"Η νέα γενιά καλλιτεχνών της Αθήνας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω της οικονομικής και εργασιακής επισφάλειας που επικρατεί στον χώρο και την έλλειψη ουσιαστικής κρατικής στήριξης. Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες καλούνται με μεγάλη προσπάθεια και δημιουργικότητα να ξεπεράσουν τα εμπόδια μόνοι τους. Τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, παρατηρείται μια σημαντική άνθηση στους ανεξάρτητους καλλιτεχνικούς χώρους, οι οποίοι βασίζονται στην αλληλοβοήθεια και την ανοικτότητα, καθιστώντας παράλληλα την Αθήνα ένα πρόσφορο έδαφος για τη σύγχρονη τέχνη. Συμβαίνουν τόσα νέα πράγματα που πολλές φορές, λόγω φόρτου εργασίας, δεν προλαβαίνουμε να τα αντιληφθούμε. Από την μεριά μας, προσπαθούμε να γνωρίσουμε όσο πιο πολλούς ανεξάρτητους χώρους μπορούμε, ειδικά στην Κυψέλη. Θεωρούμε ότι οι συνέργειες και οι συνεργασίες μεταξύ νέων καλλιτεχνών μπορούν να έχουν άμεσο και πρακτικό αντίκτυπο στην πόλη και την κοινωνία μας" μας λένε οι ιδρυτές της γκαλερί Noucmas που βρίσκεται στο μικρό δρομάκι της οδού Κάσου, λίγα βήματα μακριά από στην Πλατεία Κανάρη (Κυψέλης).
Ο χώρος λειτουργεί από τον Απρίλιο του 2019, από την Όλγα Σουρή, την Κατερίνα Χάρου και τον Βίνσεντ Μερινιάκ και φιλοξενεί εργαστήρια καλλιτεχνών, εκθέσεις και events, με την επόμενη έκθεση να έχει προγραμματιστεί για τα τέλη Μαρτίου. Στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος BRAWE, νέες καλλιτέχνιδες από την Ουγγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα θα παρουσιάσουν έργα με βασικό άξονα τον φεμινισμό.
Πηγαίνοντας πίσω κάποιες βδομάδες, όταν ξεκίνησα να σχεδιάζω αυτό το αφιέρωμα, δεν περίμενα ότι θα ανακαλύψω τόσους πολλούς ανεξάρτητους χώρους τέχνης και εργαστήρια στην Κυψέλη. Βρισκόμαστε στην εποχή μετά την πανδημία, οι hipsters αποτελούν παρελθόν (ή έχουν μεταλλαχθεί), η Αθήνα δεν έγινε το επόμενο Βερολίνο, η Αθήνα είναι Αθήνα, με όλα τα καλά και στραβά που κουβαλάει. Μάλιστα, η Αθήνα γίνεται πιο ακριβή, ενοίκια στα ύψη, πόροι και κρατική βοήθεια ελάχιστη, ένας καλλιτέχνης που έρχεται από άλλη χώρα, θα το σκεφτεί διπλά σήμερα να εγκατασταθεί στην πόλη μας (σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν). Κάποιοι από αυτούς ήρθαν, κάθισαν 2-3 χρόνια, έφυγαν.
Ίσως η ανάγκη έφερε πολλούς νέους καλλιτέχνες και επιμελητές να βρουν νέο δημιουργικό σπίτι στην Κυψέλη. Πολλοί χώροι που άλλοτε λειτουργούσαν σαν αποθήκες ή ξυλουργεία και παλιά καταστήματα, απέκτησαν νέα ζωή με την έλευση αυτών των νέων ανθρώπων.
