Αν και το Μουσείο Αλέκος Φασιανός έχει ήδη ανοίξει από τα τέλη Απριλίου του ‘23, σε λίγες ημέρες θα μας συστηθεί με έναν πιο επίσημο τρόπο, καλώντας τους επισκέπτες να γνωρίσουν το πολύπλευρο έργο του μεγάλου Αλέκου Φασιανού.
Το Σάββατο 21 Οκτωβρίου, λοιπόν, το μουσείο ανοίγει τις πόρτες του με ελεύθερη είσοδο για όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ έχουν προγραμματιστεί αφηγηματικές ξεναγήσεις (επίσης δωρεάν), εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά από 5 έως 14 ετών και οργανωμένοι θεματικοί περίπατοι στη γειτονιά του Αγίου Παύλου, όπου ο Αλέκος Φασιανός μεγάλωσε και έκανε τα πρώτα του βήματα στον κόσμο της τέχνης.
Διαβάστε Επίσης
Ενόψει των επίσημων εγκαινίων, η Βικτώρια Φασιανού μοιράζεται μαζί μας αναμνήσεις από τη γειτονιά όπου πλέον στεγάζεται το μουσείο και γράφει για τα έργα της συλλογής που δεν πρέπει να χάσουμε:
"Το Μουσείο Αλέκος Φασιανός άνοιξε για το κοινό στις 26 Απριλίου 2023. Πρόκειται για ένα κτίριο, που σχεδιάστηκε και αναδιαμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη Αλέκο Φασιανό. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1995. Στα θεμέλια του σημερινού Μουσείου Αλέκος Φασιανός, βρισκόταν τη δεκαετία του ‘30 το πατρικό σπίτι του καλλιτέχνη. Ένα μικρό νεοκλασικό με εσωτερική αυλή και κεραμοσκεπή. Η οικογένεια εγκαθίσταται στο σπίτι όταν ο παππούς του Αλέκου Φασιανού, Ανδρέας, χειροτονείται ιερέας στην εκκλησία του Αγίου Παύλου.
Μεγαλώνοντας εκεί, οι αναμνήσεις στη γειτονιά ήρθαν να σφραγίσουν τη μετέπειτα καλλιτεχνική του θεματουργία. Σε πολύ μικρή ηλικία ήρθε σε άμεση επαφή με την άνθιση των θεάτρων όπως το "Περοκέ" και το "Σαμαρτζή", των κινηματογράφων "Αλκαζάρ" και "Βικτώρια", καθώς και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Μέσα από τις περιπλανήσεις του, εξερεύνησε την πόλη και ήρθε σε άμεση επαφή με τα μικροεπαγγέλματα της αθηναϊκής γειτονιάς, τους πλανόδιους τεχνίτες και πωλητές όπως τον γαλατά, τον καστανά, τον μπαλωματή και τον κουλουρά. Τη δεκαετία του ‘70, το νεοκλασικό γκρεμίζεται για να γίνει, κατ’ επιθυμία της μητέρας του Ελένης, μια πολυκατοικία, όπου θα στέγαζε τα παιδιά της. Ο Αλέκος Φασιανός, ο οποίος τότε ζούσε στο Παρίσι, μαθαίνει τα νέα μέσα από ένα γράμμα, που του έστειλε η μητέρα του και έγραφε: "Έπεσε το παλιόσπιτο, μέσα σε μισή ώρα κατέρρευσε, ήρθε η μπουλντόζα και πεταχτήκαν χιλιάδες ποντίκια και πήγαν αλλού" (απόσπασμα από το βιβλίο "Mετά το μύθο της γειτονιάς μου", Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2005, σελ. 11.).
Αντικρίζοντας το αποτέλεσμα, δυσαρεστημένος, ζητάει από τον φίλο του και αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο, στα τέλη του 1980 να την αναδιαμορφώσουν, συμπεριλαμβάνοντας στο ισόγειο έναν μικρό εκθεσιακό χώρο, όπου θα φιλοξενούσε τα έργα του. Έτσι, ξεκίνησε το όραμα για το Μουσείο Αλέκος Φασιανός. Οι κοινές αισθητικές και φιλοσοφικές αρχές με τις οποίες δημιούργησαν και έζησαν τις ζωές τους είναι εμφανείς σε αυτό το οικοδόμημα.
Το μουσείο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι πρόκειται για ένα απτό παράδειγμα ενός επιτυχημένου διαλόγου ανάμεσα σε καλλιτέχνη και αρχιτέκτονα. Το κτίριο έχει περάσει από τρεις φάσεις. Την πρώτη, που ήταν ένα νεοκλασικό -λαϊκό- σπίτι, τη δεύτερη, που έγινε πολυκατοικία για τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας και την τρίτη και τελική φάση, που αναδιαμορφώθηκε.
Στο ισόγειο του κτιρίου αντικρίζουμε έργα που αντικατοπτρίζουν την αθηναϊκή αστική αισθητική. Βλέπουμε γνώριμες παραστάσεις όπως είναι η παρέλαση και η καντάδα, οι καφενόβιοι, καθώς και έργα, που αποτελούν σχόλια για την έντονη αστικοποίηση της Αθήνας.
