Η Μυρτώ Στείρου (εκδότρια) και η Χριστίνα Φιλήμονος (rights manager, μεταφράστρια και επιμελήτρια).
Το φεστιβάλ ΛΕΑ (Ελληνο-ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις) ήταν μόνο η αφορμή για να επικοινωνήσω με τη Μυρτώ και την Ασπασία και να τους ζητήσω να κάνουμε μια κουβέντα μαζί για τις εξαιρετικές "σαρκοβόρες εκδόσεις" που τρέχουν, κόρη και μαμά, τα τελευταία σχεδόν πέντε χρόνια.
Η Μυρτώ Στείρου (κόρη) είναι η συνεκδότρια μαζί με τον João Linneu των φωτογραφικών εκδόσεων Void (ναι, ναι, εκεί που σε λίγες μέρες κυκλοφορεί το φωτογραφικό λεύκωμα του Γιώργου Λάνθιμου "Dear God, the Parthenon is still broken”) και μετά προχώρησε στη δημιουργία των εκδόσεων Carnívora, με βασική μεταφράστρια και επιμελήτρια την Ασπασία Καμπύλη (μαμά).
Τι σημαίνει καταρχήν Carnívora και πώς προέκυψε η ιδέα να επιλέξετε αυτό το όνομα;
Carnívora σημαίνει "σαρκοβόρα". Ψάχναμε μια λέξη ισπανική, ώστε να δίνει εξαρχής το στίγμα της "ισπανικότητας" του εκδοτικού, εύκολη στην προφορά της, και αντιπροσωπευτική του είδους της λογοτεχνίας που μας ενδιέφερε να γνωρίσουμε στο ελληνικό κοινό. Η Μυρτώ είχε την ιδέα του σαρκοβόρου φυτού, planta carnívora, στα ισπανικά, ενός αλλόκοτου και κάπως ζοφερού φυτού που τρέφεται από σάρκα, μιας ζωντανής αντινομίας της φύσης, που επίσης μας φάνηκε ταιριαστή με τις νουάρ αποχρώσεις της ιδέας που αποτέλεσε τη βάση της πρώτης σειράς του καταλόγου μας. Επιπλέον, ο λογότυπος που εμπνεύστηκε η Tania Cimatti διέλυσε οποιαδήποτε αμφιβολία μπορεί να είχαμε.
Είναι όντως "σαρκοβόρες" οι εκδόσεις σας "για μαύρους καιρούς";
Είναι σαρκοβόρες οι σελίδες των βιβλίων που επιλέγουμε επειδή μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε μέσα από τα κείμενα τους τρόπους που σαρκοβορίζουν πάνω μας συστήματα, θεσμοί, σχέσεις. Και είναι για μαύρους καιρούς, διότι αν δεν είναι μαύροι οι καιροί που ζούμε, δεν ξέρω τι άλλο είναι.
Εξειδικεύεστε στην ισπανόφωνη νουάρ λογοτεχνία; Με ποιο βιβλίο κάνατε το ντεμπούτο σας και πώς συνεχίσατε; Πότε άρχισε το αναγνωστικό κοινό να σας ανακαλύπτει;
Τώρα πια έχουμε επίσης στρέψει την προσοχή μας και στην πορτογαλόφωνη λογοτεχνική παραγωγή, πράγμα φυσιολογικό και αναμενόμενο, εφόσον τόσο πολιτισμικά όσο και γεωγραφικά συγγενεύει με την ισπανόφωνη κουλτούρα, ενώ επιπλέον πρόκειται για αξιοπρόσεχτα πλούσια και πρωτότυπη παραγωγή, ιδίως στην κατηγορία του παιδικού βιβλίου.
Παράλληλα έχουμε ανοιχτεί και θεματικά, με την καινούργια μας σειρά, την Amarilla, φέρνοντας στην ελληνική γλώσσα καινούργιες φωνές, που μιλούν, άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με συντριβή, ενίοτε και με τα δύο μαζί, για τις πολλές μικρές προσωπικές και κοινωνικές δυστοπίες που συνθέτουν αυτό που αποκαλούμε ζωή στο πλαίσιο της οικουμενικής δυστοπίας που βιώνουμε σήμερα.
Εξάλλου ούτε και τα νουάρ μας δεν ανήκουν στον κανόνα, ας πούμε, του είδους, αλλά στην περιφέρεια, με την έννοια ότι σχεδόν σε κανένα απ’ αυτά η έμφαση δεν δίνεται στη λύση του εγκλήματος, αλλά στις κοινωνικές συνθήκες παραγωγής του, στην ψυχολογία των χαρακτήρων και στη λογοτεχνικότητα της γλώσσας.
Το ντεμπούτο μας έγινε με την "Άγια Πόλη" του Γκιγιέρμο Όρσι και ήταν ένα είδος δήλωσης των ενδιαφερόντων μας, μια και πρόκειται για ένα νουάρ που το δυνατό του σημείο είναι τόσο η πρόζα, χειμαρρώδης, αστεία, κυνική, σπαρταριστή, όσο και ο ανευλαβής σαρκασμός θεσμών και κοινωνικών προτύπων. Συνεχίσαμε με ανάλογους τίτλους, αλλά και με κλασικά αριστουργήματα, όπως "Το Φιλί της Γυναίκας-Αράχνης", καθώς και με γυναίκες εκπροσώπους του είδους, με κορυφαία την Κλαούδια Πινιέιρο.