"Αρχικά, ψάχνοντας για χώρο είχαμε υπόψη μας όλο το κέντρο της Αθήνας. Όταν εν τέλη επισκεφθήκαμε το πρώην κατάστημα-ξυλουργείο στην οδό Κάσου 3 αποφασίσαμε να εγκατασταθούμε στην Κυψέλη. Η διαμόρφωση και η χωρητικότητα του καταστήματος αλλά και οι χαμηλές τιμές ενοικίων την συγκεκριμένη περίοδο ήταν καθοριστικοί παράγοντες στην απόφασή μας. Καθώς κάποια από τα μέλη του Noucmas κατοικούσαν ήδη στην Κυψέλη, η περιοχή μάς ήταν γνώριμη. Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε έναν χώρο τέχνης που θα αλληλεπιδρά με τη γειτονιά και τους κατοίκους της. Στην Κυψέλη νιώσαμε ευπρόσδεκτοι. Υπάρχουν αρκετοί γείτονες που δεν έρχονται στα event μας, αλλά σταματούν πάντα να μας χαιρετήσουν ή να μας προσφέρουν κάποια βοήθεια. Το ίδιο κάνουμε και εμείς. Υπάρχει ένα αίσθημα αλληλοϋποστήριξης στην περιοχή, το οποίο συμβαδίζει με τον χώρο τέχνης που θέλαμε εξαρχής να δημιουργήσουμε" καταλήγουν οι ιδρυτές του Noucmas για την απόφασή τους να εγκατασταθούν στην Κυψέλη.
Κρατώντας ένα λευκό φύλλο χαρτί, άρχισα να σημειώνω χώρους τέχνης, γκαλερί και εργαστήρια στην Κυψέλη. Με μεγάλη έκπληξη διαπίστωσα ότι αυτοί οι χώροι ξεπερνάνε κατά πολύ τους δέκα, αν συμπεριλάβουμε το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων και τις γκαλερί Αγκάθι – kartάλος και Blank Wall.
Η βόλτα στην Κυψέλη ξεκίνησε από μία άλλη αφετηρία και τον χώρο πολιτισμού Keiv ("σπηλιά” σε μία ελεύθερη μετάφραση) που βρίσκεται κάπου στα μη ορατά σύνορα μεταξύ Κυψέλης, Αγίου Παντελεήμονα και 3ης Σεπτεμβρίου. Ιδρύθηκε το 2017 από τον εικαστικό Κωνσταντίνο Λιανό, με αρχική έδρα κοντά στον Σταθμό Λαρίσης. Το 2021, το Keiv μεταφέρθηκε σε αυτή την πραγματικά under the radar και ήσυχη περιοχή, στον αριθμό 38 της οδού Καλύμνου. Ένας πολύ όμορφος και λειτουργικός χώρος, με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, που φιλοξενεί εκθέσεις, εργαστήρια, residencies, μαθήματα ζωγραφικής, με τον Κωνσταντίνο Λιανό να ζει, πραγματικά, μέσα σε αυτόν. Πετύχαμε το Keiv σε περίοδο εργασιών, με ένα εξίσου μεγάλο υπόγειο χώρο που μπορεί να αξιοποιηθεί καταλλήλως. Το ερχόμενο διάστημα θα ανακοινώσει και την πρώτη έκθεση για το 2023.
Αφήνοντας το Keiv, ανεβαίνω προς την καρδιά της Κυψέλης, αν μπορείς να θέσεις ένα νοητό τρίγωνο από τις οδούς Κυψέλης, Πατησίων και Φωκίωνος Νέγρη, εκεί που βρίσκονται οι περισσότεροι χώροι τέχνης και εργαστήρια.
Το P.E.T. Projects του γνωστού εικαστικού Άγγελου Πλέσσα, όπως και το Noucmas στο οποία αναφερθήκαμε στην αρχή, βγαίνουν εκτός αυτού του τριγώνου, κάτι βέβαια που έχει ελάχιστη σημασία. "Ο λόγος της απόφασης μου να ανοίξω το χώρο στην Κυψέλη ήταν τελείως τυχαίος. Έψαχνα στούντιο για τη δουλειά, εκεί κοντά, σε ένα μεγάλο ενιαίο χώρο. Επειδή ήταν μεγάλος χώρος αποφάσισα ένα κομμάτι να γίνει project space. Πάντα ήθελα να το κάνω. Ειδικά στην Κυψέλη που είναι μία πολύ ανοιχτή περιοχή και πολυεθνική ήταν ένα συν… Μου αρέσει πάρα πολύ να βλέπω ανθρώπους από άλλες κουλτούρες και χώρες να μπαίνουν στον κοινωνικό ιστό της Αθήνας και ειδικά στην Κυψέλη το βλέπεις πάρα πολύ. Προχθές ήμουν στο ταχυδρομείο και άκουγα τέσσερις διαφορετικές γλώσσες από ανθρώπους που φαινόντουσαν ότι ασχολούνται με πιο δημιουργικά επαγγέλματα. Η Αθήνα ανοίγει και αλλάζει" μας λέει ο Άγγελος Πλέσσας, με το P.E.T. Projects να λειτουργεί ανελλιπώς από το 2018 στην οδό Κερκύρας 87.
