Τώρα τις γιορτές χρειαζόμαστε όλοι και όλες λίγη περισσότερη μαγεία στη ζωή μας. Όσο ορθολογιστές οφείλουμε να είμαστε όλο τον χρόνο, για να πλοηγήσουμε το σκάφος της ζωή μας με ασφάλεια, αποφεύγοντας τους κάθε λογής υφάλους που μας απειλούν, τόσο περισσότερο αυτές τις μέρες έχουμε την ανάγκη της φαντασίας, του ταξιδιού σε άλλους ουρανούς, την οπτική και τη λογική του παραμυθιού, γιατί ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος, έχει ανάγκη και την παραμυθία που του προσφέρει η τέχνη, η λογοτεχνία. Έτσι, ορίστε 25 ωραία παραμύθια, σκληρά και αστεία, τρομακτικά και φαιδρά, αγωνιώδη και παυσίλυπα – όπως δηλαδή είναι - και πρέπει να είναι- τα παραμύθια, για μικρούς και μεγάλους.
1) Δημοσιογραφία για τη μνήμη, όχι για τη λήθη
Κάποιος είχε πει πως οι δημοσιογράφοι γράφουν για τη λήθη, εφόσον τα δημοσιογραφικά κείμενα έχουν ημερομηνία λήξεως. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο περιεκτικός και καλαίσθητος τόμος "1940-1944 Η Αντίσταση και ο Αγώνας των δημοσιογράφων για την ελευθερία", μια έκδοση της Ελληνογερμανικής Αγωγής και του Μορφωτικού Ιδρύματος ΕΣΗΕΑ, με την Κατερίνα Λυμπεροπούλου να υπογράφει το γενικό συντονισμό της έκδοσης, και τον Δημήτρη Σκλαβενίτη την ιστορική τεκμηρίωση και έρευνα, αποδεικνύει πως οι δημοσιογραφικές σελίδες συντηρούν και διαφυλάσσουν την ιστορική μνήμη, και γίνονται, στο διάβα του χρόνου, ιστορικές πηγές. Το πρώτο μέρος της έκδοσης περιλαμβάνει κείμενα σύγχρονων δημοσιογράφων σχετικά με την περίοδο 1940-1944, ενώ στο δεύτερο παρουσιάζονται αναλυτικά οι εφημερίδες της περιόδου, πολλές από τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Οι δημοσιογράφοι, όταν κάνουν σωστά τη δουλειά τους, πάντα θα αντιτάσσουν στην αυθαιρεσία και τη βία τον ελεύθερο Λόγο τους – υπηρετώντας τη μνήμη ενάντια στη λήθη.
2) Ο Καποδίστριας με φώναζε χλευαστικά "πρίγκιψ"
Ο παραγωγικός (στο βιογραφικό του διαβάζω 14 τίτλους) πεζογράφος και μεταφραστής Άρης Σφακιανάκης, νομικός και (για λίγο ακόμα, όπως λέει) ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας, υπογράφει το ιστορικό μυθιστόρημα "Ο πρίγκιψ του δευτέρου ορόφου - Στον καιρό του Όθωνα" από τις εκδόσεις Κέδρος. Με το γνώριμο γλαφυρό του ύφος, ο συγγραφέας αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία ενός φιλόδοξου νέου, ποιητή, με καλές σπουδές Νομικής στο Μόναχο, που προσπαθεί να ανέλθει κοινωνικά και οικονομικά στην πρόσφατα απελευθερωμένη από τους Οθωμανούς Ελλάδα. Και για να το πετύχει αυτό, ο ήρωας προσκολλάται στους ανθρώπους της εξουσίας του νεοσύστατου κράτους: στον νέο βασιλιά Όθωνα και στον Κυβερνήτη Καποδίστρια. Το αν θα τα καταφέρει να πραγματώσει τους στόχους του, να γίνει κάποιος, θα το μάθετε όταν διαβάσετε το βιβλίο: πάντως, ο Καποδίστριας τον έλεγε χλευαστικά "πρίγκιπα" για την φροντισμένη του εμφάνιση... Θα σαγηνεύσει ο κομψευόμενος φέρελπις νεαρός τις δεσποινίδες επί των Τιμών;
3) Επιστολές και (επικίνδυνες) αποστολές
Φανταστείτε τώρα έναν άνθρωπο που είναι όσο ιδιοφυής, ικανός και αδίστακτος χρειάζεται, ώστε να είναι συνεργάτης των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών και ανακριτής των φυγάδων του Ανατολικού Μπλοκ την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου... Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, να διαθέτει και το φυσικό ταλέντο της γραφής, αξιοποιώντας όλες αυτές τις μοναδικές εμπειρίες σε επιτυχημένα μυθιστορήματα, που του χάρισαν φήμη και πλούτο. Ε, αυτή, πάνω-κάτω, είναι η πορεία του κυρίου Ντέιβιντ Τζον Μουρ Κόρνουελ, που είναι γνωστός σε όλους μας ως Τζον λε Καρέ. Οι εκδόσεις Bell κυκλοφορούν ένα μοναδικό βιβλίο με τις επιστολές που έστειλε αυτός ο άνθρωπος σε σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης και της δημόσιας ζωής, από τον σερ Άλεκ Γκίνες μέχρι τον επικεφαλής της γερμανικής Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφάλειας σε ένα χρονικό διάστημα επτά δεκαετιών. "Η ιδιωτική ζωή ενός κατασκόπου - Οι επιστολές του John le Carre 1945-2020" είναι ένα απολαυστικό, για το χιούμορ, το πνεύμα και τις πληροφορίες που περιέχει, βιβλίο, επιμέλειας Τιμ Κόρνουελ, σε μετάφραση Βεατρίκης Καντζόλα Σαμπατάκου.
