Γιατί είναι ασυνήθιστη η πρόσφατη άνοδος του πληθωρισμού;

Το Μουσείο Τράπεζας της Ελλάδος προσεγγίζει την επικαιρότητα με έναν πιο βιωματικό τρόπο, καθώς την προηγούμενη εβδομάδα εγκαινίασε τη νέα περιοδική έκθεση "Πληθωρισμός". Ενώ εκθέματα όπως νομίσματα και άλλα αντικείμενα αφηγούνται την ιστορία του χρήματος, πυρήνας της έκθεσης είναι ένα διαδραστικό έκθεμα σε σχήμα αλφαδιού που δίνει σε επισκέπτες κάθε ηλικίας την ευκαιρία να κατανοήσουν εις βάθος το περίπλοκο οικονομικό φαινόμενο. Μάλιστα, το μουσείο έχει δημιουργήσει ένα microsite όπου οι χρήστες μπορούν να διαβάσουν τα πάντα για τον πληθωρισμό αλλά και να τεστάρουν τις γνώσεις τους μέσω ενός κουίζ.

Η Ιφιγένεια Σκοτίδα, υποδιευθύντρια της Δ/νσης Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος και ο Μάνος Κορδάκης, υποδιευθυντής του Τμήματος Μουσείου & Συλλογών του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας Ελλάδος, εξηγούν πώς η έκθεση στοχεύει στον οικονομικό αλφαβητισμό των επισκεπτών, αλλά και τον λόγο που είναι ασυνήθιστη η άνοδος του πληθωρισμού την τελευταία περίοδο. 

Ποια θα λέγατε ότι είναι τα βασικά στοιχεία που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον πληθωρισμό; Ποια τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει και προβλέπεται ότι θα υπάρξουν στο μέλλον λόγω αυτού;
Ιφιγένεια Σκοτίδα: Ο πληθωρισμός δείχνει πόσο αυξάνονται οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών με την πάροδο του χρόνου. Συνήθως μετράμε τη μεταβολή τους σε σχέση με ένα χρόνο πριν. Η αλήθεια είναι ότι η πρόσφατη άνοδος του πληθωρισμού είναι πολύ ασυνήθιστη, ειδικά συγκρινόμενη με προηγούμενα πληθωριστικά επεισόδια. Οι λόγοι είναι κυρίως δύο: πρώτον, εμφανίστηκε απροσδόκητα, μετά από μία μεγάλη περίοδο σταθερά χαμηλού πληθωρισμού, και, δεύτερον, κλιμακώθηκε απότομα σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τον στόχο μας για ρυθμό πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ 2% μεσοπρόθεσμα. Στην Ελλάδα, ο πληθωρισμός αυξήθηκε από -2,4% τον Ιανουάριο του 2021 σε 12,1% τον Σεπτέμβριο του 2022, πριν επιβραδυνθεί σταδιακά και διαμορφωθεί σε 2,4% το Σεπτέμβριο του 2023. Ο υψηλός πληθωρισμός μειώνει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, καθώς τα ίδια πράγματα κοστίζουν σήμερα περισσότερο από ό,τι χθες. Ως αποτέλεσμα περιορίζεται η αγοραστική μας δύναμη και μειώνεται η κατανάλωση. Οι επιχειρήσεις πλήττονται από τη μειωμένη ζήτηση, αλλά και από τις υψηλές τιμές της ενέργειας οι οποίες, σε συνδυασμό με τις ελλείψεις πρώτων υλών, οδηγούν σε αύξηση του κόστους παραγωγής, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις. Ωστόσο, ο πληθωρισμός σταδιακά επανέρχεται σε επίπεδα πλησίον του στόχου του 2%, χάρη και στην περιοριστική νομισματική πολιτική του ευρωσυστήματος, που περιλαμβάνει σημαντική αύξηση των βασικών επιτοκίων του. Η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών μεσοπρόθεσμα είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες για να συνεισφέρουν στη βελτίωση της οικονομικής ευημερίας των πολιτών. Με σταθερές τιμές διατηρείται η αγοραστική δύναμη του ευρώ, υποστηρίζεται η ανάπτυξη της οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα διαφυλάσσονται οι θέσεις εργασίας. Έτσι, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως τα χρήματά μας θα έχουν αύριο περίπου την ίδια αξία όπως σήμερα.

Γιατί επιλέξατε να μιλήσετε για αυτό το θέμα μέσω ενός καλλιτεχνικού πρότζεκτ, αντί π.χ. να οργανώσετε εκπαιδευτικά προγράμματα ή σεμινάρια;
Μάνος Κορδάκης: Βασικός στόχος του μουσείου μας είναι ο οικονομικός αλφαβητισμός. Οι οικονομικές έννοιες είναι μερικές φορές δυσνόητες. Η δημιουργία μιας έκθεσης αποτελεί βασική μας επιδίωξη, ώστε μέσα από τη διήγηση μιας ιστορίας, την ψυχαγωγία και την προσωπική έκφραση, ο επισκέπτης να συναντήσει το γνωστικό αντικείμενο και αυτό να του εντυπωθεί με τον ισχυρότερο δυνατό τρόπο. Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί μια έκθεση και γενικότερα η μουσειακή εμπειρία προκαλεί συνειρμούς, συναισθήματα, εξάπτει τη φαντασία και κινητοποιεί την περιέργεια. Χρησιμοποιώντας τη μαιευτική μέθοδο, το θεατρικό παιχνίδι, τη μέθοδο ανακάλυψης της πληροφορίας, καθώς και βιωματικές τεχνικές, προκαλούμε το ενδιαφέρον του επισκέπτη και έτσι γίνεται ευκολότερη η αποτύπωση του περιεχομένου στη μνήμη του.