Στον ημιώροφο του κτιρίου, μπορεί κανείς να γνωρίσει καλύτερα τον καλλιτέχνη, αντικρίζοντας μια αναδιαμόρφωση του ζωγραφείου του και την σχέση του με άλλους διανοούμενους και καλλιτέχνες. Στο υπόγειο του κτιρίου ερχόμαστε σε επαφή με μυθολογικές αναπαραστάσεις και ήρωες. Ήρωες της παιδικής του ηλικίας σμίγουν με ήρωες της ελληνικής μυθολογίας, δημιουργώντας τον αιώνιο ήρωα, που είναι ο άνθρωπος.
Τα έργα που αξίζει να δείτε
"Σύγχρονη Πόλη", 1998
Από την πρώτη ματιά διακρίνουμε την παλέτα, η οποία έχει σκουρύνει αισθητά σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα που συνταντάμε στο ισόγειο του εκθεσιακού χώρου. Αντικρίζουμε και πάλι μια αστική αναπαράσταση, αυτή τη φορά όμως φορτισμένη με την ανάγκη του καλλιτέχνη να αποτυπώσει με μια πιο κριτική ματιά την πόλη, η οποία ξεκινάει και γίνεται ασφυκτική. Ο Φασιανός σχολιάζει την έντονη αστικοποίηση και μάλιστα βλέπουμε τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος συσχετίζει την έντονη αστικοποίηση με την απώλεια της θρησκευτικότητας από την καθημερινότητα των ανθρώπων, γεγονός, που φαίνεται από τον τρούλο της εκκλησίας, που ίσα ίσα ξεπροβάλει στο φόντο. (Εδώ να επισημάνουμε ότι ο παππούς του ήταν παπάς στην εκκλησία του Αγίου Παύλου και πόσο καταλυτικό ρόλο έπαιξε η επαφή του με τη θρησκεία στην τέχνη του και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.)
"Καφενόβιοι", 2009-2010
Μεταφερόμαστε, τώρα, σε ένα καφενείο, μια τυπική ελληνική παράσταση, που αγάπησε πολύ ο Φασιανός. Ο τίτλος του έργου είναι "Καφενόβιοι", τίτλος, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί διττά. Αφενός, ως ο βίος μέσω του καφέ, αφετέρου ως αυτοί, που ζουν στο καφενείο. Η παράδοση του καφέ τον ιντρίγκαρε πολύ, γιατί θεωρούσε πως ο πολιτισμός δημιουργείται σε ένα τραπέζι, στο οποίο ο κόσμος πίνει καφέ και συζητάει. Παρατηρούμε ότι εδώ συνυπάρχουν δύο τεχνικές· το ακρυλικό χρώμα και το κολάζ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κολάζ στο έργο, αυτή η εφημερίδα, γνωστή αθλητική εφημερίδα της εποχής με τίτλο "Φως". Ο πίνακας δίνει την αίσθηση ότι χωρίζεται στα δύο. Στα αριστερά μας βλέπουμε το καφενείο, ενώ στα δεξιά μας βλέπουμε το μαγαζί "Δωρίς"· υπαρκτό μαγαζί στο Σύνταγμα, όπου και σύχναζε ο Φασιανός. Έχουμε πάλι το στοιχείο της μυθολογίας. Η Δώρις ήταν κόρη του Τιτάνα Ωκεανού και της Τιτανίδας Τηθύος (μία από τις Ωκεανίδες), και σύζυγος του Νηρέα. Μαζί απέκτησαν 50 κόρες, τις γνωστές Νηρηίδες κι έναν γιο, τον Νηρίτη.
Παρατηρούμε τα έντονα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα, καθώς, επίσης, και τα φουλάρια, τα οποία δίνουν την αίσθηση ότι παρασύρονται από τον αέρα. Να πούμε σε αυτό το σημείο ότι σημάδι κατατεθέν του Φασιανού ήταν τα φουλάρια, τα μαλλιά, που ανεμίζουν και ο καπνός του τσιγάρου· στοιχεία, που χρησιμοποιούσε έντονα ώστε να οριοθετήσει τον χώρο και να υπονοήσει την κίνηση.
"Η Πόλις του", 2000
Έργο, που ενσωματώνει στοιχεία από τη βυζαντινή τεχνοτροπία, το χρυσό χρώμα. Βλέπουμε και πάλι τα Φασιανικά στοιχεία, το φουλάρι και το στάχυ. Επιπλέον, παρατηρούμε την αίσθηση που δίνεται οτι απο το στόμα αυτής της μορφής βγαίνουν φλόγες, σαν να ήταν δράκος (στοιχείο- σύμβολο στο έργο του Φασιανού). Εδώ, έχει ενδιαφέρον να αναφερθούμε στο έργο " Φέρων την Πόλη του Καβάφη”: είναι μια σειρά έργων, που είχε κάνει, στα οποία έχει σε μία κορνίζα μέσα μια πόλη, και η ιδέα είναι ότι όπου και αν πας, κουβαλάς μαζί σου την πόλη σου! Ό,τι ταξίδια και ό,τι περιπλανήσεις και να κάνεις, οι αναμνήσεις σου είναι εκεί και γυρνάς, εν τέλει στα ίδια.