Στις 22 Μαρτίου ανοίγει μία νέα έκθεση στο P.E.T. Projects με τον Young Agamben, με τον Άγγελο Πλέσσα να παραμένει, όπως μας λέει, "ουτοπικά αισιόδοξος" μπροστά στις προκλήσεις λειτουργώντας έναν ανεξάρτητο χώρο τέχνης "για μένα η πρόκληση είναι να παραμείνει ο χώρος αεικίνητος και οι εκθέσεις μας να είναι συνδεδεμένες με το τώρα ώστε να φέρει ένα κοινό νεότερο (σε μυαλά) πιο κοντά. Επειδή είμαι ουτοπικά αισιόδοξος, ο χώρος για μένα είναι ένα βήμα για να φέρει κοντά ανθρώπους με ένα τρόπο διαφορετικό από άλλους".
To 1927 Art Space βρίσκεται στον 1ο όροφο ενός κτιρίου επί της οδού Κυψέλης 35. Γιατί 1927; Η απάντηση είναι απλή. Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1927, με τον ανεξάρτητο χώρο τέχνης να ανοίγει το 2019, λίγους μήνες πριν από την πανδημία. Αυτό δεν εμπόδισε σε τίποτα τους ιδρυτές του, Ακτίνα Σταθάκη και Jerome Simeon, να τον ανακαινίσουν και να μας παρουσιάσουν μία μεγάλη σειρά από εκθέσεις και δράσεις. Αυτές τις ημέρες, μέχρι και τις 2 Απριλίου, κάθε Σάββατο και Κυριακή, παρουσιάζεται η παράσταση "The Internationals” του Κοσοβάρου θεατρικού συγγραφέα Jeton Neziraj και ακολουθεί η έκθεση φωτογραφίας και βίντεο "Land rights (part 2)”, με θέμα τον αστικό χώρο και την κατοικία. Το Μάιο ακολουθεί residency των Καναδών καλλιτεχνών Francois Lemieux και Edith Brunette.
"Ο πρωταρχικός λόγος που επιλέξαμε την Κυψέλη ήταν ο πολυπολιτισμικός της χαρακτήρας. Έχοντας ζήσει και εργαστεί για χρόνια στον Καναδά και τις ΗΠΑ, δεν θα μπορούσαμε να εργαστούμε σε ένα λιγότερο πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι δεν γνωρίζαμε καθόλου την Κυψέλη πριν εγκατασταθούμε εδώ. Έτσι, για εμάς, καθώς ερχόμασταν από το εξωτερικό, ήταν ο ιδανικός τόπος για να κάνουμε μία αρχή από το μηδέν και να χτίσουμε την ιστορία μας παράλληλα με την ανακάλυψη της γειτονιάς. Τέλος, όταν εγκατασταθήκαμε εδώ, οι τιμές των ακινήτων ήταν ακόμα προσιτές και έτσι μπορούσαμε να το κάνουμε… Είναι πολύ όμορφο που η Κυψέλη γίνεται επίκεντρο καλλιτεχνικής δραστηριότητας και ελκύει κόσμο από παντού. Παρόλα αυτά συνδυάζεται και με ραγδαίο εξευγενισμό και αυτό είναι κάτι που μας προβληματίζει. Θέλουμε να συνυπάρχουμε στην Κυψέλη με καλλιτέχνες αλλά και με εργαζόμενους, μετανάστες, ανθρώπους όλων των ηλικιών, τάξεων και καταβολών" μας λέει η Ακτίνα Σταθάκη, τονίζοντας με τη σειρά της την ανησυχία -και σχεδόν με όλους όσους μιλήσαμε- για την άνοδο των ενοικίων και στην Κυψέλη και το κόστος στέγασης. Ο εξευγενισμός είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα, ίσως ο υπερτουρισμός που παρατηρείται στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια, ένα απέραντο playground για τουρίστες, είναι αυτός που τελικά έχει συμπαρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του, κάνοντας ακόμα και περιοχές κοντά στο κέντρο της Αθήνας απαγορευτικές για μείνει κάποιος.
