"Τζάμια Κρύσταλλα": Ένας χώρος αφιερωμένος στην περφόρμανς ανοίγει στο Μεταξουργείο

"Διαπερατότητα, διαφάνεια, ευθραυστότητα, ευαισθησία" μου αναφέρει ξανά και ξανά η χορεύτρια και χορογράφος Αντωνία Οικονόμου, όσο μιλάμε για το νέο πρότζεκτ που εγκαινιάζει στην οδό Αγίου Όρους 10, κοντά στο Μεταξουργείο. Από εργαστήριο τζαμιών, ο χώρος μετατράπηκε σε ένα στέκι δημιουργικού πειραματισμού και η ιδιοκτήτριά του συνέδεσε τις τέσσερις αυτές έννοιες όχι μόνο με την ιστορία του κτιρίου, αλλά και τον πολυσύνθετο όρο της περφόρμανς, η οποία, σύμφωνα με τη χορογράφο, βρίσκεται σε μια πολύ εύθραυστη συνθήκη αυτή τη στιγμή. Τα "Τζάμια Κρύσταλλα" θα ανοίξουν επισήμως τις πόρτες τους την Κυριακή 21/4, με τη συνοδεία ενός ζωντανού μουσικού σετ. Λίγες μέρες πριν τα εγκαίνια, συνάντησα την Αντωνία στον χώρο για να συζητήσουμε ποια είναι τα σχέδια της ίδιας και της ομάδας της.

"Ο βασικός λόγος που ήρθαμε εδώ ήταν τελείως προσωπικός. Δεν γινόταν άλλο, κάθε φορά που έχουμε μια ιδέα, να ψάχνουμε να νοικιάσουμε έναν χώρο, ειδικά αν σκεφτείς πώς έχουν εξελιχθεί οι τιμές στην Αθήνα. Πολλοί θέλουμε αποκλειστικότητα, αλλά οι μεγαλύτεροι χώροι προφανώς θέλουν να βγάλουν λεφτά και φιλοξενούν διαφορετικά πρότζεκτ το ίδιο διάστημα. Όμως, αυτό δυσκολεύει έναν καλλιτέχνη να δημιουργήσει, να πειραματιστεί, να κάνει πρόβες". Έχοντας πλέον μία βασική ομάδα συντελεστών, η χορογράφος αναζητούσε έναν χώρο που θα διευκόλυνε την οργάνωση συναντήσεων. "Είναι ένα κοινό πρόβλημα για όλους και είναι πολύ δύσκολο όταν δεν παρέχεται μια πλατφόρμα δημιουργίας. Θέλω να δημιουργήσω έναν χώρο ζύμωσης, όπου οι καλλιτέχνες θα έχουν τον βασικό εξοπλισμό για πρόβες -κάτι που δεν είναι πάντα δεδομένο- και θα μπορούν να ολοκληρώσουν το έργο τους, αλλά και να το παρουσιάσουν στο ίδιο μέρος".

Η καλλιτέχνιδα το είδε επίσης ως μια ευκαιρία για ορισμένες παραστάσεις να παίζονται περισσότερο χρονικό διάστημα, αντί π.χ. μόνο 3 μέρες ή 1 βδομάδα. "Αν ένα έργο παίζεται όλη τη σεζόν, κάπως αυτοσυντηρείται, το βλέπει περισσότερος κόσμος και γίνεται πιο εύκολα sold out -ανεξάρτητα από το πόσο μικρός είναι ο χώρος" υποστηρίζει η ίδια, βλέποντας την απήχηση που είχε η χοροθεατρική της παράσταση "Άτιτλον", παρόλο που ανέβηκε για λίγες μόνο μέρες στον Πολυχώρο Άννα και Μαρία Καλουτά. Το "Άτιτλον" θα παιχτεί ξανά το καλοκαίρι στο Σύγχρονο Θέατρο στις 11, 12 και 13 Ιουνίου. Η χορογράφος σκέφτεται μάλιστα ότι "αν έχει μεγάλη απήχηση, θα προσπαθήσω να το προσαρμόσω μέσα στα "Τζάμια Κρύσταλλα" για να έχει περισσότερος κόσμος την ευκαιρία να το δει". Από τη νέα σεζόν σκοπεύει να παρουσιάσει κι άλλα σόλο πρότζεκτ της στο νέο της στέκι, ενώ η ομάδα της ήδη ετοιμάζει το πρόγραμμα που θα δούμε το φθινόπωρο. Ωστόσο, προς το παρόν η Αντωνία θέλει απλώς να διαθέσει τον χώρο στο κοινό.