4) Τα υποκοριστικά και τα μανταλάκια
"Δώσε ψίχουλα κι ας πεινάω / Μόνο μη με πεις ψυχούλα / Όλα τα υποκοριστικά / από αναίσθητο στόμα / Γίνονται μανταλάκια /για να κρεμάμε / μουσκεμένες μεγαλοστομίες", λέει η Ζαφειρία Μολ στην ποιητική της συλλογή "Κανένα φτυάρι δεν έθαψε την Άνοιξη" από τις εκδόσεις Κάπα Εκδοτική. Το βιβλίο εκδίδεται στο πλαίσιο της σειράς "Φλέξη" του εκδοτικού οίκου, που δίνει βήμα σε νέες ποιήτριες –μάλιστα, η συλλογή της Μολ είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς. Δεν είναι μόνο αισθητικά άψογη η Φλέξη, αλλά και ποιοτικό το ποιητικό περιεχόμενό της. Η ποίηση της Μολ ευθύβολη, λιτή, ενδελεχής: χτυπάει φλέβα, με ιδιαίτερη έμφαση στα έμφυλα ζητήματα. Η ποιήτρια δεν χρειάζεται ούτε τα μανταλάκια των υποκοριστικών, ούτε τις πνευματικές απλώστρες του εντυπωσιασμού με περίτεχνα λεκτικά σχήματα, γιατί δεν έχει καμιά μεγαλοστομία να απλώσει, κανένα ένδυμα – αρκείται στην ουσία, στο γυμνό κορμί των λέξεων κι των νοημάτων.
5) Η Ιστορία γράφεται από ιστορίες…
...και μάλιστα οικογενειακές, όπως αυτή που ξεδιπλώνει η Ελένη Στ. Ανδρέου στο μυθιστόρημα της "Το πέρασμα – τρεις γενιές μια ιστορία", από τις εκδόσεις Περίπλους Διονύσης Βίτσος. Ναι, η Ιστορία είναι ένα άθροισμα, ή μάλλον ένα γινόμενο μικροϊστοριών: η συγγραφέας δίνει φωνή στο ημερολόγιο της θείας της, της αδελφής της μητέρας της, η οποία βίωσε τα τραγικά γεγονότα του ξεριζωμού του Μικρασιατικού Ελληνισμού στη Σμύρνη το 1922 σαν μικρό κοριτσάκι, ξεκινώντας μετά την πορεία της στον ελλαδικό χώρο, με σταθμούς τη Σύρο και την Αθήνα. Η γιαγιά παραδίδει το ημερολόγιο στην εγγονή, τής κληροδοτεί αυτή την οικογενειακή παρακαταθήκη, την άϋλη κληρονομιά, που τα περιέχει όλα: αγωνίες, δυστυχία, αλλά και τον έρωτα, που γεννά αισιοδοξία και δημιουργία.
6) Ο Θεός δεν χρειάζεται
Ο Άνθρωπος φτάνει και περισσεύει για να υπάρξει όλη φρίκη (αλλά και το μεγαλείο) του κόσμου, δεν χρειάζεται κανείς Θεός που να τιμωρεί, ή να επιβραβεύει τους ανθρώπους για το κακό ή το κακό που κάνουν στον εαυτό τους, το γείτονά τους, ή τη Γη ολόκληρη. Οπότε, ας μην μπλέκουμε τον Ύψιστο στις δουλειές μας, λέει, κατά κάποιον τρόπο, ο Χάρολντ Λούντερς στο πολιτικό θρίλερ του "Παράτα τον Θεό στην ησυχία του", σε μετάφραση Βασίλη Κωστόπουλου και επιμέλεια Δημήτρη Λυμπερόπουλου, από τις εκδόσεις ΚΨΜ. Ο αφηγηματικός χωρόχρονος είναι μια κάποια σημερινή Φραγκφούρτη, στη πολυπολιτισμική Γερμανία βεβαίως, όπου, στην περιοχή που γειτνιάζει με το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, η εγκληματικότητα, η βία, το μίσος και οι διαπολιτισμικές συγκρούσεις κυριαρχούν. Βάλτε στην εξίσωση και τα αδηφάγα ιδιωτικά συμφέροντα που θέλουν να κάνουν εκτεταμένο τζεντριφικέισον στη γειτονιά με τα κόκκινα φανάρια, για να τη μοσχοπουλήσουν στους φραγκάτους με άποψη. Εκρηκτικό το μείγμα, πράγματι, ειδικά όταν μπαίνουν στη εξίσωση οι ισλαμιστές, οι ξενόφοβοι, και τα χουλιγκάνια της Άιντραχτ Φραγκούρτης. Κι ο Θεός πού είναι, θα αναρωτηθεί κανείς. Όπου και να’ ναι, ας τον αφήσουμε στην ησυχία του.
