Τζένη Μαρκέτου, τι ανακάλυψες στην έρευνά σου για τα δικαιώματα νερού στην Ελευσίνα;

Ως μία "πειραματική, συλλογική άσκηση" περιγράφει η καλλιτέχνιδα και εκπαιδευτικός Τζένη Μαρκέτου το πρότζεκτ που παρουσιάζει για χάρη του θεσμού 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Το "Futuring Waters" ξεκίνησε τον Μάιο του 2023 ως μια σειρά διεπιστημονικών και διακαλλιτεχνικών συναντήσεων που σύστησε στους κατοίκους της Ελευσίνας τρόπους για να δημιουργηθούν νέα, βιωσιμότερα μέλλοντα που καθιστούν το νερό ενεργό φορέα διαμόρφωσης της κοινωνίας και του δημοσίου χώρου.

Αποτέλεσμα αυτού του δίμηνου προγράμματος ήταν η έκθεση "Futuring Waters" που γεμίζει το Αναψυκτήριο-Εντευκτήριο Τέχνης και Πολιτισμού με εγκαταστάσεις, βίντεο, φωτογραφικό υλικό και έργα φτιαγμένα από οργανικά, μη ρυπογόνα υλικά, σχετικά με τα δικαιώματα του νερού, πώς αυτό σχετίζεται με το μέλλον της πόλης και τι μπορούμε να κάνουμε για να διασφαλίσουμε την παροχή του ως δημόσιο αγαθό. 

Το "Futuring Waters" ρίχνει αυλαία την 1η Οκτωβρίου με την παρουσίαση της ειδικής έντυπης έκδοσης "A Speculative Manifesto for-and from the Water Elefsina" (Ένα Στοχαστικό Μανιφέστο από-και για τα νερά της Ελευσίνας), στην οποία περιλαμβάνονται κείμενα γραμμένα από τους καλεσμένους των συναντήσεων, καθώς και ένα μανιφέστο από και για τα δικαιώματα των νερών της Ελευσίνας. Σε αυτό, εισάγεται η έννοια της νομικής προσωπικότητας για τη φύση του νερού.

Οι συγγραφείς του μανιφέστο απαιτούν, μεταξύ άλλων, να πάψουν να ασκούνται οι τρομερές διαχρονικές πιέσεις στον Κόλπο και στα υδάτινα στοιχεία εν γένει της Ελευσίνας, τη μετεγκατάσταση του σημερινού λιμένα στη βιομηχανική περιοχή στις επιχωματώσεις της Χαλυβουργικής, την αυστηροποίηση του νομικού πλαισίου χρήσεων νερού και εκμετάλλευσης υδατικών πόρων, ειδικά σε ό,τι αφορά το Θριάσιο Πεδίο. Ταυτόχρονα υποστηρίζουν την ίδρυση κέντρου περιβαλλοντικής και οικολογικής έρευνας, ενημέρωσης και διαπραγμάτευσης καθώς και μια νέα νομοθετική προσέγγιση στην πόλη της Ελευσίνας, η οποία θα διασφαλίζει και θα παραχωρεί δικαιώματα στα ποτάμια, τις λίμνες, τους υγρότοπους, τις πηγές και τους υδροφορείς, ώστε να επιτευχθεί μια βιώσιμη διαχείριση και η διασφάλιση της καλής οικολογικής τους κατάστασης.

Η Τζένη Μαρκέτου μάς μιλά για το στοχαστικό μανιφέστο που θα παρουσιάσει την Κυριακή 1 Οκτωβρίου

"Το "Futuring Waters: Α Speculative Manifesto - for and from - the Water of Elefsina" λειτουργεί ως μια πειραματική συλλογική άσκηση, συνεχίζοντας την κληρονομιά της ριζοσπαστικής τέχνης, για να δημιουργήσει νέα λεξιλόγια μάθησης, στοχαστικού σχεδιασμού, και προάσπισης του περιβάλλοντος. 

Αυτή η έκδοση, κινούμενη μεταξύ των τοπικών περιβαλλοντικών ιστοριών της Ελευσίνας, μέσω της παράκτιας ζωής του Αιγαίου, μεταξύ πραγματικών και εικονικών τοπίων, υδάτινων ροών και προγονικών μυθολογιών, απευθύνει έκκληση για την πραγμάτωση νέων κοινωνικών και οικολογικών δυνατοτήτων, με επίκεντρο την πολυειδή συνεργασία. 

