρια Ιωάννα Παπαντωνίου" το να ονειρευτείς, να σηκώσεις τα μανίκια και να δουλέψεις για το επόμενο βήμα είναι επόμενο. Το Διοικητικό συμβούλιο θα κάνει ότι μπορεί για να υλοποιήσει αυτό το όραμα, και όπως φαίνεται αυτό που αναζητάται σε αυτή τη φάση είναι η απόκτηση ενός κτιρίου κατάλληλου να το στεγάσει, και οι πόροι για όλο το εγχείρημα.
Το Ίδρυμα Παπαντωνίου και η Κύπρος
Αναφερόμενη στο άμεσο μέλλον, η Γεωργία Κρητικού Σαμαρά στάθηκε στο μελλοντικό Ινστιτούτο Κυπριακού Πολιτισμού και στο κτίριο του στο Ναύπλιο, οι εξωτερικές όψεις του οποίου και ο περιβάλλων χώρος ανακαινίστηκαν φέτος. Η εσωτερική του διαμόρφωση είναι ο επόμενος στόχος: "Εκεί θα φιλοξενηθούν οι πολύτιμες κυπριακές συλλογές του ιδρύματος και ένα αρχείο μοναδικό και σπάνιο, μεγάλο μέρος του οποίου δυστυχώς είναι ακόμη ανέκδοτο. 50 χρόνια μετά την εισβολή των Τούρκων, ακόμη μας ματώνει. Η Ιωάννα Παπαντωνίου, ο Αλέκος Κλείτου Ιακωβίδης από την κατεχόμενη Κερύνεια συνοδοιπόρος και στενός συνεργάτης της και ο Φοίβος Ανωγιαννάκης, ο μέντοράς της, λίγο μετά την εισβολή βρέθηκαν εκεί και έκαναν επιτόπια έρευνα στα ενδύματα, το χορό, τη μουσική και τα τραγούδια. Κάντε το εικόνα. Πόσοι θα το τολμήσουν αυτό" ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ιωάννα Παπαντωνίου, η πρώτη ελληνίδα ενδυματολόγος
Όπως μας θύμισε η Γεωργία Κρητικού Σαμαρά, η Ιωάννα Παπαντωνίου, η πρώτη ελληνίδα ενδυματολόγος, με τη σκιαγράφηση του πορτραίτου της οποίας ξεκινά η έκθεση, ουσιαστικά πρόλαβε την εποχή μέσα από τις βαθιές της γνώσης ως ενδυματολόγος και με την τόλμη της προσέφερε στην Ελλάδα, ένα έργο σπουδαίο και μοναδικό, έναν διάλογο ζωντανό με τις ρίζες μας, με τον εαυτό μας και με όλα εκείνα που σήμερα μας ξεχωρίζουν. Από μικρή ήξερε τι ήθελε, το ίδιο και τώρα. Θέλει να φτάνει στο στόχο της μέσα από μια διαδρομή που έχει ουσία και τεκμηρίωση. Ενέπνευσε πολλούς με το προσωπικό της παράδειγμα και συνέβαλε στην ίδρυση και οργάνωση πολλών σημαντικών λαογραφικών μουσείων στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Αξίζει να σας πω πως μόλις παρέλαβε το βραβείο του 1981 το βραβείο του Ευρωπαϊκού Μουσείου της Χρονιάς, πήγε αμέσως στην Κύπρο και βοήθησε ένα αντίστοιχο μουσείο να πορευτεί. Σήμερα παραμένουν τα μοναδικά μουσεία που τιμούν τον ελληνισμό με μια τέτοια διάκριση".