7) Η Μπολόνια της αντίστασης
Η αντίσταση στη δικτατορία της 21ης Απριλίου δεν περιορίστηκε στα ελληνικά σύνορα. Οι έλληνες φοιτητές στην Μπολόνια της Ιταλίας τον καιρό της Χούντας ανέπτυξαν ένα έντονο αντιδικτατορικό κίνημα, που σημάδεψε τη νιότη τους τότε. Τώρα, οι σημερινοί εξηντάρηδες αναπολούν τα αγωνιστικά τους πεπραγμένα με υπερηφάνεια και νοσταλγία, και το βιβλίο "Ήμουν κι εγώ εκεί -Bologna 1969-1974", του Νίκου Συρμαλένιου, στη σειρά "Αντιδικτατορικές σελίδες", από τις εκδόσεις Εύμαρος, λειτουργεί κάπως σαν ένας εξολκέας της μνήμης των πρώην φοιτητών στην Ιταλία, αποτελώντας μια σημαντική προσωπική μαρτυρία. Επαναστατική ορμή και νιάτα, κέφι για ζωή και για αγώνα, φιλοδοξίες και όνειρα, νίκες και απογοητεύσεις:ο Συρμαλένιος δεν μασάει τα λόγια του.
8) Ο υπέροχος Μεσαίωνας
Σε πείσμα όσων απορρίπτουν το Μεσαίωνα ως μια ζοφερή εποχή, υπάρχουν κάποιοι, ευτυχώς πολλοί, που τον λατρεύουν, ίσως για το ρομαντισμό, την αυθεντικότητα και την απλότητά του. Ασφαλώς και υπήρχε τότε βαρβαρότητα, μα τουλάχιστον αυτή ήταν ορατή, ανεπιτήδευτη, όχι όπως η σύγχρονη αγριότητα που φοράει τονυποκριτικό φερετζέ της πολιτικής ορθότητας, της επιβολής της "δημοκρατίας" και της διεθνούς ισορροπίας… Προς αυτή την κατεύθυνση, της ανάδειξης του υπέροχου Μεσαίωνα, και μάλιστα του αγγλικού, εργάζεται φιλότιμα εδώ και πολλά χρόνια ο Μπέρναρντ Κόρνγουελ, που υπογράφει τον ενδέκατο τόμο της σειράς "Σαξονικά Χρονικά", το μυθιστόρημα "Ο πόλεμος του λύκου", από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Μιλάμε για εκείνα τα παλιά χρόνια στην Αγγλία, τον 9ο-10ο αιώνα, όταν οι εισβολείς Σάξονες είχαν ήδη επιμειχθεί με τους γηγενείς Βρετανούς, και είχαν εκχριστιανισθεί εν πολλοίς, αντιμετωπίζοντας τους νέους εισβολείς στο νησί, τους Βίκινγκς από τη Δανία, οι οποίοι παρέμεναν φανατικοί παγανιστές! Ο ήρωας της σειράς, ο Ούτρεντ του Μπέμπανμπεργκ, είναι μισός Βίκινγκ και μισός Σάξονας, ένα δυνατό μυθιστορηματικό πρόσωπο, που μάχεται, για τί άλλο; για να υπερασπίσει την περιουσία, την τιμή και την οικογένειά του, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα...
9) Μέσα στον πάγο ζουν λουλούδια
Όλοι οι άνθρωποι φορούν πανοπλία. Όχι για να προστατευτούν από τα φυσικά, αλλά από τα ψυχικά τραύματα, που προκύπτουν από τη συνάφειά τους με τους άλλους ανθρώπους. Όμως, χαμηλώνουμε τις άμυνές μας απέναντι στα πιο κοντινά μας πρόσωπα – αυτοί που αγαπάμε, μας πληγώνουν ευκολότερα, γιατί ξέρουν πώς να μας χειριστούν, γιατί γνωρίζουν ίσως καλύτερα κι από εμάς πού ακριβώς είμαστε περισσότερο ευάλωτοι. "Πέρμαφροστ" είναι το μυθιστόρημα της Εύας Μπαλτάζαρ, σε μετάφραση Ευρυβιάδη Σοφού, από τις εκδόσεις Πατάκης, όμως η ίδια λέξη σημαίνει και το μόνιμα παγωμένο υπέδαφος στα πολύ κρύα κλίματα, εκείνο το μέρος της γης που δεν ξεπαγώνει ποτέ. Σ΄αυτό, δεν ξέρω εάν υπάρχουν σπόροι φυτών που μπορούν να βλαστήσουν και να ανθίσουν, αλλά στο μεταφορικό πέρμαφροστ, στην παγωμένη πανοπλία της ηρωίδας του βιβλίου, που η ίδια έχει δομήσει για να φυλαχτεί κυρίως από τους οικείους της, τη μητέρα και την αδελφή της, υπάρχουν συναισθήματα που ανθίζουν και θάλλουν, ένας κήπος ολόκληρος εντός παγωμένο κελύφους, όπου η πρωταγωνίστρια, μια ευαίσθητη κοπέλα, ζει χωρίς το ψέμα και τις εμμονές της οικογένειάς της.