Η ιδέα για αυτή την έκδοση προέρχεται από την ελληνική μεσογειακή κληρονομιά μου, η οποία είναι ριζωμένη σε αφηγήσεις γύρω από τις θάλασσες και τις υδάτινες οδούς. Προέκυψε από τη συνεχιζόμενη έρευνά μου, που υποστηρίχθηκε γενναιόδωρα από ένα διαρκώς εξελισσόμενο πρόγραμμα φιλοξενίας με το Swale Lab, το Billion Oyster Project και το New York Harbor School, καιπραγματοποιήθηκε στο Governors Island, της Νέας Yόρκης. Αυτό το πρόγραμμα μου επέτρεψε να δημιουργήσω καλλιτεχνικά έργα που εγκύπτουν στο μέλλον των διχοτομιών μεταξύ φύσης, πολιτισμού και τέχνης, και εξετάζουν παράλληλα ζητήματα, τα οποία αφορούν την κατάσταση υδρολογικής έκτακτης ανάγκης, την κλιματική κρίση και τις ανθρωποκεντρικές επιταχύνσεις στις υδάτινες οδούς. Το πιο πρόσφατο έργο μου που σχετίζεται με όλα αυτά είναι το "Futuring Waters", μια σειρά διαθεματικών στοχαστικών εργαστηρίων και προσωπικών συζητήσεων που σχεδίασα και οργάνωσα από τις 29 Μαΐου έως τις 29 Ιουνίου στην Ελευσίνα, σε ανάθεση της διοργάνωσης 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Τα εργαστήρια οδήγησαν στην έκθεση που παρουσιάζεται στο Αναψυκτήριο μέχρι 1/10. Με αφορμή την έκθεση, δημιουργήθηκε το δημόσιο γλυπτό "The Hatchery", το οποίο είναι φτιαγμένο από σπασμένα και αλεσμένα όστρακα στρειδιών, άμμο και νερό. Η εγκατάσταση του γλυπτού μέσα στα μολυσμένα νερά στην περιοχή Βλύχα στην Ελευσίνα ήταν μια συμβολική πράξη.

Κατά τη διάρκεια της επίμονης ενασχόλησής μου, έχοντας μοιραστεί σωματικές, συναισθηματικές και μεταφορικές πολυπλοκότητες με το νερό και μαθαίνοντας από αυτό, συνειδητοποίησα ότι η κινητική ροή του νερού συνιστά έναν τρόπο να ακούμε ο ένας τον άλλον, μια μορφή κοινότητας δηλαδή, έναν χώρο με άφθονη συλλογικήςγνώση, μια διαδικασία συνομιλίας, επαναπροσδιορισμού και καλλιέργειας άλλων κόσμων, επειδή είμαστε όλοι μόρια νερού σε αυτό το έδαφος. "Το πρώτο νερό είναι το σώμα, όλοι μας ξεκινάμε τη ζωή μας στο νερό”, υπενθυμίζει η ποιήτρια Natalie Diaz, μέλος της ινδιάνικης κοινότητας του ποταμού Γκίλα, στο γνωστό έργο της "Α Postcolonial Love Poem".

Μέσα αυτή την έκδοση, στοχεύω να παρουσιάσω τις απόψεις καλλιτεχνών/ιδων, ακτιβιστών/στριών, αρχαιολόγων, οικοφεμινιστών/ στριών, σχεδιαστών/τριών, συγγραφέων, αρχιτεκτόνων στοχαστών/στριών και πολιτών από την Ελευσίνα, που πιστεύουν ότι ένα έργο τέχνης μπορεί να αναδείξει τη σημασία της κοινωνικοπολιτικής δράσης του νερού στην παράκτια πόλη της Ελευσίνας και στο Θριάσιο Πεδίο.

Τα στοχαστικά́ γραπτά τους αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα της μέριμνας σε σχέσεις πέραν του ανθρώπινου - μιας μέριμνας που μεταλαμπαδεύεται μέσω οντοτήτων και αυτενεργών υποκειμένων και μας επιτρέπει να συνειδητοποιήσουμε περισσότερο τη διασύνδεση των συστημάτων και την ανθεκτικότητα του φυσικού κόσμου, προτρέποντάς μας να σκεφτούμε με βάσει ένα πιο ρευστό, ανοιχτό μέλλον και μια σύνθετη, παγκόσμια hydroscene. Πώς μπορούμε να αποαποικιοποιήσουμε τo νερό και να δημιουργήσουμε μια ρέουσα, καθαρή εμπειρία, με στόχο η πρόσβαση στο νερό να αποτελεί κοινό δικαίωμα για όλους; Ο ποταμός Γουανγκανούι στη Νέα Ζηλανδία και οι ποταμοί Γάγγης και Γιαμούνα στην Ινδία έχουν πλέον τα ίδια νομικά δικαιώματα με τα ανθρώπινα όντα. Επίσης, ο Κομί Μεμέμ, παραπόταμος ενός μεγαλύτερου ποταμού στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας, πλέον θεωρείται φορέας προσωποσύνης, ενώ το σύνταγμα της Σλοβενίας τονίζει ότι η πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό αποτελεί διεθνές ανθρώπινο δικαίωμα. Επομένως γιατί να μην διεκδικήσουμε δικαιώματα και προσωποσύνη για το υδάτινο σώμα της Ελευσίνας; 

Το βασικό μας ερώτημα είναι: Τι συνεπάγεται η αναγνώριση του νερού ως ενεργού υποκειμένου που μπορεί να συντάσσει και να υπερασπιστεί τα οικουμενικά δικαιώματά του;".