Νομίζω ότι χάρη στην ξεχωριστή αισθητική μας ταυτότητα κερδίσαμε αρκετά γρήγορα αναγνωρισιμότητα, κυρίως ανάμεσα στους φετιχιστές του χαρτιού, δεδομένου ότι εξαρχής ήταν πρόθεσή μας να αντιμετωπίσουμε το βιβλίο σαν εικαστικό αντικείμενο αυτό καθαυτό.
Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα αναγνώσματα; Αυτά που σας άγγιξαν περισσότερο; Μυρτώ; Ασπασία;
ΑΣΠΑΣΙΑ: Προσωπικά λατρεύω τον κάθε τίτλο ξεχωριστά, για διαφορετικούς ή παρόμοιους λόγους τον καθέναν. Αν έπρεπε να διαλέξω, ως αναγνώστρια αλλά και ως μεταφράστρια, θα διάλεγα τρία: "Το Φιλί της Γυναίκας-Αράχνης", "Η Ελένα ξέρει" και "Η Κοιλιά του Γαϊδάρου", τόσο λόγω θεματικής όσο και λόγω λογοτεχνικού ύφους.
ΜΥΡΤΩ: Αυτά που ξεχωρίζω ίσως λίγο περισσότερο θα ήταν τα "Άδεια Σπίτια", οι "Μικρές Κόκκινες Γυναίκες" και το "Σαράκι", για την αίσθηση που μου άφησαν για καιρό αφού τα τελείωσα.
Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησαν και τα πρώτα παιδικά βιβλία σας με δυο εξαιρετικούς τίτλους: "Το τριαντάφυλλο, για παράδειγμα", ένα μάλλον φιλοσοφικό βιβλίο που μιλάει για τη δύναμη της γλώσσας που δίνει υπόσταση ακόμη και πράγματα που δεν υπάρχουν, και το "αγόρι, κορίτσι" που μιλάει απλά και κατανοητά για τη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία στην ταυτότητα φύλου. Πώς τα επιλέξατε, πώς τα υποδέχτηκε το κοινό και τι θα ακολουθήσει;
Με τη σειρά carnivorniños (καρνιβορνίνιος) θελήσαμε να εντάξουμε στον κατάλογό μας εικονογραφημένους τίτλους, για νεαρούς αναγνώστες και αναγνώστριες, αλλά όχι μόνο, με βασικό κριτήριο την ποιότητα τόσο στην εικονογράφηση όσο και στο κείμενο. Η επιλογή των τίτλων θέλαμε από την αρχή να έχει ως στόχο τη διαχρονικότητα, να μη γίνεται βάσει απαραίτητα των τάσεων. Βιβλία όπως "Το τριαντάφυλλο, για παράδειγμα" και "Αγόρι, κορίτσι" είναι αυτό ακριβώς που είχαμε στο μυαλό μας, λόγω της φρεσκάδας τους, της εκπληκτικής εικονογράφησης, της διαφορετικής και, κατά κάποιο τρόπο, απαιτητικής θεματολογίας τους, που πιστεύουμε όμως πως δεν τα καθιστά καθόλου περιοριστικά∙ αντιθέτως, πιστεύουμε ότι απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό, κι έτσι νιώθουμε πως τα υποδέχτηκε και τα αγκάλιασε ο κόσμος. Στην ίδια λογική, ετοιμάζουμε σύντομα πολλές ιστορίες, όπως για τις κακές συνήθειες, το ανήκειν, την απώλεια και πολλές ακόμα αναζητήσεις.
Η εικαστική ταυτότητα των εκδόσεων Carnívora είναι ιδιαίτερη πολύ χαρακτηριστική. Κάθε βιβλίο σας είναι ένα μικρό έργο τέχνης πριν καν διαβαστεί. Ποια ονόματα βρίσκονται πίσω από την έμπνευσή και την υλοποίηση;
Η εικαστική ταυτότητα κάθε βιβλίου μας είναι αποτέλεσμα της δουλειάς τριών ανθρώπων, του João Linneu, στον οποίο οφείλουμε τον εικαστικό σχεδιασμό των βιβλίων μας, της Μυρτώς Στείρου, που επιμελείται την κάθε έκδοση ξεχωριστά, και της Tania Cimatti που δημιουργεί τα υπέροχα χαρακτικά των εξωφύλλων μας.
