Η Art Athina συμπληρώνει 30 χρόνια παρουσίας στην εικαστική σκηνή, δίνοντάς μας ακόμη μία αφορμή για να επισκεφθούμε τη φετινή, επετειακή διοργάνωσή της. Θα μπορούσαμε να κάνουμε μια εκτενή αναδρομή σε όλες τις επιτυχίες και τα επιτεύγματα της διάσημης ελληνικής φουάρ, όμως αυτό το κάνει καλύτερα η ίδια, με τα αφιερώματα που ετοιμάζει για το τετραήμερο 14-17 Σεπτεμβρίου στο Ζάππειο Μέγαρο, καθώς και το λεύκωμα "Art Athina 1993-2022", το οποίο κυκλοφόρησε πέρυσι τον Δεκέμβριο από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης, σε επιμέλεια του Γιάννη Ασδραχά. Στις σελίδες του ξετυλίγεται όλη η ιστορία της ελληνικής διοργάνωσης, με αναφορές στις πιο κομβικές στιγμές της, καθώς και στα εξέχοντα πρόσωπα και καλλιτέχνες που εργάστηκαν γι’ αυτήν και τη στήριξαν.
Αφού, λοιπόν, μπορείτε να ανατρέξετε στην ειδική έκδοση για να ανακαλύψετε όλες τις αξιοσημείωτες στιγμές του θεσμού τα τελευταία 30 χρόνια, εμείς αναρωτηθήκαμε πώς κατάφερε να επιβιώσει, ανοίγοντας μάλιστα ένα νέο κεφάλαιο: Φέτος, την τέως καλλιτεχνική διευθύντρια Σταματία Δημητρακοπούλου, η οποία ήταν στο πλευρό της Art Athina για έξι συνεχόμενα έτη, αντικαθιστά μία ομάδα τεσσάρων επιμελητών, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τρεις από αυτούς, ο γενικός συντονιστής Αντώνης Κούρκουλος, η σύμβουλος καλλιτεχνικής διεύθυνσης Μαρίνα Φωκίδη και η επιμελήτρια της ενότητας των Projects Ολυμπία Τζώρτζη, μιλούν στο "α" για τις νέες ιδέες που έφεραν στο τραπέζι και το σκεπτικό με το οποίο έστησαν το πρόγραμμα της Art Athina 2023.
Επιβιώνοντας στον χρόνο
Όταν μιλάμε για μια τόσο σημαντική και μεγάλη διοργάνωση, οι απαιτήσεις είναι προφανώς υψηλές. Η προκάτοχος της καλλιτεχνικής διεύθυνσης είχε συμβάλει ήδη στην ανανέωση και ενδυνάμωση του θεσμού, ώστε αυτός να συμβαδίζει με τις σύγχρονες τάσεις. Πώς, όμως, επιτυγχάνει τον ίδιο στόχο η νέα, πιο συλλογική δομή της φουάρ; "Στο επετειακό λεύκωμα βλέπουμε ότι κάθε χρονιά είχε τις δικές της προκλήσεις", αναφέρει ο Αντώνης Κούρκουλος, μέλος της διοργάνωσης από το 2017. "Έχουμε χτίσει μια ισχυρή κοινότητα με ένταση και δυναμισμό, υπηρετώντας ένα κοινό όραμα, και προετοιμάζουμε το καλύτερο συναισθανόμενοι το παρόν". Η Art Athina πάντα προσαρμόζεται στους καιρούς, απηχώντας τη σύγχρονη εικαστική ταυτότητα της πόλης αλλά και της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής, μας εξηγεί ο γενικός συντονιστής της φουάρ. "Στόχος μου είναι να συνεχίσει να μεγαλώνει και να παραμένει πάντα φρέσκια".