10) Ιστορίες με δράκους;
Η ευφυία της Ιωάννας Μπουραζοπούλου είναι ευθέως ανάλογη της καλπάζουσας φαντασίας της: κάθε βιβλίο της είναι ένα υπέροχο αρχιτεκτόνημα σύνθετων εννοιών που μετεωρίζεται, που πλέει στον αέρα. "Ο Δράκος της Πρέσπας ΙΙΙ – η μνήμη του πάγου", το νέο της μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, είναι το τελευταίο βιβλίο μιας τριλογίας, που αφηγείται σε τρεις αλληλοαναιρούμενες διαφορετικές εκδοχές την ιστορία της εμφάνισης ενός φοβερού και τρομερού τέρατος στη Μεγάλη Πρέσπα. Ως γνωστόν, εκεί υπάρχει το λεγόμενο "τριεθνές" σημείο, όπου συναντιούνται επί των λιμναίων υδάτων η Ελλάδα, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία. Αυτό, το τρίτο μέρος της τριλογίας, αφηγείται την ιστορία του Δράκου από τη σκοπιά των Αλβανών. Το φρικαλέον κτήνος σκορπά τον τρόμο και τον όλεθρο ρημάζοντας τον τόπο της γείτονος, αλλά μη βιάζεστε να χαρκτηρίσετε τα βιβλία της συγγραφέως απλές ιστορίες με δράκους. Η Μπουραζοπούλου το’ χει βάλει σκοπό να αφήνει άναυδους τους αναγνώστες και τις αναγνώστριές της. Πάντα.
11) Ηπειρώτικο crime
Μόνο και μόνο η τοποθεσία όπου εκτυλίσσεται η πλοκή αυτού του αστυνομικού μυθιστορήματος, που είναι ένα γραφικό, πλούσιο και τουριστικό κεφαλοχώρι της Ηπείρου, (κάπως σαν το Μέτσοβο, ας πούμε…), ο Παράδεισος Ιωαννίνων, αυτόματα ο αναγνώστης προδιατίθεται θετικά. Γιατί δηλαδή οι crime ιστορίες να εκτυλίσσονται σε ομιχλιασμένους, υγρούς νεοϋορκέζικους δρόμους και βρόμικα, ακατάστατα γραφεία μέσα σε παλιά τούβλινα κτίρια, όπου τύποι με καμπαρτίνα και ρεπούμπλικα ανταλλάσσουν προσβολές και σαρανταπεντάρες σφαίρες, και να μην συμβαίνουν στην όμορφη, βουνίσια, αίθρια ενδοχώρα της Ήπειρου, με τα απίθανα πέτρινα χωριά και τις παλιές εκκλησιές; Σ’ αυτό το πεδίο λοιπον κινείται ο αστυνόμος Περικλής Γαλάνης, ο ήρωας του "Siver alert", του νέου μυθιστορήματος της Τατιάνας Αβέρωφ, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο αστυνομικός καλείται να εξιχνιάσει μια σειρά θρασυτάτων ληστειών σε εκκλησίες της Ηπείρου, από τις οποίες χάνονται ανεκτίμητοι βυζαντινοί θησαυροί. Δράση, σασπένς, χιούμορ, αλλά και οξυνούστατη διείσδυση στα ήθη και στα έθιμα, στη ψυχή των ανθρώπων του τόπου, από μια γέννημα – θρέμμα Ηπειρώτισσα.
12) Το αληθινό που έγινε πραγματικό
Έχει καμιά διαφορά το αληθινό από το πραγματικό; Έχει, πως δεν έχει, λέει ο Δημήτρης Νόλλας, που υπογράφει τη νουβέλα "Οι απέθαντοι" από τις εκδόσεις Ίκαρος. Όντως, αυτός είναι ο υπότιτλος που έβαλε στην ιστορία του, στο 23ο έργο του, αυτός ο πολυβραβευμένος και πολυταξιδεμένος συγγραφέας, σεναριογράφος και σκηνοθέτης, που όπως και οι ήρωές του, έχει ζήσει για χρόνια στο εξωτερικό, στην Ευρώπη και στη Λατινική Αμερική, αποκομίζοντας μια βιοτική, πολύτιμη πείρα, κάτι σαν ένα εσώτερο οφθαλμό που βλέπει στις καρδιές των ανθρώπων. Ο Νόλλας αντλεί τις πρώτες ύλες από τον εαυτό του για να πλάσει τους χαρακτήρες του, τα άβατάρ του, που τα εξαπολύει μετά στο χαρτί για να αλληλεπιδράσουν, για να προσφέρουν ο ένας στον άλλο, ό,τι και οι αληθινοί άνθρωποι: πάθη, φθόνο, εκδίκηση, προδοσία, αλλά και συχώρεση, καταλλαγή και συμπόνοια.
