Γιώτα Ιωαννίδου, Πέγκυ Ζάλη, 'Ψελλίζοντας την εαυτή, τραυλίζοντας τις άλλες'
Τα μιτς που θέλουμε να γνωρίσουμε περισσότερο
Εγκαινιάζοντας την περσινή χρονιά το νέο φεστιβάλ MiQ (προφέρεται μιτς και σημαίνει φίλοι στα αλβανικά) στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, το οποίο προέκυψε αυθόρμητα φέρνοντας κοντά μια σειρά δημιουργών με κοινά βιώματα, εισήγαγε στην καλλιτεχνική ζωή της πόλης μια ολοένα και πιο δυναμική και ενδιαφέρουσα δημόσια δράση των μεταναστών β’ γενιάς από την Αλβανία που διεκδικούν μια επανορθωτική και αυτο-προσδιοριστική παρουσία. Η καίρια κίνηση των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας να εγκαινιάσουν ένα Αρχείο Αλβανικής Μετανάστευσης και η συγκινητική σχετική εκδήλωση που έδωσε φωνή στα μεταναστά διαφορετικών γενιών αλλά και πρωτοβουλίες όπως αυτή του χώρου τέχνης Tavros για ξενάγηση στα αλβανικά ανοίγουν το δρόμο για την ορατότητα μιας κοινότητας που έχει να πει κάτι διαφορετικό και καίριο για όλα μας και θέλουμε να ακούσουμε περισσότερα.
Σαββατοκύριακα στο ΕΜΣΤ
Μπορεί να είχαμε πολλούς λόγους να βρεθούμε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης τη χρονιά που μας πέρασε και σηματοδότησε την αναγέννηση του μουσείου και τη δυναμική αύξηση της δημοφιλίας του που μας χαροποιεί ιδιαίτερα, η ημερίδα όμως "Πώς γινόμαστε συμπολίτες. Από την ιθαγένεια στην πολιτειότητα", σε επιμέλεια του Δημήτρη Παπανικολάου και του Θεόφιλου Τραμπούλη ήταν από τις φορές που νιώσαμε περισσότερο τη δυνατότητα που έχει το μουσείο να συνομιλήσει με τα όσα συμβαίνουν ή θα έπρεπε να συμβαίνουν στη χώρα. Αντίστοιχα, το φεστιβάλ που συνόδευσε την έκθεση "Modern Love" (οργάνωση-επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου, Άννα Μυκονιάτη, Ιόλη Τζανετάκη) αλλά και η ατομική έκθεση της Έρικας Σκούρτη σε επιμέλεια της Δάφνης Βιτάλη άγγιξαν ζητήματα που μας αφορούν άμεσα και είδαμε λιγότερο να ανακινούνται στις εκθέσεις της πόλης γενικότερα. Η πρόσφατη σειρά εκθέσεων του ΕΜΣΤ "Kι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;" που εγκαινιάστηκαν στην εκπνοή του 2023 θα μας κάνει να επιστρέψουμε το συντομότερο στο μουσείο για να τις δούμε αναλυτικά, ειδικότερα αυτή της Λήδας Παπακωνσταντίνου σε επιμέλεια της Τίνας Πανδή.
"Ψελλίζοντας την εαυτή, τραυλίζοντας τις άλλες"
Ο φεμινισμός και η γλώσσα είναι δύο (ή καλύτερα μια;) θεματικές που ξεχώρισαν τη χρονιά που μας πέρασε και ελπίζουμε ότι ήρθαν για να μείνουν. Στη φιλόξενη έκθεση της Ελένης Τζιρτζιλάκη "Γυναικεία Υπόθεση" στο Circuits and Currents o επιτελεστικός διάλογος ανάμεσα στην Πέγκυ Ζάλη και τη Γιώτα Ιωαννίδου με τίτλο "Ψελλίζοντας την εαυτή, τραυλίζοντας τις άλλες" σηματοδοτεί μια συνεργασία που αξίζει να εξελιχθεί φέρνοντας στο προσκήνιο λησμονημένες λαϊκές δράσεις του δεύτερου φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα όπως η ομάδα θεάτρου σκιών Καραγκιόζαινα (1980-1989) σε συνάρτηση με σημερινά επείγοντα ερωτήματα σχετικά με την ενδυνάμωση των θυληκοτήτων και τον αντίκτυπο της τέχνης γενικότερα.