"Είναι πολύ ενδιαφέρον τι ξανακαλύπτουμε βλέποντας την ιστορία μας από μια ακόμη πιο σύγχρονη ματιά"
Έχοντας αναλάβει έναν πιο συμβουλευτικό ρόλο για τη γενικότερη καλλιτεχνική διεύθυνση και με τις αυγουστιάτικες άδειες να περιορίζουν τις πολλές παρεμβάσεις, η Μαρίνα Φωκίδη παραδέχεται ότι δεν είχε την ευκαιρία να κάνει πολλά πράγματα. "Κατά βάση παρατήρησα τον τρόπο που οργανώνεται αυτή η πολύτιμη φουάρ και πιστεύω ότι θα μπορέσω να αφήσω πίσω μια εμπεριστατωμένη μελέτη πάνω σε όσα είδα κατά τη διάρκεια του στησίματος στο Ζάππειο, η οποία θα εμπεριέχει μια σειρά προτάσεων για όλες τις πτυχές της Art Athina, ώστε να τις ακολουθήσει το διοικητικό συμβούλιο στο μέλλον, εφόσον το επιθυμεί. Αυτή ήταν και η συμφωνία μας". Καθώς η Φωκίδη δραστηριοποιείται τα τελευταία 25 χρόνια ως επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης και παρακολουθεί την πορεία της Art Athina, συνδυαστικά με άλλα γεγονότα που συνέβαιναν στην πόλη, θεώρησε τρομερά σημαντική ευκαιρία να "σκαλίσει" τα ιστορικά αρχεία της φουάρ και να τα δει με μια πιο σύγχρονη ματιά.
Το γεγονός ότι φέτος κλείνει 30 χρόνια δράσης παρακίνησε την ομάδα να διηγηθεί την ιστορία της μέσω των social media, αναρτώντας φωτογραφίες από το αρχείο, ενώ η Φωκίδη πρότεινε να εκτεθεί το επετειακό λεύκωμα σε ειδικό χώρο μέσα στο Ζάππειο (σχεδιασμένο από τον Σταύρο Παπαγιάννη), έτσι ώστε όλοι οι επισκέπτες –και όχι μόνο οι επαγγελματίες της τέχνης– να κάνουν μια "βουτιά" στον κόσμο της Art Athina. "Είναι πολύ ενδιαφέρον τι ξανακαλύπτουμε βλέποντας την ιστορία μας από μια ακόμη πιο σύγχρονη ματιά. Όπως είχε πει τόσο ορθά και ο ποιητής Τ. Σ. Έλιοτ, "κάθε φορά που βγαίνουν ποιήματα νέων γενιών, τα δικά μου διαβάζονται διαφορετικά – από άλλες γωνίες και με διαφορικά βλέμματα”. Η ιστορία της Art Athina, όλα τα καλλιτεχνικά προγράμματα, περφόρμανς, εγκαταστάσεις και έργα που παρουσιάστηκαν, ειδικά σε χρονιές που δεν υπήρχαν ενεργά μουσεία ή δημόσια ιδρύματα σύγχρονης τέχνης, αποτυπώνει και την ιστορία της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής της Ελλάδας".
Στην κατηγορία των Project spaces, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Για την επιμελήτρια Ολυμπία Τζώρτζη, που ήδη ανυπομονεί για τα εγκαίνια του θεσμού στις 14 Σεπτεμβρίου, η πίεση για την οργάνωση των Projects πηγάζει από την ανάγκη να αναδειχθεί η σημερινή μορφή των ανεξάρτητων χώρων τέχνης. "Κάποιοι χώροι λειτουργούν έχοντας προτεραιότητα ένα ερευνητικό ακαδημαϊκό πεδίο, κάποιοι σαν residencies είτε για καλλιτέχνες είτε για εκθέσεις άλλων επιμελητών, κάποιοι ως εργαστήρια και κάποιοι ως πρώιμες γκαλερί". Αυτό που ήθελε να μεταδώσει, επιλέγοντας τους χώρους τέχνης, ήταν ο πλουραλισμός, στοιχείο που πιστεύει ότι είναι κομμάτι όσων πρεσβεύει η Art Athina.
Η βιωσιμότητα του θεσμού δεν οφείλεται, όμως, μόνο στην καλλιτεχνική πολυφωνία, αλλά και στην ιδιότητά της να διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο, χωρίς να χάνει την ιδιαιτερότητά της ως φουάρ, τονίζει η Μαρίνα Φωκίδη. "Στην εποχή της "κατά τόπους” παγκοσμιοποίησης, στην οποία η "γεωγραφία” κάθε θεσμού και κάθε εικαστικής δημιουργίας έχει αποκτήσει ξανά ιδιάζουσα σημασία διεθνώς, το γεγονός ότι η Art Athina διατήρησε αυτόν τον ιδιοσυγκρασιακό χαρακτήρα και δεν ομογενοποιήθηκε με τις υπόλοιπες φουάρ που λειτουργούν παγκόσμια, είναι ένα μεγάλο προτέρημα. Σε αυτό ίσως πρέπει να εστιάσουμε ακόμη παραπάνω. Τι είναι αυτό το μοναδικό που μπορεί να προσφέρει στην παγκόσμια αγορά και εικαστική σκηνή μια αθηναϊκή φουάρ, κάθε αποκαλόκαιρο; Με τη συμβολή όλων μας –συλλεκτών, γκαλεριστών, καλλιτεχνών, επιμελητών, επαγγελματιών της τέχνης– μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την παγκόσμια εμβέλεια της Art Athina και της ιδιαιτερότητάς της. Διότι τελικά το διεθνές δεν είναι κάτι ξενόφερτο• η ελληνική τοπικότητα συμβάλλει στη διαμόρφωσή του, και μάλιστα ακόμα πιο έντονα τα τελευταία χρόνια".
