Ζούμε μία παράξενη Άνοιξη. Παράξενη από κάθε άποψη, κι όχι πάντα καλή ή ευχάριστη, οπότε το μόνο ίσως που θα μπορούσαμε να κάνουμε αυτό το Πάσχα, αυτό το έαρ που δεν είναι μόνο ανθισμένο και ηδύ, είναι να ανοίξουμε κάποια παράξενα βιβλία. Κάπως σαν ομοιοπαθητική ανάγνωση το σκέφτομαι: παίρνουμε μικρές –ασφαλείς- δόσεις τρόμου, αγωνίας, ανασφάλειας, αγριότητας και σκότους, όπως εμπεριέχονται σ’αυτά τα μυστήρια αναγνώσματα, ανάμεικτες όμως με κάλλος, με χαρά, με γέλιο και με γλύκα, που κι αυτά υπάρχουν στα παρακάτω βιβλία, και κάπως έτσι καταφέρνουμε να αντέξουμε την Άνοιξη που μας περιβάλλει, αυτή την παράξενη Άνοιξη.
1) Η εθνική μας ντροπή
Η Εθνική Αντίσταση στα στρατεύματα του Άξονα που κατέλαβαν την Ελλάδα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή στους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βουλγάρους, ήταν ένας τίτλος τιμής για τον ελληνικό λαό – δεν είναι πολλοί οι Ευρωπαίοι που μπορούν να υπερηφανευτούν, όπως οι Έλληνες, για την αντίστασή τους στον Ναζισμό και τον Φασισμό. Όμως, αυτό το παράσημο έχει πάνω του μια κηλίδα σκουριάς: τους Δωσιλόγους, δηλαδή τους Έλληνες που συνεργάστηκαν πολιτικώς, οικονομικώς, αλλά και ενόπλως με τους Κατακτητές, όπως έκαναν πολλοί ομόλογοί τους πολιτικοί, στρατιωτικοί, επιχειρηματίες, δήμαρχοι, δικαστές, ιερείς και δημοσιογράφοι σε όλη την Ευρώπη. Αυτή την εθνική μας ντροπή, αυτή τη μελανή κηλίδα στη συλλογική ελληνική ψυχή, εξετάζει στη μελέτη του "Οι Δωσίλογοι. Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της κατοχής",ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, φέρνοντας στο φως ιστορικά αρχεία που δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά. Ο συγγραφέας προσεγγίζει με θάρρος τον Δωσιλογισμό, αυτό το ακανθώδες θέμα –ταμπού, που υπήρξε η αφετηρία του νέου διχασμού, οδηγώντας στον Εμφύλιο.
2) Συνεχίζω να ζω με απρεπή τρόπο...
...λέει κάπου ο Νίκος Ζωιόπουλος στην εικονογραφημένη λογοτεχνική βιογραφία του "Τα παγωτά φτιάχτηκαν για την κόλαση..." από τις εκδόσεις 24γράμματα. Πράγματι – όντως ζει απρεπώς, γράφοντας την αλήθεια του, τιμώντας τις παιδικές του μνήμες σ’ αυτά τα μικρά, απολαυστικά, σπαρταριστά κειμενάκια, που είναι διανθισμένα με παλιές φωτογραφίες. Όντως ζει απρεπώς, όταν η ευπρέπεια, τόσο στη λογοτεχνία, όσο και στην κοινωνία γενικότερα, επιτάσσει τον καλλωπισμό της φενάκης, τον εξωραΐσμό της πολύτιμης μούρης μας, που είναι το κοσμικό μας διαβατήριο. Όμως ο σκηνοθέτης, οπερατέρ, ηθοποιός και ποιητής Ζωιόπουλος, που είναι ο ζωντανός ορισμός του αυτοδημιούργητου πολυτεχνίτη, που έχει εργασθεί από μελισσοκόμος μέχρι ασφαλιστής, δεν κωλώνει να μιλήσει επί του προσωπικού, με μια χωριάτικη, αθυρόστομη, λάγνα ειλικρίνεια κι ένα δαιμονικό κέφι. Οι πρώτες φρίκες, οι πρώτες ηδονές, το άναρχο περιβάλλον του γενέθλιου ηπειρώτικου χωριού, τα πρώτα όνειρα, τα πρώτα ακούσματα, ο Ζωιόπουλος τα αφηγείται όπως θα μιλούσε σ’ ένα φιλο του, στο μπαρ μετά από τρία ποτά – απρεπώς!
3) "Χα – χα!" σχολίασε ο Ιωσήφ Στάλιν
"Αυτό το βιβλίο εξερευνά την πνευματική ζωή και τη βιογραφία ενός εκ των αιμοδιψέστερων δικτατόρων της Ιστορίας, του Ιωσήφ Στάλιν, με ένα μοναδικό τρόπο: μέσα από το πρίσμα της προσωπικής του βιβλιοθήκης". Έτσι αρχίζει την εισαγωγή του ο ιστορικός Τζέφρι Ρόμπερτς, που υπογράφει την πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη "Η Βιβλιοθήκη του Στάλιν" από τις εκδόσεις Gutenberg, δίνοντας ευθύς εξαρχής το επιστημονικό, αλλά και το πολιτικό του στίγμα. Είναι γεγονός πως λίγοι γνωρίζουν πως ο Γενικός Γραμματέας της ΕΣΣΔ από το 1922 μέχρι και τον θάνατό του το 1953, άφησε την τελευταία του πνοή στον καναπέ της βιβλιοθήκης του, που περιελάμβανε περί τα 25.000 βιβλία, περιοδικά και φυλλάδια! Ο Στάλιν διάβαζε συνεχώς, ήταν ένας βιβλιοφάγος που πίστευε ακράδαντα στη δύναμη των λέξεων, του τυπωμένου λόγου. Η βιβλιοθήκη του περιείχε Ιστορία αρχαία και σύγχρονη, μαρξιστική θεωρία φυσικά, αλλά και πολλά μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και ποίηση. Όμως ο Στάλιν, έχοντας λάβει ανώτερη μόρφωση σε θεολογική σχολή, είχε μελετήσει διεξοδικά και τη Βίβλο...Το highlight του τόμου είναι οι φωτογραφίες από διάφορα πολιτικά βιβλία του Στάλιν, στα περιθώρια των οποίων ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης είχε κάνει πολλές σημειώσεις, όπως "Χα χα!" ή "Μπα, μπούρδες!".