Σε αυτό το πλαίσιο συναντήσεις όπως το "1ο Διαθεματικό Φεστιβάλ για το φύλο και τη λογοτεχνία” από τις Μωβ Μέδουσες, τα "Φεμινιστικά (ξε)μαθήματα” του Κέντρου Νέων Μέσων και Φεμινιστικών Πρακτικών στο Δημόσιο Χώρο στο Tavros και, βέβαια, οι δράσεις του FAC (Feminist Autonomous Centre for research), μεταξύ άλλων, λειτουργούν ως χώροι δημιουργίας νέων συγγενιών ή ‘σογιών’ (για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο ‘σόι’ που υιοθέτησαν τα "Φεμινιστικά (ξε)μαθήματα” και προτείνει η ανθρωπολόγος και ιστορικός Svetlana Slapšak, ανάλογο του kin) που έχουν σημασία. Τέλος, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ακούσαμε/διαβάσαμε έναν άλλο "διάλογο” της Ζάλη, αυτή τη φορά με την Ιωάννα Μίτζα, όπου δυο φίλες (συνυπογράφονας ως "1992”), ξεδίπλωσαν διαφορετικές πτυχές της ιστορίας τους και μαζί της ιστορίας του μεταναστευτικού βιώματος και της θηλυκής υπόστασης, αλλά και ξεφυλλίσαμε το χειροποίητο βιβλίο της Maria F. Dolores που μοιράζεται με ειλικρίνεια, εμβρίθεια και συν-αίσθημα το ταξίδι μιας queer τεκνοποίησης, 2 από τις 9 καλλιτέχνιδες που συμμετείχαν στην έκθεση "we tell ourselves stories in order to live" σε επιμέλεια της Ξένιας Καλπακτσόγλου και της Ολυμπίας Τζώρτζη στη γκαλερί Callirrhoë, όπου στο πλαίσιο ενός κύκλου φιλίας, μια ομάδα γυναικών καταπιάστηκε με την έννοια της λήψης και της παροχής φροντίδας.
Akin
Μιλώντας για συγγένειες, η συνύπαρξη των Céline Condorelli και Angela Melitopoulos στην έκθεση "Akin” στο Tavros αποτέλεσε μια από τις υποδειγματικές εκθέσεις της χρονιάς ως προς τις μεθόδους επιμέλειας και συνεργασίας και μια πρόταση εναλλακτικής θέασης και παραγωγής γνώσης, με επίκεντρο τις πρακτικές των αυτόχθονων της Αυστραλίας και την πέρα-από-τον-άνθρωπο οπτική των πραγμάτων.
Πώς λέμε τις ιστορίες μας;
Μέρος του προγράμματος Revolution is not a one time event* της locus athens (σύλληψη: Φωτεινή Σαλβαρίδη) που έλαβε χώρα στο Tavros, οι προβολές κουήρ και φεμινιστικών ταινιών από τα Νιόνια Φιλμς (Άλκηστη Ευθυμίου, Μαρία Φ Ντολόρες, Σμαρώ Παπαευαγγέλου, Σοφία Ντώνα) μας χάρισαν μερικές αξέχαστες βραδιές όπως η προβολή της επιδραστικής ταινίας "Tongues Untied" του Marlon T. Riggs (1989) για το κουήρ αφροαμερικανικό βίωμα και της αυτο-ιστοριογραφικής έρευνας της Agustina Comedi για τη drag κοινότητα της Αργεντινής του 1980 που ενσαρκώθηκε στη μικρού μήκους "Playback" (2019). Πολύ ενδιαφέρον είχε και η παρέμβαση των Νιόνια σχετικά με τις ομοφοβικές αντιδράσεις που είχε προκαλέσει παλιότερη προβολή του "Tongues Untied" στο Πολυτεχνείο, όπως έχει αναδειχθεί από το qvzine, που αποκαλύπτει πολλά.
