"Χωρογραφήματα": Ο Νίκος Τσικούρας βασίζεται στη σωματικότητα της ζωγραφικής διαδικασίας

Την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023, από τις 6-9 μ.μ., εγκαινιάζεται στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα η πρώτη ατομική έκθεση του Νίκου Τσικούρα, με τίτλο "Χωρογραφήματα", σε επιμέλεια Δημήτρη Αντωνίτση. 

Τον 17ο αιώνα ο φιλόσοφος René Descartes διαχώρισε το Νου από το Σώμα. Ισχυρίστηκε ότι η νοητική υπόσταση υφίσταται ανεξάρτητα από την υλική: ο νους σκέφτεται, ενώ το σώμα όχι. Αυτή άλλωστε ήταν η πρώτη σαφής διατύπωση του προβλήματος Νου - Σώματος. Η δυτική σκέψη βασιζόμενη στη συλλογιστική του Descartes διατύπωσε μία σειρά από θέσεις. Η σκέψη θεωρείται αποσωματοποιημένη, το συναίσθημα αποτελεί εμπόδιο για τη λογική και οι έννοιες γίνονται κατανοητές μέσα από άμεσες συνδέσεις με τον εξωτερικό κόσμο.

Βέβαια, τα τελευταία χρόνια οι θέσεις αυτές έχουν αναθεωρηθεί από τα επιστημονικά πεδία της Γνωσιακής Γλωσσολογίας, της Ψυχολογίας, της Νευροεπιστήμης και της Ρομποτικής  - Τεχνητής Νοημοσύνης.  Οι επιστήμες αυτές έχουν αναπτύξει τη θεωρία της Ενσώματης Νόησης (Embodied Cognition). Πρεσβεύουν πως η σκέψη του ανθρώπου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το σώμα του και από τις εμπειρίες που έχει στο περιβάλλον με το σώμα του (σωματικές εμπειρίες).

Έτσι ακριβώς, ως σωματική εμπειρία, προσέγγισε ο Δημήτρης Αντωνίτσης τα ζωγραφικά έργα του Νίκου Τσικούρα από την πρώτη κιόλας φορά που τα είδε. Τεράστιες επιφάνειες χαρτιού, στις οποίες ο θεατής καλείται να ξεφύγει από τον εντυπωσιασμό του πόσο καλοδουλεμένες είναι και να διεισδύσει σε ένα χώρο πολύ προσωπικό, όπου το συναίσθημα ταΐζει τη λογική και το σώμα ηρεμεί από την υπερδιέργεση του νου. Άλλωστε και ο ίδιος ο δημιουργός βασίζεται στη σωματικότητα της ζωγραφικής διαδικασίας.

Για παράδειγμα στο "Λογική του Δάσους" 800 κάθετες γραμμές από κάρβουνο, πάνω από τρία μέτρα ύψους, απαιτούν από τον καλλιτέχνη να ανεβοκατέβει σε σκαλωσιά και έτσι να εκτελέσει μια πολύ προσωπική χορογραφία και ταυτόχρονα άσκηση νοητικής και σωματικής αντοχής. Ο Δημήτρης Αντωνίτσης μάς θυμίζει τα λόγια του Merce Cunningham: "Χορός σημαίνει να κινείσαι στον χώρο και όχι απλώς να τον περπατάς. Ο χορός για μένα είναι ό,τι ο άσπρος καμβάς για τον ζωγράφο. Η κίνηση στον χώρο μπορεί να είναι μια μουτζούρα. Μπορεί όμως να γίνει και μια υπέροχη ζωγραφιά. Τρισδιάστατη." Ο χορός του Τσικούρα γεννάει χώρο, όπως η θέση του δημιουργεί (σύν)-θεση. Σε αυτό προστίθεται και η βαθιά κατανόηση  της θεωρίας του χρώματος και  ειδικά της τετραχρωμίας.

"Στα περισσότερα έργα χρησιμοποιώ δυαδικό σύστημα τοποθέτησης των μονάδων αυτών, σε προκαθορισμένη διαδρομή από το σημείο Α στο σημείο Β αναπαριστώντας τη λειτουργία του σύγχρονου εκτυπωτή, όπου οι σχεδιαστικές ποιότητες που παρατηρούνται κατά την ολοκλήρωση του έργου προκύπτουν από την ταχύτητα, την πίεση, την απόσταση, το λάθος κ.τ.λ. της εκτέλεσης. Τα υλικά (μολύβι, κάρβουνο, ακρυλικά σπρέι, κ.τ.λ.), το μέσο ( ζωγραφική, χαρακτική, βίντεο, φωτογραφία) και τα χρώματα (RGB, CMYK) που επιλέγω έχουν αλληγορικό χαρακτήρα. Αυτά συντελούν με την απλότητά τους ή με την απλότητα της χρήσης τους στο να αποφευχθούν τεχνικές παρεμβολές κατά τη διάρκεια της επαναληπτικότητας της κατασκευής, καθώς και στο σχόλιο του εκάστοτε έργου" αναφέρει ο καλλιτέχνης.

"Η έρευνα μου αφορά την αντίληψη της πληροφορίας από τον άνθρωπο, τη σημασία που έχει η ποιότητα των λαμβανομένων ερεθισμάτων και την αποτύπωση αυτής της συνθήκης μέσω της εικαστικής γλώσσας. Το έργο λειτουργεί ως ένα οπτικό, εννοιολογικό περιβάλλον στο οποίο όλος ο σχεδιασμός καταστρώνεται και όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται εκ των προτέρων. Η εκτέλεση είναι ένα τυπικό (prefunctory) θέμα. Οι μορφές που επιλέγονται είναι όσο πιο απλές γίνεται (γραμμή -κύκλος), ώστε να περιορίζουν διαρκώς το πεδίο του έργου και να συγκεντρώνουν την ένταση στη διάταξη των μορφών",  εξηγεί ο ίδιος.

Ο Τσικούρας πειραματίζεται με συγκεκριμένες αποχρώσεις, ώστε το οπτικό νεύρο του παρατηρητή να δρα αντανακλαστικά. Η επιλογή των αποχρώσεων σημαίνει την αξιολόγηση της θερμοκρασίας του επιλεγμένου χρώματος, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο είναι αποδοτικό στο σύνολο του γραμμικού σχεδίου. Έτσι τα έργα αποκτούν μια αναγνωσιμότητα διεγείροντας τη διάθεση του θεατή να αποκωδικοποιήσει τόνο και σύνθεση.

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.