Πόσο τολμηρό -πρωτίστως επιχειρηματικά και οικονομικά- είναι να δημιουργήσεις έναν νέο εκδοτικό οίκο εν έτει 2019;
Φαντάζομαι όσο τολμηρό είναι ν’ ανοίγεις κάθε μικρή, σχεδόν οικογενειακή, επιχείρηση, η οποία βασίζεται πρωτίστως στην προσωπική δουλειά των μελών της. Μάλλον χρειάζεται κάτι περισσότερο (ή μήπως λίγο λιγότερο;) από επιχειρηματικό πνεύμα για να το κάνεις, ειδικά αν σκεφτείς το μέγεθος των ανταγωνιστών σου. Παρατηρώ, ωστόσο, πολλές ανάλογες περιπτώσεις γύρω μου, από μικρά απόκεντρα βιβλιοπωλεία μέχρι καλαίσθητα συνοικιακά μπακάλικα και χαίρομαι να τα βλέπω να ευημερούν. Με κόπο και προσωπική δουλειά δυσανάλογη των εσόδων μερικές φορές. Στη δική μας περίπτωση, θελήσαμε να επενδύσουμε στο άυλο κεφάλαιο που διαθέταμε στο εικαστικό και μεταφραστικό κομμάτι της δουλειάς.
Τελικά, διαβάζει ο κόσμος; Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και το πώς εξηγείτε την τεράστια για τα ελληνικά δεδομένα βιβλιοπαραγωγή;
Απ' όσο μπορούμε να κρίνουμε από το δικό μας κοινό, νομίζουμε πως ο κόσμος διαβάζει διαφορετικά σε διαφορετικές ηλικίες και φάσεις της ζωής του, δηλαδή με διαφορετικές επιλογές αναγνωσμάτων, άλλο πάθος, άλλη αφοσίωση σε συγκεκριμένα είδη, άλλες ανάγκες, άλλες αναζητήσεις, άλλους προβληματισμούς. Έχει πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς ποιοι αναγνώστες/ποιες αναγνώστριες στρέφονται στη μαύρη ή στην κίτρινη σειρά μας και με τι συχνότητα.
Όσον αφορά την ελληνική βιβλιοπαραγωγή, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΣΔΕΛ για την περίοδο 2009-2022, το 2012, στην καρδιά της κρίσης, εκδόθηκαν μόλις 8.306 νέοι τίτλοι, αριθμός που αποτελεί ιστορικό χαμηλό. Το ίδιο συνέβη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ το 2021, όταν ξαναγυρίσαμε στην κανονικότητα, είχαμε ιστορικό υψηλό στην έκδοση βιβλίων, με 12.169 τίτλους. Τη μερίδα του λέοντος, φυσικά, έχουν τόσο οι μεγάλοι όσο και οι συστηματικοί εκδοτικοί. Το βιβλίο εντέλει δεν παύει να είναι ένα καταναλωτικό αγαθό το οποίο καλύπτει ποικίλες ανάγκες, από αναγνωστικές και ψυχοθεραπευτικές έως κοινωνικές, με τη μορφή ενός εύκολου, αρκετά οικονομικού και αξιοπρεπούς δώρου. Και ως καταναλωτικό αγαθό ακολουθεί τους κανόνες και τις διακυμάνσεις της αγοράς.
Τι διαβάζουν τα κορίτσια της Carnívora σήμερα;
Προσπαθούμε να ενημερωνόμαστε διαρκώς για τις νέες κυκλοφορίες και τις τάσεις της αγοράς, τόσο της ελληνικής όσο και της ξένης λογοτεχνίας. Τελευταία έχουμε διαβάσει Μαριάνα Ενρίκες και Γουαδαλούπε Νέτελ (ενόψει και του Φεστιβάλ ΛΕΑ που τρέχει αυτές τις μέρες), καθώς και Βερόνικα Ράιμο, πέρα από έναν μεγάλο όγκο ισπανόφωνων και πορτογαλόφωνων έργων, με τεράστιο ενδιαφέρον, που λαμβάνουμε υπόψη για πιθανή έκδοση.
Και για να κλείσουμε αυτή τη συζήτηση, τι να περιμένουμε από τις εκδόσεις Carnívora το επόμενο διάστημα;
Μόλις κυκλοφόρησε το "Άγριο Βιβλίο", του Χουάν Βιγιόρο, σε μετάφραση Χριστίνας Φιλήμονος, το πρώτο της νεανικής μας σειράς Dionea, μια μοναδική ιστορία για τη δύναμη της ανάγνωσης και τη μαγεία των βιβλίων. Σύντομα θα κυκλοφορήσουν οι "Ραγισμένοι", της Αλαΐδε Βεντούρα, σε μετάφραση Μαρίας Αθανασιάδου∙ η ιστορία καταγράφει την επώδυνη επιστροφή της πρωταγωνίστριας στην τραυματική παιδική της ηλικία, με χάρτη τις φωτογραφίες που της άφησε ο νεκρός αδερφός της. Στην παιδική σειρά, τα carnivoniños, θα προστεθεί το "Όχι τον Αλιγάτορα", κείμενο του Αντόνιο Πράτα, εικονογράφηση Ταλίτα Χόφμαν και τέλος θα εγκαινιάσουμε τη νέα δοκιμιακή σειρά μας με το "Η ζωή δεν είναι χρήσιμη", του Αΐλτον Κρενάκ, Βραζιλιάνου περιβαλλοντολογικού ακτιβιστή, σε μετάφραση Ελένης Βλάχου τα δύο τελευταία.