Στην ασφαλή πλευρά της πόλης
Στις ασφαλείς γωνιές της πόλης με έμφαση στη διαπροσωπική επαφή, μακριά από την επιφανειακή οικειοποίηση του κουήρ από τους θεσμούς, προστέθηκε το κουηρόσπιτο ΛΑΛΑ, όπου είδαμε μεταξύ άλλων μια in progress προβολή του ντοκιμαντέρ "Avant-Drag!" του Φιλ Ιερόπουλου των FYTA (που κάνει πρεμιέρα στο 53ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Ρότερνταμ) με γενναίες δόσεις συγκίνησης και ενσυναίσθησης για τη γενναιότητα των συμμετεχόντων drag performers και του σκηνοθέτη να μοιραστούν με το κοινό τα βιώματά τους και να κάνουν και την αυτοκριτική τους.
Κοινότητες και δήμοι
Άκρως συμπεριληπτική, καταγράφοντας το zeitgeist και αναδεικνύοντας ταυτόχρονα ενδιαφέρουσες "ιδιοσυγκρασιακές” περιπτώσεις στο περιθώριο της επίσημης αφήγησης ή μη αναμενόμενων σχέσεων συγγένειας ανάμεσα σε καλλιτεχνικά υποκείμενα διαφορετικών ιδιωμάτων και εποχών, ήταν η έκθεση "έξω φρενών από ευχαρίστηση” σε επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου στο εντυπωσιακό ημιτελές Κτίριο Νόμπελ στο Χαλάνδρι. Παρότι η υπερβάλλουσα πληθωρικότητα σε αποσπούσε κάποιες φορές από το ίδιο το επιχείρημα και παρότι για κάποιες από εμάς η έκθεση έκρυβε τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της προς το τέλος της δαιδαλώδους διαδρομής της, και στο δημόσιο πρόγραμμά της που (έχοντας συμμετάσχει σε αυτό μπορώ να βεβαιώσω ότι) έφερε μαζί πολλές και διαφορετικές κοινότητες, με πρώτη και διόλου δεδομένη αυτή των κατοίκων της περιοχής, σίγουρα όμως σηματοδοτεί ένα παράδειγμα για τη δυναμική που θα μπορούσε να έχει ένα δημοτικό κέντρο τέχνης και μια πολιτιστική πολιτική με αναφορά στο παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα του new municipalism για μια πιο δημοκρατική και αλληλέγγυα στροφή στην τοπική διοίκηση, σε αρμονία με τις επιτακτικές ανάγκες της κλιματικής κρίσης και την ευζωία των τοπικών πληθυσμών.
Η εποχή των ιδρυμάτων
Ξεδιπλώνοντας διαφορετικές πτυχές της παρέμβασης των ιδιωτικών ιδρυμάτων στο τοπικό πολιτιστικό τοπίο, το φεστιβάλ "H(E)AVENS” που διοργανώθηκε σε μια σειρά ανεξάρτητους χώρους πολιτισμού της πόλης (Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, ΛΑΛΑ, βιβλιοπωλείο "Ο Μετεωρίτης", Noucmas, or.artspace, Twixtlab , Sozopolis / Ρομαντικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τanzterrain), συνέχισε και έκανε πιο συγκεκριμένη μια συζήτηση που έχει ανοίξει μεταξύ άλλων και το EIGHT / ΤΟ ΟΧΤΩ, Critical Institute for Arts and Politics με το φεστιβάλ "Instituting” πριν μερικά χρόνια, και έφερε στο προσκήνιο κρίσιμα θέματα αλλά και παθογένειες της τοπικής σκηνής τόσο ως προς τη σχέση της με τα ιδρύματα όσο και, αυτο-κριτικά, για την αδυναμία συσπείρωσης και την ασυνέχεια που τη χαρακτηρίζει.