"Αμαλία"
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Στην ειδική ενότητα της έκθεσης για την εκπαίδευση αναδεικνύεται η αξία που έδωσε η Ιωάννα Παπαντωνίου στο να μυούνται τα παιδιά από τη μικρή ηλικία στη συλλογή του μουσείου μέσα από στοχευμένο πρόγραμμα. Με την ίδρυση του Μουσείου στο Ναύπλιο ξεκίνησε αμέσως μαθήματα ελληνικών χορών που προσφέρονταν δωρεάν, ενώ σταθμό αποτελεί και το Μουσείο Παιδικής Ηλικίας στο παλιό αμαξοστάσιο του Ναυπλίου που ιδρύθηκε το 1989. Ήθελε τα παιδιά να εξοικειωθούν με την ελληνική δημοτική μουσική και με τις τοπικές φορεσιές. Όπως τόνισε η κα Γεωργία Κρητικού Σαμαρά το όραμα του ιδρύματος είναι πάνω από όλα να λειτουργεί υποστηρικτικά και προς τις ευαίσθητα κοινωνικές ομάδες, προσφέροντας ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα κυρίως για τα παιδιά και την τρίτη ηλικία και βρίσκεται σε στενή συνεργασία με σχολεία της Αργολίδας και άλλων νομών, καθώς και με πανεπιστήμια. Άλλωστε, όπως μπορεί να δει κανείς και στην έκθεση, η ευαισθησία του Ιδρύματος πάει πίσω στο χρόνο, με τεκμήρια που μιλούν για τον τρόπο με τον οποίο υποδέχθηκε τους πρόσφυγες.
Διαβάστε Επίσης
Τι θα δούμε στην έκθεση: από τις τοπικές φορεσιές στην haute couture
Όπως ανέφερε η κα Γεωργία Κρητικού Σαμαρά "η διορατικότητα και ο ρεαλισμός της Ιωάννας Παπαντωνίου την έκαναν σύντομα να την καταλάβει πως έπρεπε να περάσει από τις τοπικές φορεσιές στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη μόδα. Σήμερα, όπως λέει η ίδια, το δυνατό μας κομμάτι είναι οι ενδυματολογικές συλλογές, τα νυφικά και οι γκαρνταρόμπες μέσα από τις οποίες αναδεικνύεται η προσωπικότητα του κάθε ατόμου. Η ίδια γνωρίζει, αναγνωρίζει και ομολογεί πως πανευρωπαϊκά πρωτοπορούμε σε αυτό".
Η ίδια η έκθεση είναι "γεμάτη από συμβολισμούς, μια σχολή σκέψης" όπου μπορεί κανείς να δει πώς έγινε το πέρασμα σταδιακά από τις τοπικές φορεσιές και τις ενδυματολογικές συνήθειες των παραδοσιακών κοινοτήτων στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη μοδα. "Θα δείτε πως σήμερα η μόδα, εμπνέει τους σύγχρονους έλληνες ξένοι σχεδιαστές, πού σήμερα η χειρότεχνια μπορεί να συνδυάζει την παράδοση με την καινοτομία και τη δημιουργικότητα. Θα δείτε κούκλες να ντύνονται με τοπικές φορεσιές, θέλοντας όμως πιστά τις αναλογίες και τα παραδοσιακά μοτίβα, θα δείτε με τι τρόπο 98 βιβλία, εκδόσεις του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου, γίνονται προσβάσιμα στο ερευνητικό κοινό, και σε όποιον άλλο ενδιαφέρεται με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης θα δείτε την αξία της μεταποίησης της επιδιόρθωσης της επανάχρησης και της ανακύκλωσης".
Μια έκθεση για την Ιωάννα Παπαντωνίου χωρίς την Ιωάννα Παπαντωνίου
"Ήμασταν μια ομάδα έντεκα ατόμων που… ξεκινήσαμε από τη Θράκη και κατεβαίναμε… Όταν φτάναμε και μας ρωτούσαν τι κάνουμε, απαντούσαμε "λαογραφία”."
