Ο Φρέντρικ Τζέιμσον, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ, πέθανε στις 22/9, σε ηλικία 90 ετών. Γεννήθηκε στο Κλήβελαντ των ΗΠΑ. Έλαβε το διδακτορικό του από το πανεπιστήμιο Harvard και δίδαξε στο Harvard, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (στο Σαν Ντιέγκο) και στο Yale, προτού μετακινηθεί στο πανεπιστήμιο Duke, όπου έγινε καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας. "Ο κορυφαίος μαρξιστής κριτικός της Αμερικής" (Τέρι Ίγκλετον), υπήρξε από τους πρώτους στοχαστές που συνέδεσαν κριτικά ένα ορισμένο πλέγμα κοινωνικοπολιτικών και πολιτισμικών συνθηκών με τον όρο "μεταμοντερνισμός". Συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων, είχε αναπτύξει μια πλούσια θεώρηση για τη σχέση του δυτικού πολιτισμού με την πολιτική οικονομία. Τιμήθηκε το 2008 με το Holberg International Memorial Prize.
Εμείς, θυμόμαστε το μεγάλο έργο που αφήνει πίσω του μέσα από τρία βιβλία του που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.
Η πολιτισμική στροφή
Κείμενα για το Μεταμοντέρνο
Εκδόσεις Πλέθρον, Μετάφραση: Ροζαλί Σινοπούλου
Ο Φρέντρικ Τζέιμσον, μια ηγετική φωνή στο ζήτημα του μετα-μοντερνισμού, συγκεντρώνει, σε αυτόν τον βασικό τόμο, τα πιο δυνατά κείμενά του γύρω από την κουλτούρα του ύστερου καπιταλισμού. Μια κλασική εποπτεία επί του παστίς, της νοσταλγίας και της αρχιτεκτονικής συνοδεύει τούτα τα δοκίμια για τη θέση της ιστορίας, της θεωρίας, του μαρξισμού και του υποκειμένου σε μια εποχή που κινείται από το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο και το ατέρμονο θέαμα. Εξετάζοντας τις αντιπαραθέσεις που πυροδοτήθηκαν από τα παλαιότερα δοκίμιά του, ο Τζέιμσον απαντά στους κριτικούς και εκθέτει τις θεωρητικές θέσεις των βασικών φίλων και εχθρών του μεταμοντερνισμού.
Μια αμερικανική ουτοπία - Δυαδική εξουσία και καθολικός στρατός
Εκδόσεις Angelus Novus, Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας
Το πρωτοποριακό δοκίμιο του Φρέντρικ Τζέιμσον "Μια αμερικανική ουτοπία" θέτει υπό ριζική αμφισβήτηση τις καθιερωμένες αριστερές ιδέες σχετικά με το τι είναι μια χειραφετημένη κοινωνία. Υποστηρίζονται εδώ -μεταξύ άλλων- η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για όλους, η άνευ όρων αναγνώριση του φθόνου και της μνησικακίας ως βασικών προκλήσεων για κάθε κομμουνιστική κοινωνία και η παραδοχή ότι ο διαχωρισμός ανάμεσα σε εργασία και ελεύθερο χρόνο δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Για να δημιουργήσουμε έναν νέο κόσμο, πρέπει πρώτα ν' αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον παλιό. Το κείμενο του Τζέιμσον παρεμβαίνει καίρια για να ξεκινήσει μια συζήτηση αναφορικά με τις εναλλακτικές στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Εκτός από το δοκίμιο του Τζέιμσον, ο ανά χείρας τόμος περιέχει απαντήσεις από εξέχοντες φιλοσόφους και θεωρητικούς της πολιτικής και του πολιτισμού, καθώς και έναν επίλογο του ίδιου του Τζέιμσον.
