©Λεωνίδας Τούμπανος
Γεννήθηκα στη Χιμάρα. Φύγαμε από εκεί όταν ήμουν τριών χρόνων. Στα χρόνια που ακολούθησαν πηγαίναμε εκεί τα καλοκαίρια, κάποιες φορές επιστρέψαμε με την προοπτική να εγκατασταθούμε. Ελάχιστα πράγματα θυμάμαι. Φευγαλέες σκηνές: ένα γαϊδουράκι, ένα πηγάδι. Έχει αλλάξει πολύ πλέον η περιοχή. Έχει αναπτυχθεί ο τουρισμός και γίνονται μεγάλα έργα. Σε κάποια σημεία τώρα πάει το νερό, μέχρι πρότινος δεν είχαν. Αυτή τη στιγμή η Αλβανία είναι στα πάνω της, δεν έχει να νοσταλγήσει κάτι από το παρελθόν της. Αυτή νομίζω πως είναι η μεγάλη διαφορά με την Ελλάδα. Εδώ υπάρχει μια ψύχωση με το παρελθόν, προϋπήρχε λόγω της αρχαιότητας και τελευταία ο κόσμος αναπολεί το ΠΑΣΟΚ και την ευμάρεια που χάθηκε. Αυτό βέβαια μπορεί να οδηγήσει σε συλλογική παράνοια, το να είμαστε δηλαδή σε ένα παρόν που δεν μας ικανοποιεί και να ασχολούμαστε διακαώς με το παρελθόν.
Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα ζούσαμε οικογενειακώς στη Σκάλα Λακωνίας. Έμεινα εκεί μέχρι τα 18 μου. Από πολλές απόψεις ήταν δύσκολα. Τα χρόνια εκείνα με καθόρισαν, όπως συμβαίνει στις ηλικίες αυτές. Συγκεκριμένα, το ότι μεγάλωσα σε έναν τόπο όπου ήμουν ξένος, παρότι μιλούσαμε ελληνικά –άλλο ζήτημα που περιπλέκει την κατάσταση– αλλά και το ότι ζούσαμε μες στη φτώχεια και την ανασφάλεια. Η μετανάστευση δεν είναι μπετόν αρμέ κατάσταση, έχει πολλές διαβαθμίσεις. Αν πας στη Νορβηγία να δουλέψεις ερευνητής σε ένα πανεπιστήμιο, μετανάστης θα είσαι. Μπορεί να έχεις πικρή γεύση γιατί αφήνεις πίσω τους αγαπημένους σου. Όμως δεν είσαι στην ίδια κατάσταση με τον πρόσφυγα που φεύγει από τη χώρα του κυνηγημένος. Λόγω αυτών των εμπειριών όταν ήμουν μικρός ήμουν πολύ σοβαρός, περισσότερο απ’ ό,τι τώρα. Όμως ένα παιδί 12-13 χρόνων δεν πρέπει να είναι ώριμο. Πρέπει να είναι ανέμελο.
Στην Αθήνα ήρθα πρώτη φορά για να σπουδές. Σύντομα κατάλαβα ότι δεν με ενθουσίαζε η σχολή στην οποία είχα περάσει. Άρχισα να ανακαλύπτω και άλλα πράγματα, όπως και άλλες κλίσεις μου. Διάβαζα περισσότερο, έβλεπα σινεμά, ήθελα να γνωρίζω διαφορετικό κόσμο. Από τότε η σχέση μου με τη γραφή εξελίχθηκε έτσι ώστε να μην μπορώ να αποδράσω ακόμη κι αν θέλω. Όπως κατάλαβα στην πορεία κάπως έτσι συμβαίνει με όσους γράφουν. Πρόκειται για αναγκαιότητα την οποία καθένας πλαισιώνει με τον δικό του τρόπο.
Η γραφή είναι μια απόπειρα επικοινωνίας από την πλευρά του συγγραφέα. Εύκολα μπορεί να εξελιχθεί σε εξομολόγηση είτε ημερολογιακού είτε ψυχαναλυτικού τύπου και γι’ αυτό χρειάζεται ένα όριο. Να υπάρχει δηλαδή ένα σχήμα μέσω του οποίου το περιεχόμενο να βρίσκεται σε ένα επίπεδο που να αφορά και άλλους ανθρώπους. Έτσι μπορεί να επιτευχθεί η διάδραση και η ανατροφοδότηση μεταξύ του καλλιτέχνη και του αναγνώστη. Όσα πολύ προσωπικά βγαίνουν στο κείμενο έχω την ανάγκη να τα "μασκαρεύω" λίγο, γιατί η γραφή εκ των πραγμάτων είναι ομφαλοσκοπική και εγωκεντρική διαδικασία. Αν δεν παραλλάξεις λίγο τις εμπειρίες σου όταν γράφεις, φλερτάρεις επικίνδυνα με την τρέλα.
Έχω καταλάβει πως δεν μπορείς να πεις τίποτα πραγματικά καινούργιο και δεν χρειάζεται κιόλας. Το θέμα είναι ο τρόπος που θα το πεις. Να υπάρχει έστω και ένα μικρό δικό σου κομμάτι που θα το κάνει άξιο προσοχής. Έχω γράψει πολλά ποιήματα, πολλά διηγήματα και ένα μυθιστόρημα που δεν έχω εκδώσει. Θα ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Δεν βιάζομαι όμως. Λέω άσ’ το ακόμη, έχουμε χρόνο.