13) It’s a man’s world…
...τραγουδούσε ο Τζέιμς Μπράουν, και όντως έτσι είναι, ζούμε στον κόσμο των ανδρών, τον πατριαρχικό, αλλά αυτό είναι κάτι που η διακεκριμένη συγγραφέας, η νομπελίστα Ντόρις Λέσινγκ, ποτέ δεν αποδέχτηκε. "Το χρυσό σημειωματάριο", σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη, από τις εκδόσεις Διόπτρα, είναι ίσως το σημαντικότερο μυθιστόρημα της βρετανίδας συγγραφέως, κι οπωσδήποτε ένα από τα κορυφαία λογοτεχνικά έργα του 20ου αιώνα. Σ’ αυτό η Λέσινγκ φιλοτεχνεί το πορτρέτο μιας γυναίκας, μιας συγγραφέως, όπως η ίδια, που αντιστέκεται στην τρέλα, αναζητώντας την ταυτότητά της σ’ ένα κόσμο που μεταβάλλεται. Έτσι η ηρωίδα, χωρισμένη μ’ένα παιδί, υποφέροντας από συγγραφικό μπλοκάρισμα, διατηρεί πέντε σημειωματάρια, στα οποία καταγράφει τις εμπειρίες της: ένα μαύρο για τη συγγραφική της ζωή, ένα κόκκινο για τις πολιτικές της απόψεις, ένα κίτρινο για τα συναισθήματά της και ένα μπλε για τα καθημερινά γεγονότα. Όμως υπάρχει κι ένα πέμπτο σημειωματάριο, το χρυσό, στο οποίο τα σκόρπια νήματα της ζωής της συνυφαίνονται, δίνοντας ένα νόημα στη ζωή της. Ναι, μπορεί να ζούμε σε ένα ανδροκρατούμενο κόσμο, αλλά ευτυχώς που υπάρχουν πένες σαν και της Λέσινγκ που σκιαγραφούν έναν άλλο, δικαιότερο κόσμο.
14) Παράξενα φρούτα κρέμονται από τα δέντρα
Tον Αύγουστο του 1930, στο Μάριον της μεσοδυτικής πολιτείας Ιντιάνα, δηλαδή στη βαθιά Αμερική, δύο μαύροι λιντσάρονται και απαγχονίζονται από ένα αφιονισμένο πλήθος λευκών που έχουν σπεύσει να απολαύσουν το θέαμα. Αυτό είναι ένα ιστορικό γεγονός που ενέπνευσε σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως τον ποιητή Άμπελ Μίρπολ που έγραψε το ποίημα "Strange fruit", που έγινε ένα συγκλονιστικό μπλουζ από την Μπίλι Χολιντέι. Όμως, ο απαγχονισμός των δύο αφροαμερικανών, που κρέμονταν από τα κλαδιά του δέντρου σαν παράξενα, φρικαλέα φρούτα, αποτέλεσε και την πρώτη ύλη για το μυθιστόρημα "Ο νυχτερινός δρόμος" του Λερντ Χαντ, σε μετάφραση Χρήστου Οικονόμου, από τις εκδόσεις Πόλις. Όλος ο άγριος φανατισμός και η αρρωστημένη δίψα των λευκών νοικοκυραίων για αίμα μαύρων, όλη η άγνοια, η βαρβαρότητα και ο ρατσισμός του ίδιου του κοινωνικού κυττάρου των Ηνωμένων Πολιτειών, της ραχοκοκαλιάς της αμερικανικής προπολεμικής κοινωνίας, αναπαριστώνται με τρομακτική σαφήνεια σ’ αυτό το μυθιστόρημα, που έχει ως κύριους χαρακτήρες, γύρω από του οποίους υφαίνεται η πλοκή, δυο κοπέλες: η μια είναι λευκή, τοπική καλλονή και πρώην νικήτρια καλλιστείων, που παραμένει εγκλωβισμένη σ’ έναν κλονισμένο γάμο και σε μια σχέση χωρίς έρωτα με το αφεντικό της, έναν φιλήδονο ασφαλιστή με άξεστους τρόπους. Η άλλη είναι μια δεκαεξάχρονη αφροαμερικανίδα, μεγαλωμένη σε ορφανοτροφείο, που αναζητά τον εραστή της, ο οποίος της έχει υποσχεθεί μια καινούργια ζωή. Στο καλάθι της, όμως, βρίσκεται κρυμμένο ένα πιστόλι….
15) Αντιπολεμική προσευχή
Ο Άρνοστ Λούστιγκ, ο Τσέχος εβραϊκής καταγωγής συγγραφέας του μυθιστορήματος "Μια προσευχή για την Κατερίνα Χοροβίτσοβα" σε μετάφραση Σόνιας Στάμου-Ντορνιάκοβα, από τις εκδόσεις Λέμβος, υπήρξε κρατούμενος σε στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Γλίτωσε όταν ένα αμερικανικό αεροπλάνο βομβάρδισε το τρένο που τον μετέφερε στο Νταχάου – ο Λούστιγκ τό ‘σκασε και πήγε στην Πρτάγα, όπου εντάχθηκε στην τσέχικη Αντίσταση. Οπότε, ξέρει από πρώτο χέρι για τί πράγμα μιλάει, όταν αφηγείται την ιστορία της Κατερίνας Χοροβίτσοβα, της νεαρής Εβραίας που έχει την ατυχία, όπως και τόσες άλλες και τόσοι άλλοι συμπατριώτες της, να ζει σε μια Ευρώπη, όπου οι Ναζί εφαρμόζουν την Τελική Λύση, για να εκκαθαρίσουν την ήπειρο από τους Εβραίους. Ευαισθησία, τόλμη, διεισδυτικότητα και βαθιά ανθρωπιά διακρίνουν τη γραφή του βραβευμένου Τσέχου συγγραφέα σ’ αυτό το εμβληματικό έργο.