Παρότι τα "Τζάμια Κρύσταλλα" είναι ουσιαστικά ένα "σπίτι" αφιερωμένο στην παραστατικότητα, ο χώρος δεν περιορίζεται στη φιλοξενία αποκλειστικά θεατρικών έργων. Στόχος είναι να λειτουργήσει ως πολυχώρος όπου θα παρουσιάζονται επίσης εκθέσεις, προβολές, εργαστήρια, residencies, ομιλίες, μουσικές εκδηλώσεις, ίσως και μικρά φεστιβάλ -με την προϋπόθεση το βασικό μέσο ή η αντίληψη του καλλιτέχνη να είναι η παραστατικότητα. Γι’αυτόν ακριβώς τον λόγο, τα πρότζεκτ που θα παρουσιάζονται τελικά στον χώρο θα πρέπει να ταιριάζουν στο ύφος του. "Για όποιον θέλει να κάνει πρόβες, όμως, το αφήνουμε ελεύθερο" εξηγεί η Οικονόμου. Την ίδια λογική ακολουθεί και η Ergo Collective, της οποίας η Αντωνία είναι μέλος. Εγκαταλείποντας τη στέγη της στα Πετράλωνα, η κολεκτίβα μετακομίζει στα "Τζάμια Κρύσταλλα" με στόχο να εξελίξει τη δράση της και να επικεντρωθεί περισσότερο στις παραστατικές τέχνες.

Η ιδέα ενός πολυχώρου ταιριάζει γάντι σε ένα κτίριο όπως τα "Τζάμια Κρύσταλλα": το ισόγειο, με τον τεράστιο καθρέφτη και τα τζάμια που το περιβάλλουν, είναι καταλληλότερο για πρόβες και παραστάσεις και μπορεί, μάλιστα, να μετατραπεί σε black box θέατρο. Από την άλλη, το υπόγειο, μιας και έχει ένα πιο βιομηχανικό ύφος, θα αφιερωθεί κυρίως σε εικαστικά πρότζεκτ.

Το μπέρδεμα με την περφόρμανς

"Ακόμα με ρωτούν τι ακριβώς κάνω και γιατί, αντί να λέω ότι είμαι χορεύτρια, λέω περφόρμερ. Ζούμε σε μια χώρα που ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς είναι η περφόρμανς, γιατί είναι ένας πολύ ανοιχτός όρος. Στα ελληνικά μεταφράζεται ως "ερμηνεία" ενός ηθοποιού, αλλά στην περφόρμανς μιλάμε για το μέσο, όχι το πλαίσιο. Μια περφόρμανς θα μπορούσε να γίνει οπουδήποτε. Όσον αφορά τη διαφορά ανάμεσα στον χορευτή και τον περφόρμερ, είχα διαβάσει μια ερμηνεία που έλεγε πως, ενώ τα πάντα είναι χορός, η περφόρμανς σηματοδοτεί ότι, πέρα από την κίνηση και τον χορό, μέσα στο σώμα ενυπάρχουν πολλά άλλα μέσα που ο περφόρμερ μπορεί να χρησιμοποιήσει για να είναι παραστατικός".

"Το ιδανικό είναι να πλάσουμε μια αγορά που να μπορεί να μας συντηρήσει με βάσει τις τωρινές συνθήκες -και ας πάρει παραπάνω καιρό για να επιτευχθεί αυτό"

Η Αντωνία πιστεύει ότι σταθεροί χώροι, όπως τα "Τζάμια Κρύσταλλα", που θα φιλοξενούν κυρίως περφόρμανς, θα χτίσουν μια γέφυρα ανάμεσα στον θεατή και τον περίπλοκο αυτόν όρο, ώστε να γίνει πιο κατανοητός. "Στην Αθήνα θεωρώ ότι το κοινό της περφόρμανς είναι πάρα πολύ μικρό και είναι πολύ περιορισμένοι οι χώροι που ανοίγονται σε τέτοια πρότζεκτ. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χορό". Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούω έναν καλλιτέχνη να μιλάει για την έλλειψη χορευτικών παραστάσεων στην Ελλάδα, αλλά, αν τα πράγματα είναι περιορισμένα για τον χορό, φανταστείτε πώς είναι για τη σκηνή της περφόρμανς. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που εγχειρήματα σαν το "Τζάμια Κρύσταλλα" πρέπει να υπάρχουν και να στηρίζονται όχι μόνο από το κοινό, αλλά και από μεγαλύτερους οργανισμούς και θεσμούς.

"Θέλω να χτιστεί μια χορογραφική κοινότητα στην Αθήνα και θα ήταν ωραίο τα "Τζάμια Κρύσταλλα" να γίνουν μία στέγη χορού, αλλά ήθελα να το επεκτείνω και στην περφόρμανς για να έχουν οι καλλιτέχνες την ευκαιρία να γνωριστούν, ίσως να συνεργαστούν -π.χ. ένας εικαστικός με έναν χορογράφο- και, έτσι, να βγουν πιο πρωτότυπες ιδέες" λέει η χορογράφος, τονίζοντας την ανάγκη των ίδιων των καλλιτεχνών να λάβουν δράση ώστε ο κόσμος να αρχίσει να ενδιαφέρεται περισσότερο για τις περφόρμανς. "Δεν έχω δει κάπου στην Αθήνα έναν μεγάλο χώρο αποκλειστικά αφιερωμένο στην περφόρμανς ή την παραστατικότητα, γεγονός που με κάνει να συνειδητοποιώ ότι πρέπει εμείς ως καλλιτέχνες να προωθήσουμε την ύπαρξη τέτοιων πρότζεκτ. Το ιδανικό είναι να πλάσουμε μια αγορά που να μπορεί να μας συντηρήσει με βάσει τις τωρινές συνθήκες -και ας πάρει παραπάνω καιρό για να επιτευχθεί αυτό".