Διαβάστε Επίσης
Ποίηση
Οι κλέφτικες γλώσσες που προτείνει το επιδραστικό πρώτο τεύχος του ποιητικού fanzine "brossura” σε επιμέλεια των Γιάννη Ανδρονικίδη, Δήμητρας Ιωάννου και Αντώνη Κατσούρη και η παρουσίασή του στο Φεστιβάλ Πειραματικής Λογοτεχνίας & Επιτέλεσης ΣΥΝ/ΒΙΩΣΕΙΣ που διοργάνωσε το A) GLIMPSE) OF) στο EIGHT/ ΤΟ ΟΧΤΩ, Critical Institute for Arts and Politics (και περιλάμβανε μεταξύ άλλων μια περιπαιχτική περφόρμανς των VASKOS για το "Κουήρ το επιούσιο” και ένα αξέχαστο "Λύκρα & Όζα" dj set από τις Τούμπα-Χαριλάου (Μαρίνα Βελησιώτη και Ξένια Καλπακτσόγλου), που μας συστήθηκαν στο finissage της έκθεσης "έξω φρενών από ευχαρίστηση”) έκανε σαφές με τον τρόπο της ποίησης την ολοένα και μεγαλύτερη σημασία που αποκτά η τελευταία στην καλλιτεχνική παραγωγή που μας αφορά σήμερα.
Δεν είναι λίγες, άλλωστε, οι φορές που, σκεπτόμενες εκτός ειδών, μερικές από τις καλλιτεχνικές χειρονομίες (που συνδέονται άμεσα και με τη λογοκεντρική στροφή μιας τουλάχιστον πτυχής της σύγχρονης εικαστικής παραγωγής, έτσι κι αλλιώς) στις οποίες ανατρέχουμε περισσότερο στη διάρκεια της χρονιάς δεν τις βρήκαμε σε γκαλερί αλλά σε λογοτεχνικά και ποιητικά περιοδικά όπως το yusra, το τεφλόν (πώς να ξεχάσεις τις "Ετυμηγορίες” της ρωσίδας ποιήτριας Εκατερίνα Πισάρεβα όλες οι λέξεις από τις οποίες προέρχονται από ποινές που έχουν επιβληθεί από τα ρωσικά δικαστήρια την περίοδο 2012-2017) ή ακόμη και η Βλάβη που δείχνει ότι υπάρχει έδαφος και για περισσότερη κριτική.
Πόσο προετοιμασμένες είμαστε για την τραγωδία;
Οι πολιτικές του πένθους και οι δυνατότητες της μαχητικότητας και της αντίστασης μοιάζουν να διατρέχουν αρκετά από τα projects που κρατάμε από τη χρονιά που μας πέρασε, μια χρονιά, κατά την οποία συλλογικές απώλειες ανθρώπινων ζωών, φυσικού περιβάλλοντος αλλά και πολιτιστικών ορόσημων της Αθήνας στο πλαίσιο της ραγδαίας αλλαγής της πόλης προς το τουριστικό-μαζικότερο δεν μπορούσαν παρά να αφήσουν τα σημάδια τους και στην καλλιτεχνική παραγωγή.
Η performance της Σοφίας Μαυραγάνης "ΧΟΡΟΣ: We are prepared for tragedy” στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών του Εθνικού Θεάτρου "γιόρτασε” με συναυλιακή δύναμη και γνήσια "περιέργεια” τη δυναμική που εδράζεται στις σύγχρονες επιτελέσεις του πολιτικού "στις τομές της θεωρίας και των παραστατικών τεχνών, στις τομές της θεατρικής σκηνής και του κοινωνικού φαντασιακού” (όπως ωραία το θέτει η επιστημονική συνεργάτιδα της παράστασης Έλενα Τζελέπη στο πρόγραμμα).