Τι λογική ακολουθήσατε για τον σχεδιασμό της έκθεσης, έτσι ώστε να μπορεί να κατανοηθεί και από μικρότερες ηλικίες το θέμα του πληθωρισμού;
ΜΚ: Ο κορμός των επισκεπτών του μουσείου μας προέρχεται από τη δευτεροβάθμια εκπαιδευτική κοινότητα. Κάθε μας έκθεση είναι προσανατολισμένη σε αυτό το κοινό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον και για ενήλικες. Τα σχολεία έρχονται στο μουσείο σε ομάδες. Οι περιηγήσεις στις εκθέσεις είναι κατευθυνόμενες και υπάρχει πάντα ένας ερμηνευτής/εμψυχωτής, ο οποίος προσαρμόζει την αφήγηση της ιστορίας, τη γλώσσα και το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού προγράμματος στην αντιληπτική ικανότητα της ομάδας, ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό μαθησιακό αποτέλεσμα. Στην έκθεση "Πληθωρισμός" χρησιμοποιήσαμε ορισμένα εκθέματα που αφηγούνται την ιστορία του χρήματος, από τα προκερματικά χρόνια μέχρι την επινόηση του νομίσματος, καθώς και τα κατοχικά χαρτονομίσματα, ώστε οι μικρότερες ηλικίες να αντιληφθούν την αξία που αντιπροσωπεύει το νόμισμα. Με τον πληθωρισμό η αξία του χρήματος αλλάζει. Στη συνέχεια χρησιμοποιήσαμε μια μεταφορά, αυτή του πλοίου (η οικονομία) που προσπαθεί να ακολουθήσει μια πορεία στη θάλασσα. Το πλοίο στη θάλασσα μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορα αναπάντεχα καιρικά φαινόμενα (οικονομικά σοκ). Με τη βοήθεια μιας πυξίδας (ο στόχος της σταθερότητας των τιμών) το πλοίο προσπαθεί να κρατήσει την πορεία του, παρά τις όποιες αντιξοότητες. Ένα διαδραστικό έκθεμα, που αποτελεί και τον πυρήνα της έκθεσης, προσπαθεί μέσα από ένα απλό παιχνίδι να εξηγήσει τη σχέση του πληθωρισμού με το επιτόκιο κεντρικών τραπεζών, που αποτελεί και το βασικό εργαλείο μιας κεντρικής τράπεζας για να επαναφέρει τον πληθωρισμό στον στόχο του 2%.

Είναι η έκθεση ένα βήμα για το μουσείο να γίνει πιο εξωστρεφές και να προσεγγίσει όχι μόνο παιδιά, αλλά και επισκέπτες όλων των ηλικιών; Τι σχεδιάζετε μελλοντικά στο μουσείο για να αυξήσετε την επισκεψιμότητά του;
ΜΚ: Έχοντας αποκτήσει μια πολύ καλή σχέση με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και πάντα στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, ξεκινάμε πράγματι μια προσπάθεια να ανοίξουμε το μουσείο και σε άλλες ηλικίες. Η έκθεση για τον πληθωρισμό, ένα θέμα πολυσυζητημένο και επίκαιρο, συμπλέει σε αυτή την κατεύθυνση. Στην Τράπεζα της Ελλάδος υπάρχει μεγάλη τεχνογνωσία και εξειδίκευση στα οικονομικά θέματα. Στόχος του μουσείου μας είναι η οικονομική εκπαίδευση, αλλά και η παρουσίαση στο ευρύ κοινό του ρόλου της ως κεντρικής τράπεζας, μέσα από την επεξήγηση θεμελιωδών οικονομικών εννοιών με απλό και ευχάριστο τρόπο. Για παράδειγμα, η επόμενη περιοδική μας έκθεση, που προγραμματίζεται για το 2024, θα αφορά τα προσωπικά οικονομικά, όπου θα αναφερθούμε σε ζητήματα όπως το εισόδημα, ο προϋπολογισμός, ο δανεισμός, τα πλαστά χαρτονομίσματα, οι ψηφιακές απάτες, η ανοιχτή τραπεζική και το ψηφιακό νόμισμα κεντρικών τραπεζών. Τόσο με τις δια ζώσης δράσεις μας, όσο και με την ψηφιακή μας παρουσία στο διαδίκτυο, προσπαθούμε να ενημερώνουμε και να πληροφορούμε το ευρύ κοινό για οικονομικά θέματα, με την πεποίθηση ότι ένας ενημερωμένος πολίτης θα κάνει σωστότερες οικονομικές επιλογές και θα αισθάνεται περισσότερο ασφαλής.