16) Ζαχαρένιο κορμί
Η απόλυτη σύνδεση της ζάχαρης με το κορμί και με τα πάθη του, δηλαδή την πείνα, την απληστία, τον πόθο, αλλά και τη σωματοποίηση των σκέψεων και των ιδανικών, είναι το λάιτ μοτίφ του απολαυστικού, φαγώσιμου μυθιστορήματος "Από το εργοστάσιο της ζάχαρης", της Ντοροτέε Έλμιγκερ, σε μετάφραση Γιάννη Καλλιφατίδη, από τις εκδόσεις Loggia. Η ζάχαρη λοιπόν! Βουνά από δαύτη, από τις φυτείες ζαχαροκάλαμου στην Καραϊβική μέχρι τους κύβους που κάνουν πόσιμο και νόστιμο το τσάι και τον καφέ μας, η ζάχαρη που γλυκαίνει τους χαρακτήρες του βιβλίου, τις ανορεξικές γυναίκες ή τους ελβετούς εκατομμυριούχους, η ζάχαρη που μεταστοιχειώνεται σε μια κρυσταλλική, γλυκιά αφηγηματική γέφυρα που ενώνει καιρούς και τόπους, επί της οποίας τα θυελλώδη πάθη, οι ανεκπλήρωτοι έρωτες, οι εκπληρωμένες φιλοδοξίες, αλλά και ο φόβος το επερχομένου θανάτου διαβαίνουν θριαμβευτικά. Ένα αληθινά σωματικό μυθιστόρημα, καλοφτιαγμένο και ριζικά αρμονικό όσο και το ανθρώπινο κορμί, που αφήνει μια γλυκιά μεταγεύση στον ουρανίσκο του εγκεφάλου σου.
17) Παραμύθι σημαίνει χαρά και φόβος
Όλα τα ωραία, τα μεγάλα αρχετυπικά παραμύθια, όπως ας πούμε η Κοκκινοσκουφίτσα ή ο Κοντορεβιθούλης, που γεννήθηκαν, θα’ λεγε κανείς, από το συλλογικό υποσυνείδητο όπου και καταλήγουν, εμπεριέχουν σχεδόν σε ίσες δόσεις τα στοιχεία και του τρόμου και της χαράς. Η αγριότητα, για να μην πω φρίκη, που αποκαθαίρεται, που λύεται και γειώνεται στη συνέχεια, κάνει νόστιμο, γοητευτικό το παραμύθι. Αυτή είναι μια αλήθεια που ο Πάπας του υπερφυσικού τρόμου, ο Στίβεν Κινγκ, ξέρει πάρα πολύ καλά, χρησιμοποιώντας την σχεδόν σε όλες του τις ιστορίες. Στο "Παραμύθι", το μυθιστόρημά του σε μετάφραση Αντώνη Καλοκύρη, από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, ο συγγραφέας υιοθετεί τον τίτλο, αλλά και την δομή, εν πολλοίς, του παραμυθιού, πλέκοντας την ιστορία του γύρω από ένα βασανισμένο οικογενειακώς δεκαεπτάχρονο αγόρι, που κληρονομεί τα κλειδιά για έναν μακρινό και συγχρόνως κοντινό, παράλληλο κόσμο, που όμως τέμνεται με τον δικό μας, αν συντρέξουν κάποιες προϋποθέσεις. Και, μαντέψτε: στη οργιαστική, καλπάζουσα φαντασία του Κινγκ, συντρέχουν αυτές οι προϋποθέσεις. Πάντα.
18) Αγχωμένος ενεστώτας…
…είναι ο χρόνος στον οποίο γράφει η Μανίνα Ζουμπουλάκη, το μυθιστόρημά της "Κακή νοικοκυρά, μέτρια μαγείρισσα, τουρίστρια μάνα" από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Ναι, ο στρεσαρισμένος ενεστώτας και το πρώτο, στα όρια της υστερίας, πρόσωπο είναι χαρακτηριστικά της ιστορίας, όπου προεξάρχει μια πενηντάρα γυναίκα, η οποία προσπαθεί να τα προλάβει όλα, να τα καταφέρει όλα και να τους ευχαριστήσει όλους. Αδύνατο, βέβαια. Έτσι, η κριτική από τους ανθρώπους , για τους οποίους γίνεται θυσία, είναι σκληρή και άδικη: η κόρη της, στο τέλος της εφηβείας της γκρινιάζει, ο γιος της, στην αρχή της δικής του διαμαρτύρεται, ο άντρας την παρατάει, και η καημένη η ηρωίδα αγωνίζεται σε όλα τα μέτωπα που έχει ανοίξει, σαν να παίρνει μέρος σε Φεστιβάλ Άγχους…. Με χιούμορ και γλώσσα απλή και τρέχουσα, η Ζουμπουλάκη διεκτραγωδεί τα αστεία και διακωμωδεί τα σοβαρά γεγονότα της καθημερινής ζωής τόσων και τόσων γυναικών στην Ελλάδα, δίνοντας τους φωνή.