Μια σειρά καλλιτεχνικά συμβάντα που έλαβαν χώρα στον δημόσιο χώρο, ή έστω σε χώρους χωρίς τις συμβατικές συνθήκες θέασης, ταυτόχρονα με μια αίσθηση κοινότητας και την ευφορία της συνύπαρξης μοιράστηκαν και μια αίσθηση μελαγχολίας για την πόλη που χάνεται αλλά και το αίτημα για χειραφετικές εξόδους από αυτήν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι προβολές στο δημόσιο χώρο "Registered Time”, με τις οποίες έκλεισε ο κύκλος της φετινής θεματικής του κέντρου τέχνης "cross section archive” με τίτλο "Ιστορία Σε Πραγματικό Χρόνο”, και οι προβολές "Nothing good lasts" σε επιμέλεια του Πάνου Φουρτουλάκη, σε μια ταράτσα κάτω από την Ομόνοια. Μάλιστα στο Open Day #8 του Onassis Air πήραμε μια πρώτη γεύση από την ενδιαφέρουσα εν εξέλιξη έρευνα του Φουρτουλάκη για τις καλλιτεχνικές αποκρίσεις και στους ευρύτερους πολιτιστικούς προβληματισμούς σχετικά με την κρίση του AIDS στην Ελλάδα, με επίκεντρο την Αθήνα, σε μια συναισθηματικά φορτισμένη performance αλλά και από το επίσης αναμενόμενο ερευνητικό πρότζεκτ "ρετιρέ" της Σοφίας Ντώνα (που στο πλαίσιο του "Registered Time” μας ξενάγησε στην πλατεία Αττικής, με το έργο "Συναισθηματική ιδιοκτησία” αναδεικνύοντας περιπτώσεις ακινήτων που παραμένουν ακίνητα στο χρόνο καθώς η πόλη μετασχηματίζεται συνεχώς, ενώ στην ημερίδα "Πώς γινόμαστε συμπολίτες. Από την ιθαγένεια στην πολιτειότητα" έκανε μια από τις πιο ουσιαστικές παρεμβάσεις σχετικά με τις καλλιτεχνικές κοινότητες που διεκδικούν ορατότητα στην πόλη και μπορείτε να διαβάσετε κι εδώ.
Αντίστοιχες προσπάθειες καθώς και η συστηματοποίησή τους έχουν σημασία ειδικότερα και καθότι καλύπτουν μερικά μικρά από τα μεγάλα κενά στον τρόπο που γράφεται η τοπική ιστορία αλλά και που καταγράφεται και πλαισιώνεται η τρέχουσα πολιτιστική παραγωγή, τα οποία έχουμε επισημάνει πολλές φορές και αποτελούν μέρος της αδυναμίας της να διεκδικήσει μια ακόμη πιο αποφασιστική παρουσία.
Αυτο-ιστορίες
Σε αυτό το πλαίσιο η έκδοση του βιβλίου "Μετα την έκρηξη ακούς ακόμα το φως (επιμέλεια 3 137, εκδ. Paraguay, Παρίσι 2023) που παρουσιάστηκε μέσα σε ένα ζεστό κλίμα κοινότητας στο ΕΜΣΤ, συνοδεία ενός σπάνιου οπτικοακουστικού υλικού από το προσωπικό αρχείο της εικαστικού Διοχάντης, αποτελεί μια καλοδεχούμενη χειρονομία επιτελεστικής και καλλιτεχνικής μικροιστοριογραφικής απόπειρας για μια περίοδο της ελληνικής τέχνης που αρκετοί από τη γενιά μου αλλά και τη γενιά των 3 137 έχουμε σε ένα βαθμό μυθοποιήσει και νιώθουμε μια σύνδεση (αρχής γενομένης από την επαφή μας με τις εκθέσεις "Π+Π=Δ", που αναδείκνυε την ιστορική σημασία της γκαλερί Δεσμός στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ το 1999 και Τα χρόνια της αμφισβήτησης - Η τέχνη του ‘70 στην Ελλάδα σε επιμέλεια της Μπίας Παπαδοπούλου στο ΕΜΣΤ το 2005). Μια προσπάθεια (αυτο)εκπαίδευσης όπως και μια πράξη (αυτο)ιστοριογραφίας, σύμφωνα με τις/ους ίδιες/ους τις/τους 3 317 (Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Κοσμάς Νικολάου), το