Ο κινηματογράφος με έχει επηρεάσει πολύ στη δόμηση της πλοκής και του χαρακτήρα. Εκτιμώ πολύ τον ευρωπαϊκό γιατί έχει μια λιτότητα. Μου αρέσει η προφορικότητα στο γράψιμο αλλά με γοητεύει και η εσωτερική δράση. Βλέπω πολύ και αμερικανικό, ιρανικό και γιαπωνέζικο σινεμά. Μέσα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις μαθαίνεις πώς κάνουν τέχνη διαφορετικοί λαοί. Απ’ όλα όσα βλέπεις, διαβάζεις και παρατηρείς προκύπτει αυτό που εσύ κάνεις.
Τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα πήγαινα συχνά στο Αθήναιον και το Τριανόν αλλά και στα Village. Στο Άστυ είχα δει μια νέα κόπια της "Οδύσσειας του διαστήματος". Αυτές είναι οι ταινίες που νιώθεις να γυρίζουν το εσωτερικό σου γρανάζι. Αυτά σε μετασχηματίζουν. Εκείνη την εποχή είδα απανωτά αριστουργήματα. Μέσα από την "Έβδομη σφραγίδα" ένιωσα το δράμα της ύπαρξης στον πυρήνα της. Κάθε ταινία του Μπέργκμαν είναι ένας ωκεανός συναισθημάτων. Όσο περνούν τα χρόνια αισθάνομαι περισσότερο την ανάγκη να επιστρέφω στο έργο των μεγάλων δημιουργών.
Με απασχολούν οι πόλεις, μου αρέσουν. Αναρωτιέμαι γιατί η Αθήνα έχει αυτή την εικόνα. Σκέψου να ήταν όπως είναι και να είχε τον καιρό του Ελσίνκι. Ποιος θα ήθελε να ζήσει εδώ; Από την άλλη σκέψου στο Ελσίνκι, στο Όσλο ή στη Στοκχόλμη να μην ήταν όλα μπιμπελό; Τι θα είχαν;
Νιώθω πολύ δεμένος με το κέντρο της Αθήνας και με το κομμάτι που εκτείνεται πάνω από τη Βασιλίσσης Σοφίας, δηλαδή από τον κινηματογράφο Άνεσις στους Αμπελόκηπους μέχρι το Σύνταγμα: Γουδή, Παγκράτι, Ιλίσια, Κολωνάκι. Εκεί άνοιξαν τα μάτια μου και είδα τον κόσμο. Εκεί έχτισα τις ωραίες μου αναμνήσεις. Όταν περπατώ σε αυτές τις γειτονιές νιώθω ότι είμαι στο χωριό μου. Και αντικειμενικά, είναι ένα πολύ ωραίο κομμάτι της πόλης. Έχει μεγάλη διαφορά από εκείνο που υπάρχει πίσω από τον Λυκαβηττό αν και η Νεάπολη και τα Εξάρχεια έχουν ακόμη μια ομορφιά δική τους. Από την Ομόνοια και κάτω η Αθήνα γίνεται κάτι άλλο. Πάντως είναι δύσκολη αυτή η περίοδος για να ζεις εδώ αν δεν έχεις δικό σου σπίτι. Καταλήγει φυλακή και σε απομακρύνει από τους λόγους που σε κάνουν να θέλεις να μείνεις στην πόλη.
Οι Αθηναίοι ξεχνούν ότι η πόλη βρέχεται από τη θάλασσα. Η παραλία απέχει μόλις δεκαπέντε λεπτά από την Ακρόπολη. Και όντως σε κάποια μέρη λόγω των μαγαζιών οι παραλίες μπορεί να έχουν χάσει τον χαρακτήρα τους, όμως είναι καλή η θάλασσα. Η Θεσσαλονίκη έχει τη θάλασσα ενσωματωμένη στον αστικό ιστό και στην καθημερινότητα των κατοίκων. Στην Αθήνα το βλέπουμε σαν εξτραβαγκάντσα, ενώ δεν θα έπρεπε. Πιστεύω πως η πόλη πρέπει να πάει προς τα εκεί, διότι είναι πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Αυτό το διάστημα λείπω για λίγο γιατί θέλω να βάλω σε τάξη κάποια πράγματα. Θέλω όμως να είμαι μέρος της πόλης, της ανάσας της. Όταν κάθομαι σε καφέ, ακούω τον κόσμο, προσπαθώ να πιάσω τον παλμό, το ίδιο και στο μετρό και στα λεωφορεία – ειδικά σε αυτά είναι οξυμένα τα πάντα. Βέβαια όλο αυτό δεν είναι για πολύ, γιατί καταλήγει βλαβερό για την ψυχική υγεία. Οι άνθρωποι ειδικά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ιδιαιτέρως νευρικοί και αγχώδεις γιατί τρέχουν να προλάβουν τα πάντα κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Όμως μέσα στο κυνήγι της καθημερινότητας επιδιώκουν να έρθουν σε επαφή με την ομορφιά. Ένας ωραίος καφές, μια σε βάθος συζήτηση με ένα φίλο, μια βραδιά στο σινεμά ή στο θέατρο. Γι’ αυτά μένεις στην Αθήνα, μια πόλη ίσως όχι τόσο όμορφη αλλά πολύ γοητευτική.
