© Μαρία Παπανικολάου
Ολοκληρώνεται την Κυριακή 29 Οκτωβρίου η μονογραφική δοκιμιακή έκθεση "Free From What" της Μαρίας Παπανικολάου που διοργανώνεται από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος του annexM, υπό την επιμέλεια της Άννας Καφέτση. Η έκθεση ‒πρώτη ατομική της καλλιτέχνιδας στην Ελλάδα‒ περιλαμβάνει 6 νέες παραγωγές που σχεδιάστηκαν ειδικά για τον εναλλακτικό χώρο της Υπηρεσιακής Αυλής. Παρουσιάζονται μινιμαλιστικές in situ παρεμβάσεις, γλυπτικές και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις και προβολές, σε μια αδιόρατα διαλογική μεταξύ τους σχέση δημιουργώντας ένα χαμηλόφωνο στοχαστικό σύμπαν.
Την ενότητα των έργων συμπληρώνει η ομιλία-περφόρμανς "Κίνητρο", μια εν αναμονή και εν εξελίξει δημιουργία που μετoυσιώνεται διαρκώς σε κάθε συνάντηση της καλλιτέχνιδος με το κοινό. Η τελευταία προγραμματισμένη ομιλία-περφόρμανς θα πραγματοποιηθεί στις 29.10 στο Project Room της Υπηρεσιακής Αυλής. Στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος της έκθεσης, συνεχίζονται οι δωρεάν ξεναγήσεις στην έκθεση κάθε Πέμπτη (6-8 μ.μ.).
Η Μαρία Παπανικολάου, μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της νεότερης γενιάς με έδρα την Αθήνα, σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γλυπτική στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών της Ολλανδίας και στη συνέχεια στο Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ, από όπου έλαβε το διδακτορικό της το 2022. Στο καλλιτεχνικό της έργο συνδυάζει γλυπτική, φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς επιχειρώντας να διερευνήσει ένα θέμα που την απασχολεί από τις πρώτες σπουδές της στη Νομική Σχολή: τον περιορισμό της ελευθερίας, τη φυλάκιση, τον εγκλεισμό, αλλά και τη δυνατότητα απόδρασης και υπέρβασης των ορίων.
Η ίδια γράφει για την έκθεση: "Τα έξι έργα που παρουσιάζω για πρώτη φορά στο annexM αποτελούν προτάσεις διάρρηξης των δεσμών που μπορεί να καθηλώνουν τον καθένα ή την καθεμιά από εμάς σε διαφορετικές καταστάσεις ανελευθερίας. Τα τελευταία χρόνια με απασχολεί ιδιαίτερα η συνθήκη εκείνη κατά την οποία ένα καταφύγιο μετατρέπεται σε ένα περιβάλλον εγκλωβισμού. Την κατάσταση αυτή της ανατροπής μιας συνθήκης ασφάλειας και την συνειδητοποίησή της μελετώ μέσα από την άγκυρα, ένα διαχρονικό και πανανθρώπινο εργαλείο. Οι άγκυρες είθισται να συνδέονται με την ασφάλεια ή ακόμη και να τη συμβολίζουν (π.χ. σε θρησκείες). Η καθήλωση, ωστόσο, αποτελεί ένα ενδεχόμενο ή επακόλουθο της σταθερότητας και "του δεσίματος” σε ένα σημείο. Το δίπτυχο σταθερότητα-καθήλωση διαπίστωσα ότι απεικονίζεται εύγλωττα στις αρχαίες λίθινες άγκυρες, ευρήματα της εναλίας αρχαιολογίας στις ελληνικές θάλασσες, οι οποίες υπάρχουν διάσπαρτες σε αρχαιολογικούς χώρους. Ονομάζονται άγκυρες-βάρη, και η κατασκευή τους βασίζεται σε μια απλή σχεδιαστική προσέγγιση ενός βαριδίου. Σε ορισμένα από τα έργα που δημιουργώ, μελετώ τον χώρο και, μέσα από το βίωμα του χώρου, καταλήγω σε έργα τα οποία παρεμβαίνουν με τον τρόπο τους στην αρχιτεκτονική δομή ή δημιουργούν ασυνέχειες. Για παράδειγμα στο πρόσφατο έργο "Σχέδιο” στην έκθεση Free From What έσκαψα τον τοίχο δημιουργώντας με εγκοπή βάθους τριών περίπου εκατοστών και μήκους εννέα μέτρων στον εκθεσιακό χώρο".