ίδιο το βιβλίο πέραν της αξίας του αυτής καθαυτής (ειδικότερα ως προς ανέκδοτα κείμενα που αποκαλύπτουν ενδιαφέρουσες πτυχές της εποχής, όπως του Εμμανουήλ Μαυρομάτη για την ομάδα Διαδικασίες/ Συστήματα, ή πλαισιώνουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της, όπως της Ειρήνης Γερογιάννη, αλλά και την προσπάθεια δημιουργίας μιας γραμμής συνέχειας με αυτή, όπως ενσαρκώνεται μέσα από την καταγραφή των καλλιτεχνικών πρωτοβουλιών, ομάδων και χώρων από το 1970 μέχρι σήμερα, της Δανάης Γιαννόγλου), θέτει χρήσιμα ερωτήματα σχετικά με τις μεθόδους καλλιτεχνικής έρευνας έναντι μιας αμιγώς ιστορικής, ακόμη κι όταν η εμβάθυνσή του, ως προς το υλικό αυτό καθαυτό αλλά και ως προς τη γεννεαλογία των αυτο-ιστοριογραφικών μεθόδων, αμφισβητείται. Όπως άλλωστε αναφέρει η Μάρθα Χριστοφόγλου στο εξώφυλλο της πολύ ενδιαφέρουσας και από άποψη σχεδιασμού (Πάνος Παπαναγιώτου) έκδοσης η ειλικρινής αναζήτηση υπαρκτών ή ανύπαρκτων συγγενιών (αν όχι και "ριζών”) εκ μέρους της ομάδας, τα ερωτήματα και οι συναντήσεις που προέκυψαν στην πορεία αυτή συνήθως είναι πιο σημαντικές από τις απαντήσεις.
Elefsina Mon Amour
Το 2023 κατεβήκαμε για διαφορετικούς λόγους στην Ελευσίνα και σχεδόν ποτέ δεν το μετανιώσαμε, με καλύτερη στιγμή, πέρα από την ευφορική τελετή έναρξης την έκθεση "Μυστήριο 3 Ελευσίνα Mon Amour" σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, όπου μέσα από νέες παραγωγές και παλιότερα έργα, διερευνήθηκαν διαφορετικές πτυχές της σύγχρονης μεταβιομηχανικής συνθήκης, φέρνοντας το παράδειγμα της Ελευσίνας σε διάλογο με ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο μέσα αρκετές νέες παραγωγές που είχαν σημασία είτε για την πολυεπίπεδη ερευνητική τους διάσταση, όπως της Μαριάννας Χριστοφίδου, είτε για την εμπλοκή της τοπικής κοινότητας με έναν ουσιαστικό και συναισθηματικό τρόπο, όπως η συνεργασία της Μαρίας Τσάγκαρη με τους μαθητές του 1ου ΕΠΑΛ σε ένα βίντεο με θέμα το μοίρασμα και τη μετακίνηση.
Η τέχνη των Forensic
Η παρουσίαση της νέας έρευνας των Forensic Architecture/Forensis για τη φωτιά στη Μόρια αλλά και τις επαναπροωθήσεις στο State of Concept Athens είχε σημασία όχι μόνο για το ενδιαφέρον του ίδιου του υλικού αλλά και για τα δύσκολο να απαντηθούν ερωτήματα που θέτει ως προς την επιρροή του έργου της εμβληματικής ομάδας πάνω στο πώς αντιλαμβανόμαστε ζητήματα καλλιτεχνικής αυθεντίας και αλήθειας.
ΛΟΑΤΚΙ+ κανονικότητες
Μια διαφορετική ματιά στην καλλιτεχνική παραγωγή που καταπιάνεται με queer ζητήματα ρίχνει η έκθεση "Κανονικότητες στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα" σε επιμέλεια του Φοίβου Σακαλή στη γκαλερί Crux, και παρά τις κάποιες φορές βεβιασμένες συνδέσεις, το ενδιαφέρον της, πέρα από μεμονωμένα έργα έγκειται και στον τρόπο που φωτίζει μια γεννεαλογία της σχετικής τοπικής περίπτωσης, με παλιότερα έργα όπως τα πορτρέτα τρανς ατόμων με τις οικογένειές τους του Δημήτρη Αντωνίτση ή οι φωτογραφίες-σημείο αναφοράς της Μaria Cyber.