Αφήνω το 1927 Art Space και κατευθύνομαι λίγα μέτρα πιο ψηλά και την οδό Κεφαλληνίας με σκοπό να επισκεφτώ το Okay initiative space, έναν νεοπαγή εκθεσιακό χώρο που άνοιξε τις πόρτες του στο ευρύ κοινό μόλις την άνοιξη του 2022. Πρόκειται για μία μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία που ιδρύθηκε από τον αρχιτέκτονα και εικαστικό Σταύρο Καπετάνιο, με σκοπό να συμπεριλάβει, να παρουσιάσει και να αναδείξει πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες. Μέχρι στιγμής έχει φιλοξενήσει επτά εκθέσεις και έξι art performances, με την ομαδική έκθεση "Dandelion Seekers" σε επιμέλεια Captain Stavros και Zoe Metra, μία διαπολιτισμική έκθεση μεταξύ Αθήνας και Παρισιού, να ολοκληρώνεται πριν από λίγες μέρες αλλά υπόσχεται ότι θα επιστρέψει με ένα δεύτερο μέρος.
Πριν μας μιλήσει ο Σταύρος Καπετάνιος για το Okay initiative space και την Κυψέλη, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στο εργαστήριο κεραμικής Πηλός που βρίσκεται στον ίδιο δρόμο, σε μία όμορφη γωνία της Κεφαλληνίας 2. Άνοιξε πριν από λίγα χρόνια, λίγο πριν την πανδημία και αυτό, από τον Άρη Σιχλιμίρη -ερχόμενος από τα Ιωάννινα- και φιλοξενεί μία σειρά από εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα για κάθε ηλικία, ενώ παράλληλα δουλεύει πάνω στα δικά του projects και παραγωγές κεραμικών. Την ώρα που πέρασα είχαν μάθημα κεραμικής σε ενήλικες, με μεγάλη συμμετοχή και ανεβασμένη διάθεση, κάτι πολύ ευχάριστο να βλέπεις. Σίγουρα, ένα ξεχωριστό σημείο της πόλης, με την κεραμική να είναι πολύ ανεβασμένη τα τελευταία χρόνια. Στηρίζουμε ό,τι σε κάνει να βγεις από το σπίτι σου, να δημιουργείς με τα χέρια σου και να φτιάχνεις νέες εμπειρίες και φιλίες.
Επιστρέφω στον Σταύρο Καπετάνιο και το Okay initiative space, που δίνει τις δικές του απαντήσεις για την Κυψέλη και τις προκλήσεις το μέλλοντος. Πώς επέλεξες την Κυψέλη; "Κάπως τυχαία… Προσωπικά, δεν μεγάλωσα στην Αθήνα. Μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη και πριν από δύο χρόνια που αποφάσισα να μετακομίσω από το Παρίσι, όπου ζούσα, στην Αθήνα, έμεινα σε ένα σπίτι στην Αχαρνών. Οπότε, αναζητούσα κι ένα χώρο που να βρίσκεται στη γειτονιά. Προφανώς και τα τότε χαμηλότερα ενοίκια των ισόγειων καταστημάτων, βοήθησαν στο να πάρω την απόφαση και να ανοίξω το studio στην Κυψέλη. Ωστόσο, η πολυπολιτισμικότητα της Κυψέλης και η αίσθηση της γειτονιάς είναι κάτι που σίγουρα εκτιμώ και χαίρομαι".