4) Ενοχική καπνίστρια, καλός άνθρωπος
Η Χόλι Γκίμπνι ήταν ένας δευτερεύων χαρακτήρας στο μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ "Ο κύριος Μερσέντες", που εκδόθηκε το 2014. Μία νεαρή γυναίκα, καπνίστρια, καλός άνθρωπος, με πολλά ψυχολογικά προβλήματα, που έπαιξε κάποιο ρόλο στη διαλεύκανση ενός φριχτού εγκλήματος μαζικών δολοφονιών, τις οποίες διέπραξε ένα ανθρώπινο τέρας, πέφτοντας με μια θηριώδη Μερσεντές πάνω σ’ ένα πλήθος ανέργων, που ξεροστάλιαζαν στην ουρά για να προσληφθούν κάπου, οπουδήποτε – η οικονομική κρίση ήταν ακόμη παρούσα. Ο Κινγκ αγάπησε την Χόλι, το σύνθετο του χαρακτήρα της και τις δημιουργικές της αντιφάσεις, την τιμιότητα και την ενσυναίσθησή της, δεν την άφησε να χαθεί, και μάλιστα την αναβάθμισε σε ιδιωτικό ντετέκτιβ, αφιερώνοντάς της ένα ολόκληρο βιβλίο, και τιτλοφορώντας το με τ’ όνομά της: είναι το "Χόλι", το νέο μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ, από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Η απειλή σ’ αυτό δεν είναι μεταφυσική – ο τρόμος πηγάζει από τους πλέον απροσδόκητους ανθρώπους, ένα ζεύγος αξιοσέβαστων ηλικιωμένων καθηγητών, που κρύβουν φρικαλέα πράγματα στο υπόγειό τους... Γνήσιος, ασπαίρων Κινγκ, που χαρίζει απλόχερα την ηδονή του τρόμου, σκιαγραφώντας λεπτομερειακά το χωροχρονικό του πλαίσιο, το φόντο του φόβου και της αγριότητας.
5) Σαν τη βελόνα
Φανταστείτε τώρα ένα πρώην τραπεζικό, που έχει ξεκοκαλίσει τα λεφτά της εθελουσίας εξόδου, να το έχει γυρίσει στο ντετεκτιβιλίκι. Όμως, προφανώς τού μυστήριου, ροκά, πότη και -ας πούμε- γυναικά τύπου, με την πληγωμένη καρδιά και τους λίγους αλλά καλούς φίλους, δεν τού έχει βγει και πολύ καλά η νέα φάση στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Θα μπορούσες να τον πεις και αποτυχημένο, μιας και μένει στο ψιλοάθλιο γραφείο του των "ιδιωτικών ερευνών", κι όχι σε κάποιο ευπρόσωπο σπίτι, ενώ η μόνη ασχολία που πραγματικά τού κάνει καλό στη ψυχή, πέρα από τη μουσική και το πιοτό εννοείται, είναι να βγάζει βόλτα το σκύλο του. Ο Ρένος Δανέζης όμως είναι φύσει νουάρ, είναι ζόρικος, και έχει τα μάτια, τα αυτιά και το μυαλό του ανοιχτά, καθώς διαπερνά τον αστικό ιστό, κάπως σαν βελόνα που αφήνει πίσω της ένα κόκκινο ίχνος, ένα νήμα, το οποίο όμως τραβάει την προσοχή κάποιων ισχυρών. Όταν ένας πελάτης του βρίσκεται νεκρός, ο ντετέκτιβ μπλέκει σε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες περιπέτειες, τις οποίες αφηγείται γλαφυρά και όμορφα ο Άντυ Βρόσγος, στο αστυνομικό μυθιστόρημα του "Ο Μαύρος Γάτος", από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
6) Γαϊδουρόγουνες και μολυβένια πουκάμισα
Τί είναι τα ρούχα; Είναι μόνο αιδήμονα καλύμματα της γύμνιας μας, υφασμάτινα μέσα που προστατεύουν το σώμα μας από τις καιρικές συνθήκες, ενδεικτικά της κοινωνικής μας θέσης, της διάθεσής μας, του πλούτου και της σημασίας που μας δίνουν οι άλλοι, ή που δίνουμε εμείς στον εαυτό μας, είναι ερωτικά βοηθήματα που τα βάζουμε για να τα βγάλουμε, είναι οι στολές μας, το δεύτερο δέρμα μας, κελύφη της ψυχής μας, τα καθημερινά δεσμά ή οι φτερούγες μας; Α, τα ρούχα είναι όλα αυτά, κι άλλα τόσα, κι ακόμα περισσότερα, που η φαντασία της Ευρυδίκης Τρισόν –Μιλσανή έχει κωδικοποιήσει σε αντίστοιχα διηγήματα, στη συλλογή της από τις εκδόσεις Εύμαρος, με τίτλο "Φορέματα κι αποφόρια". Μιλάμε για μια μεγάλη, πολύχρωμη και πολύσημη ιματιοθήκη, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πήλινα παπούτσια και γαϊδουρόγουνες, τα κουρέλια της Πατησίων και το τζην του πρωθυπουργού, τα μολυβένια πουκάμισα και τα άχρηστα ρούχα του Φράνσις Μπέικον, και βέβαια αυτά τα ρημάδια τα παλιομισοφόρια ("τί τραβάν για σας τ’ αγόρια").
