Για την προηγούμενη συνέντευξη που είχαμε κάνει με τον Κρίτωνα είχα επιμελώς ετοιμάσει ερωτήσεις, τις είχα χωρίσει σε ιστορικές περιόδους, θεματικές ενότητες κλπ. Όπως απέδειξε η ζωή στη συνέχεια, δεν υπήρχε πραγματικά κανένας λόγος. Η συζήτηση εξελίχθηκε μόνη της, δεν χρειάστηκε καμία "σκαλέτα". Επομένως όταν ετοιμαζόμουν γι’ αυτή τη συνέντευξη τα μόνα πράγματα που είχα πει "μην ξεχάσω" ήταν πρώτον να πάρω μαζί μου recorder και δεύτερον να μιλήσουμε οπωσδήποτε για τη δουλειά του στο καινούριο Vision Omonia.
Συναντηθήκαμε στο προσωρινό του "γραφείο", στο πατάρι του Naxos Apothecary, εκεί που δίνει όλα του τα ραντεβού μέχρι να ετοιμάσει το δικό του γραφείο, στο παλιό του σπίτι στην Αποστόλου Παύλου στο Θησείο. Και αυτή τη φορά η συζήτηση πήρε το δικό της δρόμο, και – εννοείται – ήταν και αρκετά συναισθηματική. Γέλασε, θύμωσε, συγκινήθηκε. Για να είμαι σίγουρος ότι δεν θα αφήσω τίποτα έξω, θα προσπαθήσω να τακτοποιήσω όσα είπαμε σε κεφάλαια. Όσο μπορούν να τακτοποιηθούν σε "κεφάλαια" η σκέψη και ο λόγος του Κρίτωνα...
Οι διαδρομές
"Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον Κορυδαλλό. Την Αθήνα την γνώρισα μέσα από τα δρομολόγια των λεωφορείων που συνέδεαν τον Κορυδαλλό με το κέντρο. Όταν έπρεπε να πηγαίνω στη σχολή Δοξιάδη στο Κολωνάκι γνώρισα την Κουμουνδούρου. Έπαιρνα ένα λεωφορείο από την Πέτρου Ράλλη και κατέβαινα στο τέρμα στην Κουμουνδούρου. Διέσχιζα του Ψυρρή με τα πόδια, ανέβαινα Σύνταγμα και μετά στη Δημοκρίτου, Κολωνάκι. Έτσι γνώρισα το Πολύπλανο – το λέω και ανατριχιάζω. Μια γκαλερί στην οδό Λυκαβηττού που την είχε ανοίξει η Ελένη Βερναδάκη τότε με τον σύζυγο της. Είδα μια έκθεση και έμεινα άφωνος. Έτσι άρχισα να παρακολουθώ τη δράση του Πολύπλανου και να μαθαίνω πράγματα για την τέχνη, τότε ήμουν 15-16 χρονών. Αυτή η διαδρομή από την Κουμουνδούρου στου Δοξιάδη και μετά πάλι πίσω ήταν η διαδρομή που καθόρισε πολλά πράγματα στη ζωή μου.
Θα σου πω και για μια άλλη διαδρομή που έχει να κάνει με τον πατέρα μου. Ζούσα το εξής παράξενο μαζί του: Όταν ήμουν παιδάκι με έπαιρνε και με πήγαινε στον Πειραιά να δω τα πλοία. Εγώ ως παιδί δεν ήξερα την Αθήνα, την ύπαρξη της, ήξερα ότι το κέντρο είναι ο Πειραιάς, πηγαίναμε από τον Κορυδαλλό στον Πειραιά. Μετά το λιμάνι πηγαίναμε περπατώντας στον Χατζηκυριάκειο, εκεί στο λιοντάρι. Ανεβαίναμε και κατεβαίναμε αυτή την ανηφόρα και μία και δύο φορές. Του έλεγα "Λευτέρη κουράστηκα" γιατί πάντα Λευτέρη τον έλεγα τον πατέρα μου, δεν τον έλεγα μπαμπά και μου απαντούσε "Μια φορά ακόμα Βαγγέλη, κάνε μου τη χάρη" γιατί Βαγγέλης ήταν το όνομα μου. Και όντως του την έκανα τη χάρη. Μετά όταν γυρίζαμε σπίτι έκανα παράπονα στη μάνα μου, ότι κουράστηκα, εκείνη μου έλεγε ότι ο πατέρας μου την έκανε αυτή τη βόλτα γιατί εκεί γεννήθηκε, εκεί ήταν παλιά το σπίτι του. Μετά από χρόνια αντιλήφθηκα ότι στα αλήθεια με περιέφερε για να τον δουν όλοι οι συγγενείς του που έμεναν εκεί και δεν του μιλούσαν, τον είχαν διαγράψει. Ήταν ο τρόπος του να τους πει "δείτε τον γιο μου" γι’ αυτό και με έντυνε με κοστούμι… Και οι δύο ανεβοκατεβαίναμε το δρόμο με κοστούμι. Μου το είπε χρόνια αργότερα, πριν πεθάνει. Τον πατέρα μου τον έχασα 26 χρονών".