19) Οικογενειακές παραδόσεις
Τί συμβαίνει όταν ένας σκληροπυρηνικός Ισραηλινός ιστορικός, καθώς φιλοξενείται οικογενειακώς στα τέλη της δεκαετίας του ’50 από έναν αμερικανοεβραίο καθηγητή στις ΗΠΑ, διαφωνεί οριζοντίως, καθέτως και διαγωνίως μ’ αυτόν, καθώς δύο άνδρες έχουν ριζικά διιστάμενες απόψεις επί πολιτικών, κοινωνικών, ακόμα και πολιτιστικών θεμάτων; Και το ωραίο είναι πως ο πρώτος, ο φανατικός, είναι ο πατέρας του σημερινού πρωθυπουργού του Ισραήλ, του Μπένιαμιν Νετανιάχου! Οπότε, τί συμβαίνει; Λοιπόν, αυτό που συμβαίνει είναι ένα απολαυστικό μυθιστόρημα με τίτλο "Οι Νετανιάχου", του Τζόσουα Κοέν, σε μετάφραση Παναγιώτη Κεχαγιά, από τις εκδόσεις Gutenberg. Τα εξωφρενικά περιστατικά που περιγράφονται στο μυθιστόρημα, είναι αληθινά – τα αφηγήθηκε στον συγγραφέα ο ίδιος ο καθηγητής, ο Ρόμπεν Μπλουμ, ο οποίος θεωρείται ως μία από τις κορυφές στην κριτική λογοτεχνίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το βιβλίο είναι αστείο και θλιβερό, εξαιτίας των τρομακτικών απόψεων του πατρός Νετανιάχου, οι οποίες, εν είδει οικογενειακής παράδοσης πέρασαν, όπως διαπίστωσε έντρομος όλος ο πλανήτης με την ισοπέδωση της Γάζας, στον γιο, τον αρχηγό του Ισραηλινού κράτους...
20) Παροξυσμός...
...είναι το αιφνίδιο ξέσπασμα, η μανία. Είναι επίσης η κυρίαρχη ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζει τις σχέσεις μεταξύ των δύο ηρωίδων του μυθιστορήματος "Αυγή", του Χρήστου Χρηστίδη, από τις εκδόσεις Κίχλη. Την ιστορία των δυο ηρωίδων της μητέρας και της κόρης, την αφηγείται ένα συγγραφέας, αυτοβιογραφούμενος παράλληλα. Αυτό το τρίο πρόσωπο, και τα πάθη του, κάνει ακόμα πιο σύνθετη, πολυεπίπεδη και πολυφωνική την αφηγηματική δομή του βιβλίου, στο οποίο ο συγκερασμός των ονείρων, των ψευδαισθήσεων και των παραληρημάτων, καρυκευμένος με ένα ευρύ φάσμα έντονων, καυτερών συναισθημάτων, δημιουργεί μια ξεχωριστή αναγνωστική εμπειρία. Το μυθιστόρημα είναι ένα γνήσιο ψυχόδραμα, που οι λάτρεις του είδους θα εκτιμήσουν πολύ.
21) Τέχνη με ουρά!
Οι γάτες, απο μόνες τους, εκ κατασκευής, είναι έργα τέχνης – επ’ αυτού δεν χωράει αντίρρηση, κι αυτό το λέει κάποιος, που γενικώς συμπαθεί περισσότερο τους σκύλους. Όμως, οι γάτες...Αυτή η βελουδένια ελαστικότητα που κρύβει νύχια σαν βελόνες, αυτή η φινετσάτη ροή στον χώρο, όπου λες και κυλάει το αιλουροειδές, όταν όλα εμείς τα υπόλοιπα πλάσματα περπατάμε, αυτές οι ουρίτσες οι υψωμένες σαν κατάρτια, αυτό το γουργούρισμα και τα πατουσάκια που ζυμώνουν.... Οπότε, η Νία Γκουλντ δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να γράψει αυτό το απολαυστικό δοκίμιο "Η ιστορία της τέχνης σε 21 γάτες" από τις εκδόσεις Φουρφούρι. Μια θαυμάσια ιδέα, υλοιποιημένη κατά ένα άψογο εικαστικά τρόπο, που απευθύνεται σε μεγάλους και παιδιά, κι εν τέλει σε όλα τα άτομα που αγαπούν την τέχνη – εάν αυτά δε είναι γατόφιλα, ε, τότε, αυτό το βιβλίο είναι λιχουδιά. Εικοσιμία γάτες λοιπόν μας ταξιδεύουν στον κόμσο της τέχνης, από τη βυζαντινή εποχή, μέχρι τη ποπ άρτ!
22) Κάποιοι δεσμοί δεν κόβονται...
...απλώς επιμηκύνονται, τεντώνονται, συνεχίζοντας όμως να συνδέουν εκείνα τα άτομα που, αν και απομακρυσμένα μεταξύ τους, δεν παύουν να αγαπούν και να καταλαβαίνουν το ένα το άλλο. Αυτό συμβαίνει με την επιτυχημένη συγγραφέα Λούσυ Μπάρτον και τον Ουίλιαμ, τον πρώην σύζυγό της, τους ήρωες του "Αχ, Ουίλιαμ!", του μυθιστορήματος της Ελίζαμπεθ Στράουτ, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, από τις εκδόσεις Άγρα. Η Λούσυ, που έχει χηρεύσει πρόσφατα, ζητά από τον Ουίλιαμ να τη συνοδεύσει σ’ ένα ταξίδι, στο οποίο η ηρωίδα ελπίζει να διαλευκάνει ένα παλιό οικογενειακό μυστικό. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης, οι δύο πρώην εραστές και σύζυγοι επανασυνδέονται και κάνουν απολογισμό της κοινής τους ζωής, της γέννησης των ενηλίκων ήδη θυγατέρων τους, αλλά και των δύο παράλληλων πορειών τους, με νέους συντρόφους, μετά τον χωρισμό τους. Το βιβλίο πηγαίνει βαθύτερα από την απαρίθμηση σημαντικών ημερομηνιών ,που αντιστοιχούν σε καθοριστικά οικογενειακά γεγονότα. Είναι μια περιπέτεια αυτογνωσίας, την οποία όλοι οι άνθρωποι που διανύουν ήδη το δεύτερο μισό της ζωής τους επιχειρούν - ή οφείλουν στον εαυτό τους να επιχειρήσουν.