7) Μοιραίες γυναίκες, ξοφλημένοι πιλότοι και κίτρινα διαμάντια
Ο Δημήτρης Μαμαλούκας είναι ένας από τους πιο εργατικούς σύγχρονους έλληνες πεζογράφους, με δεκαοκτώ μυθιστορήματα στο παλμαρέ του. Αλλά δεν είναι μόνο παραγωγικός – κάποια βιβλία του είναι εντελώς cult, όπως το πρώτο του, το "Όσο υπάρχει αλκοόλ, υπάρχει ελπίδα", που, εκτός του ότι μεταφέρθηκε στο κινηματογράφο, ο τίτλος του έχει περάσει στην καθημερινή γλώσσα, έχει γίνει κάτι σαν μάντραμ για τις πονεμένες καρδιές... Ο Μαμαλούκας λοιπόν, ένα από τα ονόματα στην αστυνομική λογοτεχνία, πλάθει με τη φαντασία του εντελώς ρεαλιστικά περιβάλλοντα, κοσμοπολίτικα, με πόλεις σε διαφορετικές ηπείρους, εντός των οποίων δρουν πρόσωπα αυτόχρημα μυθιστορηματικά. Στη νέα αναθεωρημένη έκδοση του δεύτερου μυθιστορήματός του "Η απαγωγή του εκδότη", από τον Κέδρο, έχουμε ένα συγγραφέα που για να εκδικηθεί τη γυναίκα που τον κατέστρεψε, εμπλέκει τον σύζυγό της, και εκδότη του, ένα χρεωκοπημένο πλέι μπόι και πρώην πιλότο της Φόρμουλα 1, με κάποια πανάκριβα κίτρινα διαμάντια στο φόντο! Ένα απολαυστικό βιβλίο με κινηματογραφική πλοκή, λελογισμένες δόσεις χιούμορ και τρισδιάστατους χαρακτήρες.
8) "Bildungsroman" σημαίνει μυθιστόρημα ενηλικίωσης ή μαθητείας
Ο Άρης Αλεξανδρής, που υπογράφει το μυθιστόρημα "Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα", από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, έχει τιμηθεί με δυο βραβεία: το Κρατικό Βραβείο 2023 Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, και το Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα 2023 του περιοδικού "Ο Αναγνώστης". Το βιβλίο του έκανε μεγάλη εντύπωση – πραγματικά είναι ένα "Bildungsroman", δηλαδή ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης ή μαθητείας. Ο συγγραφέας σμιλεύει με πλαστικότητα τον ήρωά του, ένα παιδί της επαρχίας, που ζεί τον μύθο το ως φοιτητής στη πρωτεύουσα. Ή τουλάχιστον, προσπαθεί να τον ζήσει, μιας και οι άνθρωποι με τους οποίους σχετίζεται στενά, η φίλη του και οι εργοδότες του είναι παράξενοι, οπωσδήποτε όχι ό,τι θα περίμενε ο νεαρός από την Κομοτηνή. Όμως, ο δρόμος για την ενηλικίωση, ή για την ολοκλήρωση, σπάνια είναι ομαλός...
9) Τα στερέοτυπα δεν κρέμονται στη ντουλάπα
Τα ρούχα και τα παιχνίδια στη ντουλάπα του μικρού Αναστάση είναι "αγορίστικα". Γαλάζια και υπερήρωες, κι όχι ροζ και κουζινικά ή κούκλες, με τα οποία ντύνεται και παίζει η αδελφή του. Όμως ο Αναστάσης θα ήθελε να ντύνεται με άλλα χρώματα και να παίζει με τα παιχνίδια της. Η ντουλάπα του παιδικού δωματίου, στην οποία δεν χωρούν (ή δεν θα έπρεπε να χωρούν) τα κοινωνικά στερεότυπα, που καλουπώνουν ένα παιδί σε μια ενδεδειγμένη φυλετική συμπεριφορά, είναι ο νοηματικός άξονας, γύρω από τον οποίο περιστρέφεται "Η Ντουλάπα", το μυθιστόρημα για παιδιά της Στέργιας Κάββαλου, από τις εκδόσεις Ποταμός. Η συγγραφέας, με απλότητα, αλλά και περιεκτικότητα, μιλάει για πάρα πολύ σοβαρά θέματα σε ένα μυθιστόρημα, που θα το απολαύσουν κι οι μεγάλοι. Να πούμε πως η επιτροπή του Pen Greece, του Πανελλήνιου Σωματείου Λογοτεχνών και Φίλων της Λογοτεχνίας, το παράρτημα του Pen International, επέλεξε τη "Ντουλάπα" ως ένα από τα καλύτερα βιβλία γυναικών συγγραφέων και μάλιστα το μόνο στην κατηγορία της παιδικής λογοτεχνίας για τον πρώτο τόμο του Know Her Words, που είναι μια πρωτοβουλία της Επιτροπής Γυναικών Συγγραφέων του PEN International για την ανάδειξη της καλύτερης γραφής από γυναίκες συγγραφείς από όλο τον κόσμο.
10) Ταξιδεύω: τα άξια οδεύω...
...λέει ο Πασχάλης Κατσίκας στην πέμπτη συλλογή ποιημάτων του με τίτλο "Νήσος Κίρκη", από τις εκδόσεις Δρόμων. Καμία σημασία δεν έχει που το ρήμα "ταξιδεύω" παράγεται από το ταξίδι(ον), το υποκοριστικό του "τάξις", που σήμαινε (τον Μεσαίωνα) τις πορείες των στρατιωτικών σωμάτων – η ποίηση έχει πάντα δίκιο, και πράγματι, ο αναγνώστης τα άξια οδεύει, δηλαδή ταξιδεύει με την ποίηση του Κατσίκα. Ποιήματα σύντομα, σαφή, ευκρινή, φωτεινά, υγρά, για την αγάπη και τη μνήμη, για τα μικρά καθημερινά αντικείμενα στη ζωή μας, για τα όνειρα και τους μεγάλους δρόμους, για ένα φιλί καρυκευμένο με τις παλιές καραμέλες ΙΟΝ με άρωμα ούζο, για το γρέζι στη φωνή του Καζαντζίδη, για τις λέξεις αγαπημένου προσώπου που ‘φυγε, γι’ αυτές τις λέξεις τις βαλμένες στη θήκη ενός βιολιού. Εάν δεν έβαζα τον παραπάνω τίτλο, θα διάλεγα έναν άλλο στίχο του ποιητή, που μου’ κανε εντύπωση: "Σπίρτα στο σκοτάδι": "Υπάρχουμε", λέει ο Κατσίκας, "όσο ο φώσφορος πυρακτώνει την κεφαλή / Στο μαύρο φόντο ώσπου να σβήσει / το καρβουνιασμένο σώμα. / Σπίρτα είμαστε στο σκοτάδι"... Όσο για την Κίρκη, είναι ο τόπος καταγωγής του ποιητή, που γεννήθηκε στη Γερμανία: η Κίρκη του Έβρου, αλλά για τον Κατσίκα είναι "Η Κίρκη μεταμορφωμένη σε δεντροκόριτσο, για να προκαλέσει την συμπάθεια των ταξιδιωτών". Μια ωραία εικόνα, διά χειρός Γιάννη Τσατσάγια, που κοσμεί το εξώφυλλο της ποιητικής συλλογής.