Ο Βαγγέλης και ο Kirios Criton
"Ποιος είναι ο Κρίτων;" με ρωτούσαν, "μαθητής του Σωκράτη" απαντούσα. "Ποιος είναι ο Σωκράτης;" με ρωτούσαν", "ας μη με στέλνατε στο γυμνάσιο" απαντούσα. Εκεί τον έμαθα τον Κρίτωνα και αποφάσισα να γίνω σαν εκείνον, αιώνιος μαθητής. Και μέχρι να πεθάνω μαθητής θα είμαι.
"Τελειώνοντας το γυμνάσιο έγινε η επανάσταση. Ανακοίνωσα στους δικούς μου ότι δεν θα πήγαινα στο Λύκειο και ότι στο εξής το όνομα μου θα ήταν "Κρίτων". Με φωνάζαν "Βαγγέλη" και εγώ δεν γυρνούσα, τότε είπαν το παιδί δεν είναι καλά να πάμε στο ψυχιατρείο. Εγώ επέμενα, δεν απαντούσα στο "Βαγγέλης". "Ποιος είναι ο Κρίτων;" με ρωτούσαν, "μαθητής του Σωκράτη" απαντούσα. "Ποιος είναι ο Σωκράτης;" με ρωτούσαν", "ας μη με στέλνατε στο γυμνάσιο" απαντούσα. Εκεί τον έμαθα τον Κρίτωνα και αποφάσισα να γίνω σαν εκείνον, αιώνιος μαθητής. Και μέχρι να πεθάνω μαθητής θα είμαι. Αλλιώς δεν βρίσκω το νόημα να ζει κανείς. Αν φτάσει κάποιος και πει "τα ξέρω" τελείωσε. Έτσι έγινα Κρίτων. Το Κύριος μπήκε χρόνια αργότερα. Όταν αποχώρησα από τις Epemvassiscritonpanos που είχαμε κάνει με τον Πάνο Παπαμακάριο. Τότε ένιωσα αληθινά "κύριος του εαυτού μου". Τότε προσέθεσα το "Κύριος" και δημιουργήθηκε το "Κύριος Κρίτων".
Οι άνθρωποι
"Με έχουν επηρεάσει οι άνθρωποι που μπόρεσαν να δουν ποιος είμαι – όπως το κάνω τώρα πλέον και εγώ με τους νέους ανθρώπους στους οποίους μπορώ να διακρίνω πράγματα που οι ίδιοι δεν βλέπουν. Ο πρώτος τέτοιος άνθρωπος στη ζωή μου ήταν ο Πατρίκ Κουτούζης ο οποίος είχε ένα μικρό εργαστήριο στην Πλάκα, το ‘Σύννεφο’. Περνώντας στις διαδρομές μου στο κέντρο το έβλεπα, χτύπησα την πόρτα και μπήκα. Έφτιαχνε μικρούς αγγέλους – μαριονέτες. Είχε καταγωγή από την Τυνησία. Δίπλα του έμαθα να ζωγραφίζω. Ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που δεν είχε κλειδιά το σπίτι του, δεν κλείδωνε ποτέ. Μου έλεγε "πήγαινε στο σπίτι άνοιξε όποιο βιβλίο θέλεις και διάβαζε". Αυτός ήταν το πρώτο μου σχολείο".