Ποιες είναι οι προκλήσεις και δυσκολίες ενός τέτοιου εγχειρήματος, το άνοιγμα ενός κατά βάση μη κερδοσκοπικού χώρου τέχνης; "Οι προκλήσεις είναι ποικίλες. Προφανώς, βασική πρόκληση τέτοιων μη κερδοσκοπικών projects είναι να σκαρφιστούν ένα μοντέλο λειτουργίας και τρόπους χρηματοδότησης. Μια από τις βασικές προθέσεις του χώρου λοιπόν είναι η πρωτοβουλία για δράση και δημιουργία, πέραν της αναμονής για χρηματοδοτήσεις από μεγάλους φορείς ή από το κράτος, μιας και είναι προφανές πως η συγκεκριμένη κυβέρνηση δεν έχει ως προτεραιότητα τον πολιτισμό, αλλά και τα μεγάλα ιδρύματα έχουν μια πολύ συγκεκριμένη ατζέντα, τόσο θεματικά όσο και πελατειακά. Οπότε, από το να καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια, αποφασίζουμε, βρίσκουμε τρόπους υλοποίησης και επικοινωνούμε - πραγματοποιούμε τα projects που έχουμε στο μυαλό μας, χωρίς εκπτώσεις στις θεματικές και το περιεχόμενο. Δηλαδή, προς το παρόν, τα projects είναι αυτοχρηματοδοτούμενα… Η κοινότητα των νέων καλλιτεχνών βλέπει και εκτιμά τις προσπάθειές μας να αντιπροσωπεύσουμε under-represented artists και έτσι συνεισφέρει ενεργά και αλληλέγγυα σε όλη την δράση της οργάνωσης, πέραν από προσωπικά ή ατομικιστικά οφέλη. Κι όταν βλέπεις την αγάπη όλων αυτών τον ατόμων στη δημιουργία μιας υπερτοπικής και συμπεριληπτικής κοινότητας νέων, πραγματικά συγκινείσαι. Κάπως έτσι, λοιπόν, αναδύεται η πραγματική πρόκληση για το συγκεκριμένο εγχείρημα: Η επίτευξη της συμπερίληψης (community growth). Πώς μπορούμε, πέρα από την καλλιτεχνική κοινότητα, να συμπεριλάβουμε και τη γειτονιά, για παράδειγμα; Η σύγχρονη τέχνη σήμερα έχει έναν πολύ συγκεκριμένο κώδικα επικοινωνίας, ο οποίος είναι τόσο συγκεκριμένος που κινδυνεύει να γίνει μη συμπεριληπτικός. Υπάρχουν οι στιγμές που όλοι/ες μας, αναφέρομαι και σε εμένα προσωπικά, αναρωτιόμαστε αν αυτό που κάνουμε "αφορά", "αναφέρεται" ("relevant"). Για το λόγο αυτό προσπαθούμε να έχουμε και δράσεις guerilla style στη γειτονιά, αφισοκολλήσεις από provocative memes, ή περιπάτους, εξερευνήσεις, performances και αντίστοιχα, ετοιμάζουμε επερχόμενες δράσεις που δεν συνδέονται μόνο με τον φυσικό χώρο του Okay, όπως για παράδειγμα ένα LARP και άλλα. Κάπως έτσι, συμπεριληπτικά, ανταποκρινόμαστε στις σύγχρονες προκλήσεις και γι’ αυτό τέτοιες πράξεις επίσης συμπερίληψης, στήριξης, όπως αυτή, της κοινοποίησης-προώθησης αυτών των χώρων είναι πολύ σημαντικές".