11) Στίβεν Κινγκ εκ Νορβηγίας;
...Μάλλον όχι, αν και αυτό το ερώτημα διατυπώνεται όλο και συχνότερα, καθώς το καινούριο μυθιστόρημα του Τζο Νέσμπο, "Το Νυχτόσπιτο", σε μετάφραση Γρηγόρη Κονδύλη, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, κυκλοφορεί όλο και περισσότερο, κατατρομάζοντας τους αναγνώστες του. Όχι,ο Νέσμπο είναι ο Νέσμπο, και ο Κινγκ είναι ο Κινγκ, σε άλλα μυθικά πελάγη ψαρεύει ο καθένας, αλλά όπως παντού η θάλασσα είναι αλμυρή, έτσι και η κοινή γεύση της γραφής αμφοτέρων είναι ο τρόμος. Εδώ, ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία ενός παιδιού, που όταν χάνει τραγικά τους γονείς του, και πηγαίνει να ζήσει με τους θείους του σε μια απομακρυσμένη πόλη, ο δεκατετράχρονος έφηβος βλέπει μετά λύπης του να γίνεται ο παρίας του σχολείου. Η άσχημη θέση του επιδεινώνεται όταν εξαφανίζεται μυστηριωδώς ένας συμμαθητής του, και μετά άλλος ένας, και όλοι αρχίζουν να τον κοιτούν με υποψία... Μόνο μια μοναχική, σαν κι αυτόν, συμμαθήτριά του τού συμπαρίσταται, όμως η καλή της πρόθεση δεν αρκεί. Είπαμε, Κινγκ δεν είναι, αλλά αν προτιμάς να κοιμάσαι με αναμμένα τα φώτα, ο Νέσμπο δεν θα σε απογοητεύσει.
12) Κάτι απ’ αυτό το σκοτάδι έχει μπει στο σπίτι
Τί συμβαίνει όταν μια μητέρα, μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά, βλέπει την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας να μπαίνει στο σπίτι της βραδιάτικα, αναζητώντας τον σύζυγό της, ένα συνδικαλιστή δάσκαλο, ο οποίος καλείται να αποδείξει πως δεν είναι ελέφαντας, που λένε, να βεβαιώσει το βαθύ κράτος πως δεν απεργάζεται τη βίαιη ανατροπή του καθεστώτος, κι όλα αυτά τα αδιανόητα να συμβαίνουν στην πολιτισμένη Ευρώπη, στην Ιρλανδία, κι όχι στη Βόρειο Κορέα; Ενα μυθιστόρημα δυνατό συμβαίνει, ένα καλογραμμένο, γλαφυρό, ψυχωμένο βιβλίο, αυτό συμβαίνει, το οποίο μάλιστα κέρδισε και το Booker του 2023... Ο Πολ Λιντς υπογράφει "Το τραγούδι του Προφήτη", σε μετάφραση Άγγλου Αγγελίδη και Μαρίας Αγγελίδου, από τις εκδόσεις Gutenberg, που έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές διεθνώς, και όχι μόνο για το ζοφερό, σχεδόν καφκικό σύμπαν του, στο οποίο όμως ανθίζει η ανθρωπιά, αλλά και για το μοναδικό του ύφος: "Το σκοτάδι στον κήπο δεν το λαχταράει πια, γιατί κάτι απ’ αυτό το σκοτάδι έχει μπει μέσα στο σπίτι", λέει κάπου ο Λιντς, κι αρκεί αυτή η πρόταση για να καταλάβει κάποιος το ειδικό του βάρος.
13) Τα στέφανα και τα στεφάνια
"Περιεργαζόμουν την πατίνα που άφησαν τα χρόνια στις πόρτες και στα έπιπλα" λέει κάπου ο Γ.Σεφέρης, αλλά αυτό το χρώμα που παίρνουν με τη πάροδο του χρόνου κάποια αντικείμενα, αυτή η "Θαμπή πατίνα", είναι ο τίτλος της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Τζανετάκη, από τις εκδόσεις Πόλις. Κι αυτό είναι λογικό, μιας και ο ποιητής επικεντρώνεται σ’ αυτή την οξείδωση όχι τόσο των πραγμάτων, όσο των σωμάτων και των ψυχών από τη επέλαση του Χρόνου. Αυτού του ληστή, που μας αρπάζει ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, αφήνοντας πίσω του τα τσόφλια και τα θρύψαλα της νιότης. Όμως, εδώ επεμβαίνει ο ποιητής, που μετατρέπει με την τέχνη του τα κτερίσματα σε κοσμήματα. Τα ποιήματα του Τζανετάκη είναι σύντομα και θλιμμένα, αρτυμένα με ψήγματα γλυκόπικρων ωρών, με τρίμματα παλαιών επιθυμιών και απόηχους από μεσημεριάτικα γέλια. Ο Τζανετάκης συνυφαίνει το γάμο με το θάνατο και τα στέφανα με τα στεφάνια - βλέπει τη γιορτή σαν πρόβα πένθους – και προσέχει το βρέφος, που όταν περνά η επικήδεια πομπή εμπρός του, βγάζει ασυναίσθητα την πιπίλα του! Από τις σελίδες της συλλογής περνούν τα παλιά τα σινεμά, η μπομπίνα του δεύτερου μέρους της ταινίας που δεν έφτασε στην ώρα της, το μαρμάρινο μνημείο για τον θρύλο του Ράλι Ακρόπολις, ή η μπάλα που αν τη βάλεις κάτω απο τη μπλούζα σου μοιάζεις με τον προκοίλη εαυτό σου όταν ενηλικιωθείς. Περνούμε επίσης όλοι εμείς που θαμπώνουμε σιγά – σιγά. Η πατίνα που λέγαμε...