Οι σταθμοί
"Μου πήρε πολλά χρονιά να μάθω να ξεχωρίζω το αριστερά από το δεξιά. Τα μπέρδευα πολύ, έλεγα "σκόρδο – κρεμμύδι", μέχρι που έκανα το ‘Αριστερά – Δεξιά’. Το είχα δει ως Ανατολή – Δύση, γι’ αυτό ‘Αριστερά – Δεξιά’, άλλωστε αυτή ήταν και η κεντρική ιδέα στην κουζίνα του, το μπέρδεμα της ανατολής με τη δύση, αυτό ήταν το ‘Αριστερά – Δεξιά’, αυτό το φαγητό έκανε. Τώρα που μιλάμε γι’ αυτό έχω να σου πω μια ιστορία: Δύο, τρεις μήνες πριν ανοίξει το εστιατόριο, κάναμε casting για το προσωπικό. Είχα στο μυαλό μου να κάνω μια ειρωνεία, ήθελα να ειρωνευτώ όλο αυτό το τελετουργικό που είχαν τα "καλά εστιατόρια" της εποχής, αυτά που έρχονταν οι σερβιτόροι με τα γάντια και σου άφηναν το ψωμάκι με την τσιμπίδα στο πιατάκι δίπλα. Το casting λοιπόν είχε μια τέτοια άσκηση. Έδινα στους υποψήφιους σερβιτόρους το σκεύος με τα ψωμάκια και την τσιμπίδα – όχι γάντια – και τους ζητούσα να πάνε σε ένα στρωμένο τραπέζι και να αφήσουν τα ψωμάκια. Στο τραπέζι όμως δεν υπήρχε πιατάκι για το ψωμάκι. Ήθελα να δω τί θα έκαναν. Πήραμε όσους άφησαν το ψωμί στο τραπέζι, επάνω στο λινό τραπεζομάντηλο. Αυτή ήταν η ειρωνεία, αυτούς ήθελα. Εκείνους που μας είπαν "μα δεν έχει πιατάκι, που θα το βάλω" δεν τους προσλάβαμε.
Το ‘Αριστερά – Δεξιά’ είναι ένας από τους σημαντικούς σταθμούς στη ζωή μου και στην επαγγελματική μου πορεία. Βέβαια πρέπει να πω είχε προηγηθεί το ‘Fresh’ του Στέλιου Παρλιάρου στην οδό Σέκερη. Είχε μια αισθητική ρωμαϊκής αγοράς, με ζωγραφισμένες οροφές, ψυγεία επενδυμένα με μάρμαρο, βιτρίνες με ταρτιέρες από μάρμαρο και μπρούτζο στη λογική κοσμηματοπωλείου. Μετά το ‘Fresh’ ήρθαν πολλές δουλειές, ήταν εκείνο που έφερε στη συνέχεια πολλά projects.
Άλλος σημαντικός σταθμός ήταν το ‘Balthazar’. Κι αυτό έχει μια ωραία ιστορία. Όταν ήμουν ακόμα 14-15 χρονών είχα μάθει ξυλογλυπτική δίπλα στον Πατρίκ Κουτούζη, είχα φτιάξει λοιπόν κάποια ξύλινα πλοία. Επίπεδα πλοία. Είχε γίνει μια παρουσίαση της δουλειάς στην ελληνοαμερικανική ένωση, είχα δείξει εκεί τρία πλοία τα οποία πουλήθηκαν και τα τρία. Δεν ήξερα ποιος τα αγόρασε, εγώ τότε απλώς πήρα τα λεφτά. 7 χρόνια αργότερα, όταν ήμουν 21 ετών, με ζήτησε ο κύριος Νίκος Παλαιολόγος να κάνω το ‘Balthazar’. Όταν πήγα να δω το χώρο, είχε τα πλοία μου μέσα, ήταν εκείνος που τα είχε αγοράσει. Έτσι φτιάξαμε το ‘Balthazar’ με τον Πάνο Παπαμακάριο".