"To Be-Named"
Συνδυάζοντας έργα καταξιωμένων και πρωτοεμφανιζόμενων καλλιτεχνών/καλλιτέχνιδων, μεταξύ άλλων και φοιτητών/τριών της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, η έκθεση "To Be-Named", σε επιμέλεια της Φωτεινής Γουσέτη, στο Circuits and Currents αξίζει να αναφερθεί γιατί δυστυχώς δεν έχουμε και τόσο συχνά την ευκαιρία να δούμε ομαδικές εκθέσεις διεθνών καλλιτεχνών με ένα σφιχτό, επίκαιρο επιχείρημα που μας αφορά και μας κινεί το ενδιαφέρον. Μάλιστα, τα έργα που αφορούσαν το εγχώριο παράδειγμα (από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης αλλά και το μεταναστευτικό βίωμα των Αλβανών δεύτερης γενιάς) καταπιάνονταν με φρέσκο τρόπο με αυτό, ακόμη κι όταν βρίσκονταν σε αρχικό στάδιο της διαμόρφωσης της εικαστικής τους γλώσσας.
H "Οικονομία" της Γεωργίας Σαγρή
Φέρνοντας στο προσκήνιο την αόρατη εργασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και αναδεικνύοντας τις αντιφάσεις της πολιτικής της οικονομίας, η ατομική έκθεση της Γεωργίας Σαγρή στη γκαλερί The Breeder, σε επιμέλεια της Δανάης Γιαννόγλου και του Γιώργου Μπεκιράκη, βασισμένη στην ανακύκλωση παλιότερων έργων της και των καταλοίπων τους, έφερε στο προσκήνιο ταυτόχρονα την αγορά τεκμηρίωσης της performance-art και τις συμβάσεις της και μας έκανε να σκεφτούμε πάνω στο πώς (ακόμη και) οι performers εσωτερικεύουν την ανάγκη δημιουργίας εμπορεύσιμων αντικειμένων.
Ο Βασίλης Σκυλάκος και το μετέωρο βήμα του ΟΠΑΝΔΑ
Για μια ακόμη φορά τα τελευταία χρόνια, ο ΟΠΑΝΔΑ παρουσίασε στα διαφορετικά κέντρα τέχνης του Δήμου Αθηναίων ένα μελετημένο και πλουραλιστικό (με την καλή έννοια) πρόγραμμα εκθέσεων σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου, κάτι το οποίο δεν ήταν μέχρι πρότινος δεδομένο, και ορισμένες από τις εκθέσεις του θα είχαν διαφορετική αίγλη αν παρουσιάζονταν σε πιο προβεβλημένους χώρους και υποστηρίζονταν από μεγαλύτερη παραγωγή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αναδρομική έκθεση του Βασίλη Σκυλάκου "Το χέρι" που φώτισε διαφορετικές όψεις της δουλειάς του εικαστικού που συνομίλησε με ενδιαφέροντα τρόπο με την εποχή του. Αναμένοντας την επόμενη μέρα του ΟΠΑΝΔΑ που δεν ξεκίνησε με τα πιο φωτεινά χρώματα, με την αναστάτωση που έφερε ο νόμος του Υπουργείου Εσωτερικών για την κατάργηση περισσότερων των 500 Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), η εφαρμογή του οποίου όμως στην εκπνοή του 2023 αναστέλλεται προσωρινά με τη διαταγή του ΣτΕ, αναρωτιόμαστε πότε θα αντιμετωπιστεί σοβαρά το πολιτιστικό δυναμικό του Δήμου (πόσους χώρους τέχνης "χρειάζεται”; τι ταυτότητα έχει νόημα να έχουν αυτοί έτσι ώστε να διαφοροποιούνται; ποιά είναι η αποστολή τους;) και θα καταρτιστεί ένα πρόγραμμα που να μπορεί να αξιοποιήσει ρεαλιστικά, τόσο σε επίπεδο προϋπολογισμού όσο και προθέσεων, τις δυνατότητές του χωρίς μπαλώματα.
