"[Un]finished": Ό,τι αρχίζει δεν τελειώνει

Μπορώ να δω το "[Un]finished" σαν φωτογραφικό λεύκωμα, απομαγνητοφώνηση μαρτυριών, οδηγό πόλης, πολεοδομικό φάκελο, κατάλογο φαντασμάτων: "Το ζεις αυτό το φάντασμα. Δεν είναι σε μια άλλη πόλη. Είναι ακριβώς από πάνω σου", λέει η κληρονόμος μιας μισοτελειωμένης πολυκατοικίας, από τις αμέτρητες που υπάρχουν στην Αθήνα και κατέγραψαν η Μαρία και ο Σκάφτε για μία δεκαετία.

Στην πραγματικότητα, αυτό που πετυχαίνει το βιβλίο είναι να παρουσιάσει την πόλη ακριβώς όπως είναι: ένα ημιτελές και απροσδιόριστο σύνολο πραγμάτων από άσφαλτο και μπετόν, δίχως αρχή, μέση ή τέλος, η ραχοκοκαλιά ενός προϊστορικού ζώου που κάποιος σαδιστής ονειρεύτηκε σαν τη πιο μακάβρια φάρσα εις βάρος μας. Εδώ, ό,τι αρχίζει δεν τελειώνει, κι εμείς, οι Αθηναίοι, που έχουμε την τύχη και την ατυχία να διασχίζουμε τους δρόμους της, όπως οι ποντικοί που τρέχουν να κρυφτούν στα λαγούμια τους, το γνωρίζουμε καλά. Στις σελίδες του "[Un]finished" δεν βλέπεις μια όψη της Αθήνας, αλλά ολόκληρη την έκτασή της που ξεδιπλώνεται μπροστά μας σαν ένας τοπογραφικός χάρτης χάους. Τι πιο ταιριαστό για μια πόλη που έχει οικοδομηθεί από τις κατεδαφίσεις της;

Τουλάχιστον αυτοί οι σκελετοί είναι το μοναδικό πράγμα που παραμένει σταθερό και χωρίς αλλαγές, χάρη στους νόμους, τη γραφειοκρατία και τους νέους κανονισμούς, δεκαετίες τώρα, όταν όλα, τελείως μαγικά –πρόκειται για μαύρη μαγεία, βέβαια–, από τη μία μέρα στην άλλη, μεταμορφώνονται με απίστευτη σβελτάδα σε κάτι άλλο, εξυπηρετώντας τις ορδές που μας επισκέπτονται, αυτές τις σύγχρονες εκδοχές του Μίδα: ένα ψιλικατζίδικο γίνεται γαλλικό μπιστρό, ένα συνοικιακό κρεοπωλείο γίνεται μπεργκεράδικο, ένα μπαρμπέρικο μεταμφιέζεται σε μπάρμπερ σοπ. Ο βασιλιάς της Φρυγίας, ό,τι άγγιζε, γινόταν χρυσός. Μέχρι που τα πάντα κοκάλωσαν σε καταραμένα χρυσαφένια αντικείμενα που δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει κανείς: "Γι’ αυτό σας είπα για την κατάρα, είναι καταραμένο", λέει ο Σωτήρης Λ., διαχειριστής του κτιρίου που βρίσκεται Πειραιώς και Γερανίου.

Ωστόσο, δεν πιστεύω πως το "[Un]finished" είναι το αποτέλεσμα μιας έρευνας με πικρό συμπέρασμα, ο κάνναβος της κατάντιας μας, ή η ματαίωση κάθε ελπίδας για μια λειτουργική πόλη, ούτε "ένας Άτλαντας της ανολοκλήρωτης Αθήνας, μια χαρτογράφηση των κτιρίων εν αναμονή", όπως γράφει στο δοκίμιό της η θεωρητικός τέχνης Ελπίδα Καραμπά. Φυλλομετρώντας το "Ευρετήριο", το τέταρτο και τελευταίο μέρος του τόμου, το οποίο περιλαμβάνει πάνω από εκατό ασπρόμαυρες φωτογραφίες κτιρίων που μείνανε "στα μπετά", διαπιστώνουμε πως τίποτα δεν δείχνει ανολοκλήρωτο και τίποτα δεν βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής. Αντιθέτως, φαίνεται πως οι πολυκατοικίες έχουν εκπληρώσει το στόχο τους, πεισματικά και αθόρυβα, όπως ένα βουβό παιδί που δεν μπορεί να μιλήσει, αλλά οι χειρονομίες του χαράζουν τον αέρα.

Αν το καλοσκεφτούμε, όλα αυτά τα γυμνά κτίρια, όπως απαθανατίζονται με επιμονή από το φακό του Σκάφτε και της Μαρίας, είναι στιγμές παρηγοριάς για το βλέμμα μας: τρύπες που μπαινοβγαίνει αέρας και μας επιτρέπουν να δούμε λίγο πιο μακριά, αυθαιρεσίες που συμπάσχουν με τις δικές μας καθημερινές αυθαιρεσίες, χαλύβδινες ράβδοι, οι περίφημες "αναμονές", έτοιμες να σκίσουν τον μολυσμένο αττικό ουρανό. Κενοτάφια που περιμένουν υπομονετικά να υποδεχτούν τα δικά μας σώματα, έτσι όπως βολοδέρνουν στην πόλη. Σώματα χωρίς υπνοδωμάτιο, χωρίς κουζίνα, χωρίς καθιστικό, μπάνιο ή χολ, ένα τσούρμο σκονισμένων σκελετών που, αργά ή γρήγορα, θα κατεδαφιστούν.

"Θα ξαναζήσει η Αθήνα, όλοι ελπίζουμε ότι θα ξαναζωντανέψει. Τώρα είμαστε στη χειρότερη φάση της πόλης", λέει ο κύριος Θεόδωρος, ο αρχιτέκτονας του ξενοδοχείου στο Μεταξουργείο, ένα ακόμα φάντασμα που έχει παγιδευτεί στον ιστό του Λεκανοπεδίου. Ειλικρινά, όμως, πιστεύει κανείς πως η Αθήνα βρέθηκε ποτέ σε καλύτερη φάση; Αμφιβάλλω.