"Οι Πρωτόπλαστοι στο Δωμάτιό τους", 2000
Σε αυτό το έργο βλέπουμε μια απόδοση του μύθου των πρωτόπλαστων μέσα από τα μάτια του καλλιτέχνη. Δημιουργεί έναν σύγχρονο Αδάμ και μια σύγχρονη Εύα, βλέπουμε το φίδι, που έρπεται ανάμεσά τους. Αυτή τη φορά όμως, το πραγματικό μήλο της έριδος δεν είναι το μήλο, αλλά τα ευρώ, που βρίσκονται στο τραπεζάκι ανάμεσα τους. Αν παρατηρήσετε την ημερομηνία, είναι το 2000, λίγο καιρό προτού η Ελλάδα μπει στο ευρώ. Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι έχουμε μεικτή τεχνική στον πίνακα, υπάρχει και το στοιχείο του κολάζ, τα χρήματα, που όμως είναι ψεύτικα.
Παρατηρούμε την υπογραφή του καλλιτέχνη, που είναι ανάποδα (εδώ μπορεί να γίνει πιο διαδραστικό και να τους αφήσουμε να μαντέψουν πρώτοι το γιατί). Υπάρχουν δύο ερμηνείες σχετικά με την ανάποδη υπογραφή του καλλιτέχνη. Αφενός, επειδή ζωγράφιζε στο πάτωμα και είχε πρόσβαση σε όλον τον καμβά και αφετέρου, επειδή λάτρευε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, και ενδεχομένως η ανάποδη γραφή να είναι φόρος τιμής σε αυτόν.
"Φρύνη με Πουλιά", 1986 & Άτιτλο, 1963
Bλέπουμε δυο έργα που έρχονται σε άμεσο διάλογο. Δεξιά βλέπουμε ένα αφαιρετικό έργο της δεκαετίας του ’60, μια αποτύπωση ενός γυναικείου σώματος. Η συγκεκριμένη αποτύπωση δεν θυμίζει γυναικείο σώμα. Αυτή η αφαίρεση ενδεχομένως μπορεί να αποδοθεί στον φόβο, που είχε ο καλλιτέχνης προς το γυναικείο φύλο, μιας και είχε μεγαλώσει με μια πιο αντρομάνα και αρρενωπή μητέρα.
Δίπλα, βλέπουμε μια σαφώς πιο ξεκάθαρη αποτύπωση του γυναικείου σώματος. Βλέπουμε τη Φρύνη την πιο γνωστή εταίρα της αρχαιότητας. Επιπλέον, παρατηρούμε τα χρώματα του έργου, που παραπέμπουν στα χρώματα της γαλλικής σημαίας. Είναι πιθανόν, λοιπόν, να λειτουργεί το έργο ως φόρος τιμής στη Γαλλία και τις αναμνήσεις του καλλιτέχνη εκεί. Η Φρύνη ήταν μία από τις πιο διάσημες εταίρες της αρχαιότητας, ξακουστή για το φυσικό της κάλλος, καθώς θεωρείται ότι αποτέλεσε το μοντέλο για το διάσημο άγαλμα, γνωστό ως "Αφροδίτη της Κνίδου", έργο του Πραξιτέλη. Έζησε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. στην αρχαία Αθήνα και μέσω της επαφής της με ισχυρούς άνδρες της περιόδου ήταν σε θέση να μπορεί να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση του τείχους της Θήβας, που καταστράφηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο το 336 π.Χ., υπό τον όρο να τοποθετηθεί επιγραφή, που θα έγραφε: "Καταστράφηκαν από τον Αλέξανδρο, επισκευάστηκαν από τη Φρύνη την εταίρα". Οι αρχές της πόλης αρνήθηκαν αυτήν τη συναλλαγή. Περί το 400 π.Χ. η Φρύνη κατηγορήθηκε για διαφθορά και οδηγήθηκε σε δίκη. Όταν πια η υπόθεση φαινόταν αμφίβολη για το μέλλον της, ο ρήτορας Υπερείδης, που είχε αναλάβει την υπεράσπισής της, τράβηξε με ορμή το ένδυμά της, αποκαλύπτοντας το γυμνό της σώμα στους δικαστές. Τα μέλη του δικαστηρίου εντυπωσιάστηκαν τόσο – σύμφωνα με μια εκδοχή η φυσική ομορφιά θεωρούταν σημείο της εύνοιας των θεών την εποχή εκείνη – που την αθώωσαν πανηγυρικά, καθώς δεν ήθελαν να προκαλέσουν την οργή των θεών".
-Βικτώρια Φασιανού