14) Η συκιά θυμάται
Αν η μνήμη είναι ένα δέντρο, με το φύλλωμα στον ήλιο και τον αέρα του παρόντος, και τις ρίζες στο σκοτάδι του παρελθόντος, για τους Κύπριους αυτό το δέντρο είναι μια συκιά, όπως τουλάχιστον την έχει φανταστεί η Ελίφ Σαφάκ στο "Το νησί των χαμένων δέντρων", το νέο μυθιστόρημά της, που μετέφρασε η Άννα Παπασταύρου, από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Η Σαφάκ, κόρη διπλωμάτη και μία από τις σηματικότερες σύγχρονες συγγραφείς της Τουρκίας, πλάθει ένα ωραίο μύθο αντλώντας τα υλικά της από την Ιστορία της Μεγαλονήσου, τη Φυσική, αλλά και την ανθρώπινη. Κεντρικά πρόσωπα ένας ελληνοκύπριος και μια τουρκοκύπρια που ερωτεύονται, και συναντιούται κάτω από τη συκιά μιας ταβέρνας, κρυφά από τους δικούς τους. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 τους χωρίζει, αλλά όταν ξαναβρίσκονται στο νησί, 25 χρόνια μετά, ο νεανικός έρωτας ξανανθίζει και αποφέρει καρπούς – μια όμορφη κόρη. Η Σαφάκ εστιάζει σ’ αυτή τη δεκαεξάχρονη κοπέλα, που ζει στο Λονδίνο πλέον, με τον βοτανολόγο πατέρα της, ο οποίος δεν της δίνει και πολλές πληροφορίες για το οικογενειακό παρελθόν, το δικό του και της νεκρής μητέρας της. Όμως, στο κήπο του θάλλει μια συκιά – που φύτρωσε από ένα κλωνάρι αυτής της παλιάς, ερωτικής συκιάς της Κύπρου... Καλογραμμένο, τρυφερό ανθρώπινο κι εμπεριστατωμένο βιβλίο – όπως όλα της Σαφάκ.
15) Ανοιχτή, εμφύλια πληγή
Ο Εμφύλιος και τα επακόλουθά του είναι μια πληγή στο κορμί της Ελλάδας που ακόμα αιμάσσει – λες και δεν τέλειωσε ποτέ αυτός ο σπαραγμός, εβδομήντα πέντε χρόνια μετά τη λήξη του. Μ’ αυτό το δύσκολο, οδυνηρό θέμα καταπιάνεται στο μυθιστόρημά της "Πατρίδα από βαμβάκι", η Έλενα Χουζούρη, από τις εκδόσεις Πατάκη. Η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία ενός γιατρού, ο οποίος μετά την ήττα και τη συντριβή του Δημοκρατικού Στρατού, αναγκάζεται να εκπατρισθεί, όπως και χιλιάδες άλλοι πολιτικοί πρόσφυγες, στη Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, μιας από τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Εκεί τον περιμένουν άλλα βάσανα: κάτι ο σταλινισμός, κάτι οι εσωτερικές έριδες των συντρόφων του, κάτι ο ταραγμένος ιδιωτικός του βίος, το αποτέλεσμα είναι ο γιατρός να εγκαταλείψει την ΕΣΣΔ και την ελληνική κοινότητα των προσφύγων, και να φτάσει όσο μπορεί κοντύτερα στην Ελλάδα, στα Σκόπια, την εποχή της δικτατορίας όμως... Μία λογοτεχνική αξονική τομογραφία του ελληνικού διχασμού, από την εποχή του Μεταξά, το ’30, μέχρι και τη Χούντα, από μια συγγραφέα που σκύβει πάνω από το εμφύλιο τραύμα της χώρας, σαν γιατρός, με προσοχή, σταθερό χέρι και ενσυναίσθηση.
16) Μεγάλη λαχτάρα
Το "Teatro Grottesco", η συλλογή διηγημάτων του Τόμας Λιγκότι, σε μετάφραση Χρυσόστομου Τσαπραΐλη, από τις εκδόσεις Αντίποδες είναι ένα πραγματικά γοτθικό, ερεβώδες βιβλίο. Εάν σας άνοιξε η όρεξη για το κρυμμένο, το σκοτεινό, το ανησυχητικό, το παράδοξο, γι’ αυτό που δεν είναι ό,τι φαίνεται, κι ό,τι θα έπρεπε να είναι για την ασφάλεια του ήρωα του διηγήματος, αλλά και για την ψυχική ηρεμία του αναγνώστη, εάν νιώθετε λαχτάρα, δηλαδή σφοδρή επιθυμία, αλλά και τρόμο, τότε, ναι, τα διηγήματα του Λιγκότι είναι έτοιμα να σας μιλήσουν για την ακαταμάχητη γοητεία του φόβου. Πολύ καλογραμμένα, πολύ παραστατικά, πολύ ζωντανά – ένα πραγματικό γκροτέσκο θέατρο.