23) Οι αρχαίοι ημών Ιάπωνες πρόγονοι
Ο ιαπωνικός πολιτισμός είναι από τους παλαιότερους στον κόσμο, όπως και ο ελληνικός. Ωστόσο, η απόσταση μεταξύ των περιοχών στις οποίες αναπτύχθηκαν αυτές οι κουλτούρες, εμπόδισε την αλληλεπίδρασή τους. Έτσι, νομίζουμε πως οι σχέσεις μεταξύ ελληνικού και ιαπωνικού πολτισμού είτε δεν υπήρξαν καθόλου, είτε περιορίστηκαν στον ελληνοϊρλανδό Λευκάδιο Χερν, που έγινε ο εθνικός ποιητής της Ιαπωνίας. Όμως, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Η μελέτη "Η ελληνική Ιαπωνία – πολιτισμός και οικειοποίηση", του Μισέλ Λουκέν, σε μετάφραση Μύρτας Περράκη, από τις εκδόσεις Ποταμός, ανατρέπει όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Ο Λουκέν καταδεικνύει την επιρροή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στον ιαπωνικό σε ποικίλους τομείς: στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, την αρχιτεκτονική, τις παραστατικές τέχνες, όπως και στη σύγχρονη ιαπωνική τέχνη. Ο τρόπος με τον οποίο η Ιαπωνία, η οποία δεν ήρθε ποτέ σε άμεση επαφή με την Αρχαία Ελλάδα, κατόρθωσε να αφομοιώσει όλη αυτή την κληρονομιά, αποτελεί απάντηση στο ερώτημα περί των πολύμορφων τρόπων οικειοποίησης των ξένων πολιτισμών.
24) Άγρια θαλασσα – άγριοι ναυτικοί
Φανταστείτε ένα αγγλικό πλοίο του 18 ου αιώνα να τσακίζεται σ’ ένα ερημονήσι στ’ ανοιχτά της Παταγονίας, στις άγριες θάλασσες του Νότου. Κάποιοι από τους ναυτικούς του φτιάχνουν από τα μαδέρια του διαλυμένου σκάφους ένα μόλις πλόϊμο σκαρί, με το οποίο καταφέρνουν να διασχίσουν τρεις χιλιάδες μίλια ταραγμένου ωκεανού, και να φτάσουν στις ακτές της Βραζιλίας εξαντλημένοι και απισχνασμένοι, όπου βέβαιατους υποδέχονται σαν ήρωες. Τελειώνει εκεί η ιστορία; Όχι, λέει ο Ντέιβιντ Γκραν, που υπογράφει το "Γουέιτζερ – ναυάγιο, ανταρσία, φόνος", σε μετάφραση Δέσποινας Κανελλοπούλου από τις εκδόσεις Δώμα. Με πολυετή μελέτη αρχείων και άλλων ιστορικών πηγών, και με επιτόπια έρευνα, ο συγγραφέας αφηγούμενος την συναρπαστική ιστορία του πλοίου Γουέιτζερ και των ναυτικών του, αποκαλύπτει πως ακόμα ένα πλοιάριο με τρεις ναυτικούς του βρετανικού ιστιοφόρου είχε εμφανιστεί στη Χιλή δυο μήνες μετά την άφιξη της πρώτης ομάδας στη Βραζιλία. Οι μαρτυρίες των επιζώντων έκαναν πάταγο τότε, καθώς οι δυο ομάδες των τριάντα και των τριών ναυτικών αλληλοκατηγορήθηκαν ενώπιον δικαστηρίου για στασιασμό, δολοφονίες και άλλες απίστευτες αγριότητες...
25) Η δόξα και η φρίκη του μικρομεσαίου...
...που είναι ο ευφημισμός για τον μικροαστό, και μάλιστα αυτόν της δεκαετίας του ’80, όταν έμπαιναν οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές βάσεις για τη διάδοση του μικροαστισμού, όχι μόνο ως μια κατηγοριοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, αλλά ως ιδεολογία και αισθητική. Αυτή ήταν η εποχή της δόξας – είκοσι χρόνια μετά, με το νέο αιώνα, ήρθε η φρίκη. Εκεί που ο μικροαστιμός πριν είχε και κάποια χάρη, ένα συμπαθές κίτς, στην αρχή της τρίτης χιλιετίας οι πρώην μικρομεσαίοι είχαν πλέον μεταβληθεί σε ζόμπι της διπλανής πόρτας που κανιβάλιζαν εαυτούς και αλλήλους. Αυτή τη μεταμόρφωση περιγράφει γλαφυρά στη συλλογή διηγημάτων "Σωτηρία", η πρωτοεμφανιζόμενη Χαρά Ρόμβη, από τις εκδόσεις Αντίποδες. Η συγγραφέας δίνει φωνή, αλλά και χρώμα, όγκο και μυρωδιά σε έξι λαϊκές, αρχετυπικές φιγούρες, οι οποίες κοιτάζουν προς τα πίσω, από το αιματηρό παρόν τους, προς το μυθοποιημένο παρελθόν: αυτή τη μικρομεσαία δεκαετία του ’80.