Το σήμερα της Art Athina
Με 67 συνολικά αίθουσες να συμμετέχουν φέτος στο θεσμό, προερχόμενες από την Ελλάδα και από εννιά άλλες χώρες του εξωτερικού, η προσμονή (και οι προσδοκίες) είναι μεγάλες. Πέρυσι η Art Athina είχε σημειώσει ρεκόρ συμμετοχών (80 χώροι τέχνης), το οποίο ενδεχομένως να οφειλόταν και στη διεξαγωγή της σε φυσικό χώρο, έπειτα από δύο χρονιές που αναγκαστικά παρουσιάστηκε ψηφιακά. Πάντως, 67 γκαλερί δεν τις λες και λίγες. Ο Αντώνης Κούρκουλος μας συμβουλεύει να αφιερώσουμε αρκετό χρόνο για να δούμε τι έχει να αποκαλύψει κάθε γκαλερί, καθώς "για όλους υπάρχει κάτι ξεχωριστό. Κοινότοπο, αλλά ευτυχώς ισχύει". Το πρόγραμμα, όπως πάντα, δεν εστιάζει αποκλειστικά στις γκαλερί: Συζητήσεις, περφόρμανς, προβολές, αφιερώματα, το Kid’s Educational Program που στοχεύει να δημιουργήσει μια νέα γενιά φιλότεχνων, και διάφορες άλλες εκδηλώσεις συμπληρώνουν τη φετινή διοργάνωση. Και, φυσικά, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά υλοποιείται, σε συνεργασία με το MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά, ο θεσμός του βραβείου Art Athina για νέο καλλιτέχνη, ακόμη μία απόπειρα προώθησης της σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας.
Ένα από τα highlights για φέτος είναι δύο συμμετοχές που αφορούν την τέχνη του design. Η πρώτη είναι η έκθεση "In Conversation with a Chair" του Mare Studio και μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε ένα ταξίδι στην ελληνική παράδοση, διανύοντας μια ιστορία εκατό χρόνων. Έλληνες δημιουργοί (επώνυμοι καλλιτέχνες αλλά και ανώνυμοι μάστορες) κατασκευάζουν μια σειρά από μοναδικές καρέκλες, μετατρέποντας ένα καθημερινό αντικείμενο σε έργο τέχνης. Από την άλλη, στον "μυστικό" κήπο του Ζαππείου, μπορεί να ανακαλύψει κανείς ένα πρωτότυπο πρότζεκτ design, το οποίο φέρνει μια οικολογική νότα στο φετινό πρόγραμμα: Ο λόγος για το "Zappeion Garden x BlueCycle project", στο οποίο θα παρουσιαστούν χρηστικά αντικείμενα φτιαγμένα από ανακυκλωμένα δίχτυα και άλλα αλιευτικά απορρίμματα. Αν το δούμε από μια πολύ πιο γενική οπτική, με τις δύο αυτές συμμετοχές, η Art Athina κάνει αναδρομή στο παρελθόν (και μάλιστα στην ελληνική ιστορία) και ταυτόχρονα έχει το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, εκφράζοντας ενδιαφέρον για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
"Bασική προτεραιότητα είναι να στηρίξουμε σημαντικούς καλλιτέχνες και έργα, αυθεντικές εκφράσεις"
Αυτή η ταλάντευση ανάμεσα στο παλιό και το σύγχρονο και η προσπάθεια αρμονικής προβολής τους δεν φέρνει πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα, όμως η Art Athina φαίνεται να το κατορθώνει. Για τον Αντώνη Κούρκουλο, "δεν τίθεται καν θέμα πρόκλησης. Η σύγχρονη τέχνη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την παράδοση, και οι αναγνώσεις της παράδοσης υπό το πρίσμα νέων σύγχρονων πρακτικών ή παρουσιάσεων ήταν ανέκαθεν πεδίο γόνιμου διαλόγου". Η νέα ομάδα της Art Athina θεωρεί απαραίτητο το διάλογο ανάμεσα στην επικαιρότητα, την τέχνη και την παράδοση. "Η συζήτηση περί αγοράς της τέχνης πρέπει να είναι μεγάλη και να γίνεται ιδιαίτερη προσπάθεια για τη διατήρηση της ποικιλομορφίας της", λέει η Μαρίνα Φωκίδη. Η εποχή του γενικευμένου κουλ έχει επέλθει, τονίζει η επιμελήτρια, αναφερόμενη στην τάση της σύγχρονης τέχνης να προβάλλει καίρια ζητήματα με τρόπο επιφανειακό. Πιστεύει, λοιπόν, ότι βασική προτεραιότητα είναι να στηρίξουμε σημαντικούς καλλιτέχνες και έργα, αυθεντικές εκφράσεις –είτε είμαστε επαγγελματίες, είτε αγοραστές, είτε κοινό–, προκειμένου να συμβάλλουμε στην επιβίωση του εικαστικού πολιτισμού.