17) Παλαιστινιακή λογοτεχνία
Ναι, υπάρχει κι αυτό, υπάρχει παλαιστινιακή λογοτεχνία, που ανθίζει ανάμεσα στα ερείπια, αποστάζοντας ομορφιά από τη φρίκη. Ο κυριότερος εκπρόσωπός της είναι βέβαια ο Γασσάν Καναφάνι, ο οποίος υπογράφει το "Άνθρωποι στον ήλιο" σε μετάφραση Νασίμ Αλάτρας, από τις εκδόσεις Καστανιώτης. Ο τόμος περιλαμβάνει δυο νουβέλες του Καναφάνι, αυτή που έδωσε τίτλο στο βιβλίο, κι εκείνη που τιτλοφορείται "Ο τυφλός και ο κουφός". Η πρώτη κυκλοφόρησε το 1962, και είναι μια αλληγορία τόσο για τα δεινά των Παλαιστινίων, όσο και για την ανικανότητα και διαφθορά της –τότε- παλαιστινιακής ηγεσίας. Η οξύτατη πένα του γνωστού συγγραφέα μιλά για αυτά τα θέματα, με όχημα την ιστορία τριών Παλαιστινίων, που προσπαθούν να μπουν παράτυπα στο Κουβέιτ κρυμμένοι μεσα σε ένα βυτίο. Όμως κάνει τόση ζέστη στην έρημο, που ένας άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει μέσα σε ένα περιβάλλον όχι παραπάνω από ένα τέταρτο της ώρας... Ο Καναφανί, με οξύνοια, μαύρο χιούμορ και ανελέητη πένα, διεκτραγωδεί τα πάθη της Παλαιστίνης, τα οποία βίωσε από πρώτο χέρι. Πριν τον τινάξουν στον αέρα οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες στη Βηρυττό, με βόμβα στο αυτοκίνητό του, στα 36 του, μαζί με την 17χρονη ανιψιά του, το 1972, ο Καναφάνι ήταν ηγετικό στελεχος του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης...
18) Ένα μικρό, τσιμπλιασμένο αηδόνι
"Και με μια κεραυνοβόλα κίνηση χιμάει και καρφώνει τη γροθιά του μέσα, ολόβαθα, στο στήθος του Μανώλη – το σκίζει, το διατρυπάει όλο, πέρα για πέρα, βγάζοντας έπειτα μέσ’ από την πληγή, αντί για μια θνητή καρδιά, ένα μικρό, τσιμπλιασμένο αηδόνι". Αυτό είναι ένα μικρό δείγμα γραφής από το "Κακό Ανήλιο", τη συλλογή διηγημάτων του Κωνσταντίνου Δομηνίκ, από τις εκδόσεις Ίκαρος, αλλά είναι αρκετό. Ο τριανταεξάρης συγγραφέας, που είναι γεννημένος στο Βερολίνο και ζει στην Κατερίνη, κάπως έτσι καρφώνει τις λέξεις του σην ψυχή μας. Όμως οι πληγές που μας ανοίγει είναι ανθισμένες, είναι γλυκές και όμορφες – ο Δομηνίκ ξέρει να γράφει, και απόδειξη αυτά τα φοβερά και τρομερά διηγήματα που απαρτίζουν το δεύτερο βιβλίο του. Πρέσβης των στοιχειωμένων κόσμων στην εύτακτη κανονικότητά μας, εκπρόσωπος των τρυφηλών παραδοξοτήτων, που τις διατυπώνει στις δώδεκα μικρές ιστορίες του με αυτό το ιδιάζον ποιητικό του ύφος, ο συγγραφέας, με το Κακό Ανήλιο, εγγράφει υποθήκες για το δημιουργικό του μέλλον, κάνοντας το παρόν του αναγνώστη πιο φανταστικό – με κάθε έννοια.
19) "καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά..."
"Οι μόνοι που αξίζουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται να ζήσουν, να μιλήσουν, να σωθούν, που ποθούν τα πάντα την ίδια στιγμή, αυτοί που ποτέ δεν χασμουριούνται ή δεν λένε κοινότοπα πράγματα, αλλά που καίγονται, καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά". Αυτό το είχε γράψει ο μπίτνικ αμερικάνος συγγραφέας Τζακ Κέρουακ, σαν να είχε στο μυαλό του τα πρόσωπα στην ποίηση του Θωμά Κοροβίνη. Ναι, στα "Ποιήματα και τραγούδια" του, από τις εκδόσεις Άγρα, παρελαύνουν όλοι αυτοι οι ένθεοι αλήτες, οι άνθρωποι που σκονίζουν τα παπούτσια τους στα μονοπάτια της ψυχής, όχι όμως στους δρόμους της αμερικανικής ηπείρου, αλλά στις σκολιές, αλλά και ερωτικές ατραπούς της καθ’ ημάς Ανατολής. Και πώς αλλιώς; Ο Κοροβίνης τα ξέρει καλά όλα αυτά, και όχι μόνο επειδή είναι φιλόλογος, όχι επειδή έχει ζήσει χρόνια διδάσκοντας σε ελληνικά σχολεία της Πόλης, αλλά επειδή έχει αγαπήσει βαθιά τον πολιτισμό της Ανατολής. Βραβευμένος με τουρκικά κι ελληνικά βραβεία, αρχειακός ερευνητής, λαογράφος, στιχουργός και συνθέτης, ο Κοροβίνης μας παραδίδει σ’ αυτό το βιβλίο ποίησης, αλλά και στους υπόλοιπους τριάντα τίτλους που έχει υπογράψει, συμπυκνωμένους ήχους και απτά αρώματα, σταγόνες φωτός και ανάσες πόθου, μελοποιημένες ή μη: "Δεν σας είδα να κλέβετε φιλιά / Δεν σας είδα να βγάζετε μιλιά / Δεν σας είδα πουθενά / Πού ήσασταν κρυμμένοι;" αναρωτιέται κάπου, επιβεβαιώνοντας πως οι ψυχωμένοι άνθρωποι δεν έχουν πατρίδα, ή μάλλον, πατρίδα τους, όπως του Κέρουακ, είναι όλη η Γη.