Μιλώντας για τον τίτλο "Δίασμα” που αναφέρεται στο πως διασυνδέονται τα νήματα, τά στημόνια στον αργαλειό για να ξεκινήσει κάποιος να υφαίνει, ο Γιατρομανωλάκης δήλωσε ότι ο λόγος που επιλέχθηκε είναι για να δηλώσει ότι μιλάμε για ένα πλέγμα, ένα ύφασμα, το οποίο υφαίνει συστηματικά 50 χρόνια τώρα η Παπαντωνίου, βοηθώντας αθόρυβα κάποιες φορές και άλλοτε πιο συστηματικά και εντατικά, όμως πάντοτε επίμονα, πάντοτε προσηλωμένα, ένα πλέγμα το οποίο περιλαμβάνει μέσα έρευνα και, βέβαια, τη μεγαλύτερη συλλογή ενδυμάτων στη χώρα.
Ο Γιατρομανωλάκης αναφέρθηκε στην πρόκληση και τη συλλογική δουλειά που χρειάστηκε για να στηθεί μια τέτοια έκθεση καλύπτοντας το κενό της Ιωάννας Παπαντωνίου, η οποία είχε τον πλήρη έλεγχο στις προηγούμενες εκθέσεις του ιδρύματος. "Είναι η πρώτη φορά που το ίδρυμα κάνει μια έκθεση που είναι για την Ιωάννα Παπαντωνίου άλλα δεν είναι από την ίδια, και οποιοσδήποτε από μας θα ήταν πολύ λίγος για να το κάνει μόνος του. Επομένως όλοι ενώσαμε τις δυνάμεις μας".
Τα 50 χρόνια του ιδρύματος, οι ιστορίες μόδας και η ΑΙ
Ξεναγώντας μας στην έκθεση ο Γιατρομανωλάκης αναφέρθηκε σε "μια έκθεση πλουραλιστική, που μπορεί να κοπεί σε κομμάτια και ο καθένας να εστιάσει εκεί που θέλει, όπως κάναμε κι εμείς όταν τη σχεδιάζαμε. Το πρώτο μέρος αφορά το Ίδρυμα, καθώς συμπληρώνονται τα 50 χρόνια λειτουργίας του και αφορά την ιστορία του και τη διαδρομή του. Αλλά θα δείτε καί πώς προσπαθούμε και εμείς σήμερα να υλοποιούμε το διαφορετικό όραμα του ιδρύματος με νέα μέσα. Έτσι είμαστε πολύ χαρούμενοι, που παρουσιάζουμε ένα νέο εργαλείο της τεχνητής νοημοσύνης που είναι ακόμα σε πιλοτικό στάδιο και νομίζω ότι είμαστε το πρώτο μουσείο στην Ελλάδα που το δοκιμάζει και μέσα από το οποίο τόσο ερευνητές όσο και το ευρύ κοινό θα μπορεί να αντλεί με εύκολο και ακριβή τρόπο πληροφορίες και στοιχεία μέσα από τις εκδόσεις του ιδρύματος".
Παράλληλα, μέσα από την έκθεση και το δεύτερο μέρος της ξεδιπλώνεται η κοινωνική, πολιτική και ιστορική διάσταση του ενδύματος, αλλά και η εμπορική, τεχνολογική και περιβαλλοντική. "Θα δείτε πολλές τέτοιες ιστορίες που έχουν να κάνουν με την εξέλιξη των πραγμάτων, πώς περάσαμε από την οικοτεχνία στο fast fashion, από το μαλλί στο ρεγιόν και από το ρεγιόν στο ροδάκινο, μια ελληνική, μάλιστα πατέντα!".
"Η έκθεση παρουσιάζει, επίσης, το πώς τα ενδύματα γίνονται σύμβολα, εθνικά, κοινωνικά, κινηματικά σύμβολα και καταπίεσης, χειραφέτησης, το πώς έχουν χτιστεί ολόκληρα αφηγήματα γύρω από ένα ένδυμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που έχει δεσπόζουσα θέση στην έκθεση η φορεσιά Αμαλία,η οποία όμως είναι ένα τεχνητό δημιούργημά, μια σύνθεση ρούχων και στοιχείων που έκανε η Αμαλία και όχι μια ολοκληρωμένη πρόταση που την πήρε από μια περιοχή της Ελλάδας και ουσιαστικά την υιοθέτησε η ίδια".
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