Η Μαρία Παπανικολάου χρησιμοποίησε το Project Room, στην Yπηρεσιακή Aυλή του Μεγάρου, ως εργαστήριο κατά τη διάρκεια της έρευνας και της υλοποίησης των έργων που εκτίθενται στον χώρο. Πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, "σφράγισε" τον βοηθητικό χώρο που άφησε πίσω της, τοποθετώντας ένα πολύ λεπτό στρώμα γύψου που εκ πρώτης όψεως μοιάζει με χαρτί. Με το τελευταίο της έργο που τιτλοφορείται Κίνητρο ‒κάτι ανάμεσα σε διάλεξη, εγκατάσταση, δρώμενο‒ επανέρχεται, ανοίγοντας τις πόρτες του σχεδόν αθέατου ιδιότυπου αυτού εργαστηρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Η Άννα Καφέτση μιλάει για την έκθεση: "Η κρυπτική φράση του τίτλου Free From What [ελεύθερη/ος/οι από τι], μετέωρη ανάμεσα σε ερώτημα και σκεπτική διαπίστωση στο ρηματικό έξεργο της καλλιτέχνιδας, δίνει τον τόνο για να ξεκλειδώσει κανείς τις ποιητικές της αλληγορίες. Σφιχτοδεμένες, με κομμένα τα σχοινιά τους, πυραμιδοειδείς άγκυρες, όμοιες με ομηρικές πέτρινες ευνές ποντίζονται στον βυθό και ανασύρονται από μεγάλα ενάλια βάθη. Στο εδραίο τους σχήμα λαμβάνει χώρα μεταφορικά το μεσαίο πέρασμα από την ασφάλεια και σταθερότητα σε μια κατάσταση καθήλωσης και ακινησίας, γεννώντας αντιφάσεις και αμφισημίες, ρήξεις και δράσεις. Στον χαλαρό κυματισμό του σχοινιού παίρνει μορφή το όνειρο της ελευθερίας. Στην κλειστή, διφορούμενη επικράτεια της ιδιωτικότητας ήχοι, σιωπές, μια ρωγμή στον τοίχο, ένα πέρασμα φωτός μέσα από σφραγισμένα παράθυρα οπτικοποιούν πτήσεις του νου, φανταστικές απόπειρες και σχέδια διαφυγής πέραν των ορίων".
Περισσότερες πληροφορίες
Μαρία Παπανικολάου. Free from what
Στην πρακτική της, η Μαρία Παπανικολάου συνδυάζει γλυπτική, φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς επιχειρώντας να διερευνήσει ένα θέμα που την απασχολεί από τις πρώτες σπουδές της στη Νομική Σχολή: τον περιορισμό της ελευθερίας, τη φυλάκιση, τον εγκλεισμό, αλλά και τη δυνατότητα απόδρασης και υπέρβασης των ορίων. Η έκθεση ‒ πρώτη ατομική της Μαρίας Παπανικολάου στην Ελλάδα ‒ περιλαμβάνει καινούργια έργα ειδικά για τον βιομηχανικό χώρο της Υπηρεσιακής Αυλής. Θα παρουσιαστούν σε μια αδιόρατα διαλογική μεταξύ τους σχέση μινιμαλιστικές in situ παρεμβάσεις, γλυπτικές εγκαταστάσεις και βιντεοεγκαταστάσεις, δημιουργώντας ένα χαμηλόφωνο ποιητικό σύμπαν. Η αδιευκρίνιστη φράση του τίτλου "Free from what" [Ελεύθερη/ος από τι], μετέωρη μεταξύ ερωτήματος και διαπίστωσης, δίνει τον τόνο στον εσωτερικό, βαθιά αναστοχαστικό χαρακτήρα της έκθεσης.