Η επικοινωνία του παραδοσιακού με το σύγχρονο αγγίζει φυσικά και την ενότητα των Projects, μας λέει η Ολυμπία Τζώρτζη, πηγαίνοντας μάλιστα ένα βήμα παραπέρα: "η δημιουργία εναλλακτικών μοντέλων διαχείρισης εκθέσεων και εκθεσιακών χώρων που ξεφεύγουν από τις περιορισμένες, παραδοσιακές μορφές των σημερινών ανεξάρτητων χώρων έκθεσης σύγχρονης τέχνης, είναι στη φύση των Projects. Οι πρωτοβουλίες αυτές δεν έρχονται σε αντίθεση με το παραδοσιακό μοντέλο έκθεσης, αλλά το πλαισιώνουν και δουλεύουν παράλληλα με αυτό, κάνοντας το περιβάλλον της τέχνης πιο περίπλοκο και ταυτόχρονα πλουσιότερο. Ως επιμελήτρια αυτής της κατηγορίας της φουάρ, ο συνδυασμός αυτών των δύο αντιθετικών κόσμων είναι ο βασικός μου στόχος".
Ίσως αυτό να είναι και το κλειδί της επιτυχίας της Art Athina, που τη βοήθησε να επιβιώσει για τρεις δεκαετίες, παρά τα εμπόδια και τις προκλήσεις που μπορεί να εμφανίζονται ανά καιρούς. Η ικανότητά της να αφουγκράζεται τον παλμό της εκάστοτε εποχής, λέει η Ολυμπία Τζώρτζη, και "η προσπάθεια διαλόγου της εγχώριας με τη διεθνή σκηνή, που αναδεικνύει τους Έλληνες καλλιτέχνες ως σημαντικό μέρος της ευρύτερης εικαστικής σκηνής". Το ίδιο πιστεύει και ο Αντώνης Κούρκουλος, αφού, όπως ανέφερε, "η φουάρ έχει διαρκώς διάθεση για αλλαγή και ανανέωση, κρατώντας σταθερό τον πυρήνα και το όραμά της, αλλά και μια μεγάλη κοινότητα ανθρώπων, επαγγελματιών του χώρου και φιλότεχνων, που σταθερά αποδεικνύουν την αγάπη και την υποστήριξή τους για το θεσμό". Ο γενικός συντονιστής της Art Athina, μάλιστα, μοιράστηκε μαζί μας ένα πρόσφατο περιστατικό που του υπενθύμισε αυτή την ιδιαιτερότητα της φουάρ: "Τις προάλλες ήμουν στο Ζάππειο για να δω πού θα μπει η επιφάνεια προβολής για την ενότητα των Video. Εκεί ήταν και ένας τεχνικός που εργαζόταν πάνω σε κάτι άλλο. Γνωριζόμαστε από παλιά. Με ρώτησε τι κάνω στο Ζάππειο. Του εξήγησα. Θυμήθηκε ότι, όταν είχε δουλέψει στην Art Athina, του είχαν κάνει μεγάλη εντύπωση τα έργα που είχε δει και όσα έμαθε από την έκθεση. Αυτός ο διάλογος επαναλαμβάνεται συχνά. Με ανθρώπους που δεν έχουν απαραίτητα σχέση με τον χώρο. Αυτό μου μένει".
Διαβάστε Επίσης