20) Διάττων queer αστέρας
Πολύ πριν ο όρος queer αποκτήσει το τρέχον νόημά του, σχεδόν έναν αιώνα πριν γίνει τόσο ορατή η ομοερωτική επιθυμία, ώστε να αποτελέσει το αισθητικό πλαίσιο για ένα μυθιστόρημα, δεκαετίες ολόκληρες πριν πολιτογραφηθεί στη δημόσια σφαίρα η περσόνα του γκέι καλλιτέχνη που ζει σύμφωνα με τις επιθυμίες του χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν, δηλαδή στο Μεσοπόλεμο και ιδιαίτερα στη ξέφρενη δεκαετία του’20, έζησε και άστραψε σαν διάττων αστέρας ο Αλέξανδρος Σκούφος, ή Σκούφης, πιο γνωστός στην Ευρώπη ως Alec Scouffi. Γεννημένος στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αλεξάνδρεια, ελληνικής καταγωγής αστός κοσμοπολίτης, σπουδαγμένος στο Παρίσι, βαρύτονος που τραγούδησε μαζί με τον μυθικό Ενρίκο Καρούζο, συνομιλητής του Καβάφη, ο Scuffi, ποιητής και πεζογράφος, έζησε από μέσα όλη αυτή τη ξέφρενη ζωή του Παρισιού, ψάλλοντας την Ηδονή και δοξολογώντας το Σώμα και το Πάθος, στα μυθικά στέκια της γαλλικής πρωτεύουσας, με τη τζαζ της εποχής να υμνωδεί τις περιπτύξεις του.... Οι οποίες είναι η πρώτη ύλη για το "Χρυσόψαρο, Δωμάτια μετ’ επίπλων", το μυθιστόρημα του Σκούφη, σε μετάφραση και σημειώσεις του Νίκου Σκοπλάκη, που υπογράφει μαζί με τη Δήμητρα Τζανάκη το επίμετρο του βιβλίου, από τις εκδόσεις Κίχλη. Σημειωτέον, το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1929, κι όμως είναι τόσο ζωντανό, τόσο ανθρώπινο, κι όχι μόνο queer…
21) Βερακρούς σημαίνει "αληθινός σταυρός"...
...και τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο "Εδώ δεν είναι Μαϊάμι" της Φερνάντα Μελτσόρ, σε μετάφραση Αγγελικής Βασιλάκου, από τις εκδόσεις Δώμα, είναι αληθινές ιστορίες. Δηλαδή τα περισσότερα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν χρονογραφήματα, και τα υπόλοιπα "μαρτυρίες", αλλά εφόσον η πραγματικότητα που περιγράφουν έχει διυλιστεί από το μάτι, το μυαλό και το χέρι της συγτγραφέως, είναι αληθινή μυθοπλασία, πιο αληθινή και από την αλήθεια. Η Μελτσόρ γράφει για την πόλη της την πολυσύνθετη και πολύπλαγκτη, για τη Βερακρούς του Μεξικού, για την ψυχή της και για τα σώματα των κατοίκων της, που κουβαλούν τον αληθινό σταυρό τους στην αληθινή τους καθημερινότητα. Η Μελτσόρ γράφει για το μεγάλο λιμάνι της πόλης με το φως και το σκοτάδι του, για το στοιχειωμένο σπίτι όπου ενδιαιτάται ο Διάβολος, για τη βασίλισσα του Καρναβαλιού που σκότωσε τα παιδιά της, για την πρέζα που πουλιέται μαζί με τη ροζ σάρκα στα πίσω βρόμικα στενά της Βερακρούς, για την ένδεια και την χλιδή της, για την πολύχρωμη φθορά, την εκρηκτική της ντεκαντάνς μιας πόλης, που το πλήρες όνομά της και μόνο είναι αυτόχρημα μυθιστορηματικό: Villa Rica de la Vera Cruz, που σημαίνει "Πλούσια Πόλη του Αληθινού Σταυρού"!
22) Οδυσσέας της Λατινικής Αμερικής
Διαβάζεις τη βιογραφία κάποιων συγγραφέων, κι αναρωτιέσαι εάν είναι αληθινή, ή μήπως βρέθηκε κάποιος Όμηρος να φανταστεί ένα βίο τόσο περιπετειώδη, όσο του Οδυσσέα, ή του Ντανιέλ Τσαβαρία, το μυθιστόρημα του οποίου "Καλιμπάν ο Καλός", σε μετάφραση Μαρίας Μπεζαντάκου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Opera. Ο ήρωάς του, ο Καλιμπάν, είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, με το ένα πόδι στο φως και την επιφάνεια της κοινωνίας, και το άλλο στον σκοτεινό υπόκοσμο. Ο Τύπος τον βρίζει, η Ιντερπόλ τον κυνηγά, αλλά η καρδιά του είναι καθαρή. Εάν σας φαίνεται ενδιαφέρων ο ήρωας, ορίστε ένα σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα που τον έπλασε: Ο Τσαβαρία γεννιέται στην Ουρουγουάη. Στα είκοσί του φεύγει, διασχίζει την Ευρώπη, εργάζεται ως φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Αμβούργου και ναύτης σε ελληνικό πλοίο. Επιστρέφοντας στη Λατινική Αμερική ολοκληρώνει τις σπουδές φιλολογίας και εργάζεται ως ηθοποιός στο Μοντεβίδεο. Στη δεκαετία του ’60, για να αποφύγει τη χούντα της Βραζιλίας καταφεύγει σ’ ένα παραπόταμο του Αμαζονίου, έχοντας μαζί του τα "Ποιήματα" του Οράτιου και τις "Μεταμορφώσεις" του Οβίδιου. Μετά από οκτώ μήνες στη ζούγκλα, καταλήγει στις ακτές του Ειρηνικού. Εκεί εργάζεται στο Duty Free του τοπικού αεροδρομίου, κάνει λαθρεμπόριο ουίσκι και τσιγάρων και συνδέεται με τους αντάρτες του Φιντέλ Κάστρο. Τέλη της δεκαετίας του ’60, για να μην τον τσακώσουν, κάνει αεροπειρατεία σ' ένα μικρό αεροπλάνο, αναγκάζοντας τον πιλότο ν' αλλάξει πορεία προς την Κούβα. Από τότε, μέχρι το 2018 που πέθανε, ο Ντανιέλ Τσαβαρία ζούσε στην Αβάνα γράφοντας, και διδάσκοντας αρχαία ελληνικά, λατινικά και κλασική φιλολογία....
23) Μόνο με μια οδοντόβουρτσα στην τσέπη...