Οι 7ετίες και το μότο ζωής
"Ανακάλυψα ότι μου ταιριάζει ένα μότο, το "Σπεύδε βραδέως". Κατάλαβα ότι τα πράγματα εμείς τα φτιάχνουμε όχι κάποιοι άλλοι, αλλά χρειάζονται χρόνο για να ωριμάσουν, δεν πρέπει να τα βιάζουμε. Παλιότερα βιαζόμουν. Πλέον έχω βρει το ρυθμό μου".
"Σε μια ‘σοβαρή’ ηλικία, στα 40 μου το 1999, ανακάλυψα ότι όλα μου συμβαίνουν ανά 7ετία. Όταν το συνειδητοποίησα αυτό άρχισα να πηγαίνω πίσω και να βλέπω τί σημαντικό είχε συμβεί ανά 7ετία. Από τότε αφήνω τον χρόνο να κυλάει και ξέρω ότι όλα θα συμβούν στο χρόνο τους. Φέτος, το 2024, βρίσκομαι σε ένα τέτοιο σημείο, στο κλείσιμο άλλης μια 7ετίας. Και φέτος συνέβη το Vision Omonia. Ξεκίνησα να το δουλεύω το 2020 και ολοκληρώθηκε τώρα το 24. Αν πάμε πίσω 7 χρονιά, στο 2017, ήταν τότε που έκανα την έκθεση HHH "Hommage à Hermann Hesse στο κτίριο Φάρος του Πάνου Ζουγανέλη στον Πειραιά.
Με αφορμή όλα αυτά, ανακάλυψα ότι μου ταιριάζει ένα μότο, το "Σπεύδε βραδέως". Κατάλαβα ότι τα πράγματα εμείς τα φτιάχνουμε όχι κάποιοι άλλοι, αλλά χρειάζονται χρόνο για να ωριμάσουν, δεν πρέπει να τα βιάζουμε. Παλιότερα βιαζόμουν. Πλέον έχω βρει το ρυθμό μου".
Το Vision Omonia και η 7X7 Gallery
"Ολόκληρο το ξενοδοχείο ξεκινάει από την Αφροδίτη της Μήλου που βρίσκεται στο lobby. Το άγαλμα αυτό το βρήκα στα εργαστήρια παραγωγής αντιγράφων του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Έψαχνα να βρω με ποιο άγαλμα του Μουσείου θα ξεκινούσα να φτιάξω την ιστορία της ελληνικής κληρονομιά μέσα στο ξενοδοχείο. Ήθελα να πω μια ιστορία που να ξεκινάει από τους 12 θεούς και να φτάνει έως τη σύγχρονη ελληνική δημιουργία που εκπροσωπούν οι 7 καλλιτέχνες έργα των οποίων έχω τοποθετήσει σε όλα τα δωμάτια και στους 7 ορόφους του Vision Omonia, ένας διαφορετικός καλλιτέχνης σε κάθε όροφο. Εκεί βρήκα την Αφροδίτη της Μήλου. Πώς είχε βρεθεί αυτό το άγαλμα εκεί, αφού το πρωτότυπο δεν υπάρχει στο Αρχαιολογικό στην Αθήνα; Γιατί; Ανακάλυψα ότι είχαν ζητήσει οι Έλληνες αρχαιολόγοι αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου για να τοποθετηθεί στη Μήλο, στο μουσείο εκεί. Έφτιαξαν το πρώτο κάτι δεν τους άρεσε και έμεινε εκεί, στα εργαστήρια. Έμεινε για να το βρω εγώ.
Μέσα στο Vision Omonia λειτουργεί η 7Χ7 Gallery. Η πρωτοτυπία της είναι ότι μπορεί ο κάθε ένοικος, αν του αρέσει κάποιο έργο και θέλει να το αγοράσει, να πάρει φεύγοντας την αναπαραγωγή του τυπωμένη σε μουσαμά σε μία κατάλληλη συσκευασία. Και αυτό σε μία λογική τιμή. Αυτή ήταν η πρόθεση μου με την 7Χ7 Gallery. Είχα σκοπό να δώσω τη δυνατότητα σε κάποιον που το επιθυμεί να πάρει ένα έργο τέχνης με την υπογραφή ενός καλλιτέχνη που εκτιμώ".