Πολλοί θα βρουν αποκρουστικά όσα θα διαβάσουν σε αυτές τις σελίδες: θα χυθεί αίμα! Ίσως όμως να πρέπει να χύσουμε (ιδεολογικό) αίμα για να δώσουμε άλλη μία ευκαιρία στην αριστερά. Στον τόμο συμβάλλουν οι Σαρότζ Γκίρι, Κάθι Γουίκς, Κοτζίν Καρατάνι, Τζόντι Ντιν, Κιμ Στάνλεϊ Ρόμπινσον, Φρανκ Ρούντα, Αλμπέρτο Τοσκάνο και Άγκον Χάμζα.
"Οι Αρχαιολογίες του μέλλοντος (Πρώτος Τόμος): Η επιθυμία που λέγεται ουτοπία"
Εκδόσεις Τόπος - Μοτίβο Εκδοτική , Μετάφραση: Γιώργος Θ. Καράμπελας
Μετά από το ευρηματικό βιβλίο του Τζέιμσον, ως προς τον τολμηρό αναστοχασμό της σχέσης μοντέρνου/μεταμοντέρνου, το περίφημο πλέον Μεταμοντερνισμός ή η Πολιτισμική Λογική του Ύστερου Καπιταλισμού, οι Αρχαιολογίες του Μέλλοντος θεωρούνται, σύμφωνα με τις διθυραμβικές κριτικές που ήδη έχουν δεξιωθεί παγκοσμίως το βιβλίο, το πιο ουσιαστικό του έργο. Ο Τζέιμσον αναζητά τη λειτουργία της Ουτοπίας από τα χρόνια του Τόμας Μορ έως σήμερα, στη μετακομουνιστική εποχή.
Το βιβλίο επιχειρεί να απαντήσει στο ακόλουθο ερώτημα: στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εποχή της ξέφρενης Τεχνολογίας στον Πρώτο κόσμο και της κοινωνικής αποσύνθεσης στον Τρίτο κόσμο, εξακολουθεί να έχει κάποιο νόημα η έννοια της Ουτοπίας; Το βιβλίο, μεταξύ των άλλων, κρίνει τη σχέση ουτοπίας και επιστημονικής φαντασίας μέσα από τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις της ετερότητας, της εξωγήινης ζωής και των άλλων κόσμων, όπως αυτό συμβαίνει στο έργο του Φίλιπ Κ. Ντικ, της Ούρσουλα Λε Γκεν, του Ουίλιαμ Γκίμπσον, του Μπράιαν Άλντις και άλλων συγγραφέων του είδους. Οι λάτρεις της Επιστημονικής Φαντασίας εδώ θα συναντήσουν τον καλύτερο θεωρητικό τους, ενώ οι υπόλοιποι αναγνώστες θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν ουσιαστικά πράγματα για τα πειστικότερα, από λογοτεχνική άποψη, βιβλία του είδους.
Σε άλλες ενότητες του βιβλίου (όπως αυτή που τιτλοφορείται "Η Επιθυμία που λέγεται Ουτοπία") ο Τζέιμσον εξετάζει τις κατά καιρούς αντίθετες απόψεις για την Ουτοπία και αναδεικνύει την πολιτική της σημασία για το σήμερα. Η βασική θέση του βιβλίου είναι ότι η σύγχρονη ιστορική κατάσταση απαιτεί αρχαιολογίες για το μέλλον και όχι προφητείες του παρελθόντος. Πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει ότι για τα πολιτικά μας οράματα θα πρέπει να θέσουμε ως στόχο ένα ριζικά διαφορετικό μέλλον, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξαναστοχαστούμε το παρόν ως αρχαϊκό κειμήλιο για τον Τζέιμσον αυτό είναι προτιμότερο από το να μείνουμε καρφωμένοι σε ένα νεωτερικό, απαρχαιωμένο προσανατολισμό που δεν έχει (άλλο) μέλλον. Ο προσανατολισμός της νεωτερικότητας (π.χ. τύπου Χάμπερμπας) είναι απονεκρωμένος, ισχυρίζεται ο Τζέιμσον, και η μετανεωτερικότητα δεν αποτελεί επιλογή εφόσον ουσιαστικά αποδέχεται / συμφιλιώνεται με την πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού.