...και την πιστωτική του κάρτα, οργώνει τις ΗΠΑ κατά πλάτος και κατά μήκος ο Τζακ Ρίτσερ, ο ολοζώντανος, τρισδιάστατος ήρωας που έπλασε η γόνιμη φαντασία του Λι Τσάιλντ, ο οποίος τώρα υπογράφει το μυθιστόρημα "Καλύτερα νεκρός", σε μετάφραση Αντώνη Γιαννούλη, από τις εκδόσεις Bell. Ο ήρωας είναι πράγματι ξεχωριστός, εντελώς διαφορετικός από τους ομολόγους τους των αστυνομικών μυθιστορημάτων, όχι μόνο γιατί είναι απόστρατος αξιωματικός της Στρατονομίας, όχι μόνο γιατί είναι ογκώδης σαν ντουλάπα, και μπορεί να δείρει ένα λόχο στην καθισιά του, που λένε, με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη του, αλλά κυρίως για την νοοτροπία του. Ο Ρίτσερ δεν έχει μόνιμη κατοικία: κινείται συνεχώς μένοντας μόνο λίγο καιρό σε κάποιο μέρος, μέχρι να διαλευκάνει μια υπόθεση, χωρίς όμως να το επιδιώκει - πάντα οι φασαρίες τον βρίσκουν, όπως τώρα, που βρίσκεται στις ερημιές της Αριζόνα. Επίσης, ο Τζακ Ρίτσερ, δεν έχει καμία προσωπική περιουσία, ούτε καν αυτοκίνητο, καθώς μετακινείται με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, και δεν κουβαλάει ούτε καν μια βαλίτσα: όταν λερωθούν ή φθαρούν τα ρούχα του, απλώς τα πετάει, και αγοράζει καινούρια, φτηνά και πρακτικά. Τα μόνα πράγματα που έχει μαζί του είναι η οδοντόβουρτσά του και η πιστωτική του κάρτα, για να πληρώνει τα φτηνά μοτέλ, τα θηριώδη γεύματα και τις ατέλειωτες ποσότητες καφέ που καταναλώνει...
24) Είναι και συγγραφέας...
...εκτός από διάσημος σκηνοθέτης ο Πέδρο Αλμοδόβαρ, όπως αποδεικνύεται από τη συλλογή διηγημάτων του "Το τελευταίο όνειρο" σε μετάφραση Μαρίας Παλαιολόγου από τις εκδόσεις Διόπτρα. Και μάλιστα καλός, καθώς τα διηγήματά του, που καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι σήμερα, είναι γλαφυρά, ζουμερά, πολύχρωμα και ηχηρά, κάπως σαν τις ταινίες του, των οποίων η εκρηκτικότητα, αυτό το πηγαίο κιτς τους πάθους, που όμως ειναι ιδιοφυώς επεξεργασμένο, είναι το σήμα – κατατεθέν του. Όπως και οι ταινίες του, έτσι και τα γραφτά του, ξεδιπλώνονται στις σελίδες του βιβλίου του σαν βεντάλια ζωγραφισμένη με κάθε ψυχική παράσταση: από τη φαντασία και το γκόθικ, μέχρι το δράμα και τη σάτιρα. Ο Αλμοδόβαρ μιλά για τα ανθρώπινα πάθη και τη μοναξιά, για την τρέλα και το θάνατο, για τον έρωτα και την έλλειψή του, αλλά υπάρχουν και γνήσιες στιγμές που ο διακεκριμένος Ισπανός σκνοθέτης ξεφεύγει τελείως: ένα από τα διηγήματά του, αυτό που έδωσε τον τίτλο στη συλλογή είναι ένα θλιβερό χρονικό του θανάτου της μητέρας του, ενώ υπάρχει και μια ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Ιησού και τον Βαραββά...
25) Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα...
...τραγουδούσε κάποτε η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, εκφράζοντας μια πανανθρώπινη ανάγκη, αυτή της σωτηρίας, δηλαδή της θεραπείας και της κάθαρσης της ανθρώπινης ψυχής. Σ’ αυτό το μήκος κύματος, γενικά, κινείται και η εκπαιδευτικός Ελευθερία Παπουτσάκη, που σ’ αυτό, το πρώτο της βιβλίο "Αόριστος. Ιστορίες και στιγμιότυπα από την ανάποδη", από τις εκδόσεις Νήσος, γίνεται η φωνή των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας. Σ’ αυτά τα δώδεκα διηγήματα, που έκαναν μεγάλη εντύπωση στο αναγνωστικό κοινό, εξιστορούνται ισάριθμες μικρές ιστορίες ψυχοθεραπείας, από την σκοπιά του ψυχοθεραπευόμενου. Έξι γυναίκες και τρεις άντρες, από 35 έως 75 ετών καταθέτουν το πολύτιμο βιωματικό τους μέταλλο στη συγγραφέα, η οποία του δίνει μορφή, το σφυρηλατεί στο χαλκείο του Λόγου, παραδίδοντάς μας ένα βιβλίο γεμάτο ελπίδα κι απελπισία, γεμάτο σπαραγμό κι εκείνη την άγρια ευθυμία, εκείνο το γέλιο, που μόνο από πολύ σοβαρά πάθη και παθήματα μπορεί να πηγάσει. Ναι, η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα.
26) Σε αναζήτηση της χαμένης αθωότητας
Έγκριτος μεταφραστής γερμανικής λογοτεχνίας, ο Απόστολος Στραγαλινός κάνει το μεγάλο βήμα και υπογράφει τη συλλογή διηγημάτων "Το πρωί που θα φύγουμε" από τις εκδόσεις Κριτική. Τα κεντρικά του πρόσωπα κινούνται στο ελληνικό σήμερα, προσπαθώντας να στεγάσουν την αυτοπραγμάτωσή τους σε ένα περιβάλλον που τους αδικεί, μην αναγνωρίζοντας το δικαίωμα τους στην αναζήτηση της χαμένης τους αθωόητας. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη οξύτητα του λόγου του για να φτάσει στον ευάλωτο πυρήνα της ψυχής των ηρωίδων και των ηρώων του, για να τον φέρει στο φως και να τον απελευθερώσει, να τον αφήσει να πετάξει στο φως του ήλιου. Τελικά η αθωότητα μέσα μας δεν είναι χαμένη, και τα διηγήματα του Στραγαλινού είναι κάτι σαν οδόσημα που οδηγούν σ’ αυτήν.