Πάνω στην ίδια ερώτηση, απαντάει ο γλύπτης και ιδρυτής του Snehta Residency, Αύγουστος Βεϊνόγλου. "Η βασικότερη πρόκληση είναι ότι καλλιτεχνικοί οργανισμοί αυτής της κλίμακας δεν βρίσκονται με ουσιαστικό τρόπο στο ραντάρ της πολιτείας. Για την ανάπτυξη ενός οργανισμού στο κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού χρειάζονται κυρίως πόροι για την ανάπτυξη του προγραμματισμό του, κάθ’ έτος ή και σε βάθος ετών ακόμα. Είμαστε ευτυχείς που έχουμε λάβει τα τελευταία χρόνια την υποστήριξη της Outset Greece και για μεμονωμένα έργα και εκθέσεις τη σημαντική βοήθεια του Υπουργείου Πολιτισμού. Αλλά σε γενικές γραμμές η υποστήριξη αναλογικά της ποσότητας δράσεων σύγχρονου πολιτισμού στην πόλη της Αθήνας είναι ανεπαρκής σε αυτόν τον άξονα. Θα ήταν σημαντικό επίσης να δημιουργηθούν συγκεκριμένοι ΚΑΔ, και τροποποιήσεις στον φορολογικό και εργασιακό νόμο για εργαζόμενους στον σύγχρονο πολιτισμό ώστε το επιχειρείν στο χώρο να είναι ευμενέστερο για νέα εγχειρήματα. Όπως αντιλαμβάνεστε, σε μη κερδοσκοπικούς καλλιτεχνικούς χώρους όπως το Snehta η πηγή εσόδων είναι πολύ περιορισμένη για μια δουλειά πολύ σύνθετη και πολυπαραγοντική, όπως η διαχείριση καλλιτεχνικών προγραμμάτων και η 'φροντιστική' διάσταση της εργασίας που διέπει τα art residencies σε σχέση με τους καλλιτέχνες επισκέπτες. Η πρόσφατη συμπύκνωση εικαστικών, επιμελητών και άλλων παραγόντων στον χώρο του πολιτισμού, π.χ "Σωματείο Εργαζόμενων στη Σύγχρονη Τέχνη” μπορεί με τη σειρά του να βοηθήσει στο να διαμορφωθούν ευνοϊκότεροι όροι στο επιχειρείν στο σύγχρονο πολιτισμό".
Το Snehta Residency ξεκίνησε τη δράση του με έδρα την Κυψέλη το 2012, ως το πρώτο artist residency στην Αθήνα, σε μια εποχή κρίσης για την οικονομία του τόπου και σε μια περιοχή με έντονο το στοιχείο της διαπολιτισμικής και κοινωνικής ζύμωσης, με σκοπό να καλλιεργήσει νέες αναγνώσεις για την πόλη και νέες σχέσεις και καλλιτεχνικές συνεργασίες στο πεδίο των εικαστικών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το Snehta είναι η λέξη Athens γραμμένη αντίστροφα, εκφράζοντας πως οι εμπλεκόμενοι καλλιτέχνες, επιμελητές και άλλοι συνεργάτες στοχεύουν στη δημιουργία νέων αφηγήσεων της αθηναϊκής ταυτότητας, παρατηρώντας την κοινωνική́ μεταβολή και πολιτισμική́ της δυναμική́, μέσα από τα προγράμματα φιλοξενίας και τις καλλιτεχνικές δράσεις του οργανισμού (οι εκθέσεις, τα ερευνητικά προγράμματα, η βιβλιοθήκη, τα εργαστήρια κ.ά.). Μέχρι σήμερα, έχει φιλοξενήσει περισσότερους από 100 καλλιτέχνες και παρουσιάσει πάνω από 70 εκθέσεις και έρευνες, ενώ αυτή την περίοδο βρίσκεται στη δημιουργία μιας επετειακής έκδοσης, ως αφιέρωμα στη δεκαετούς συνεχούς παρουσίας της στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης με την αξιοσημείωτη έρευνα και τεκμηρίωση ανεξερεύνητων πτυχών της σύγχρονης καλλιτεχνικής ιστορίας της.
Από τις παλαιότερες πρωτοβουλίες και χώρους που παρουσιάζουμε εδώ, τι τους έφερε στην Κυψέλη και μάλιστα σε μία περίοδο, βαθιά μέσα στην οικονομική κρίση και αβεβαιότητα; "Έχει περάσει όντως ένα σημαντικό διάστημα χρόνου όπου η πόλη έχει αλλάξει, κυρίως η αντίληψη του κόσμου για την ίδια την Αθήνα και ακόμη περισσότερο για την περιοχή της Κυψέλης που μετατράπηκε από μια δυσφημισμένη γειτονιά του κέντρου σε μια γειτονιά όπου καλλιτέχνες και άνθρωποι από όλο τον κόσμο πλέον επισκέπτονται. Παρ’ όλα αυτά οι ποικίλες ερμηνείες που αφήνουν με το έργο τους οι επισκέπτες καλλιτέχνες παρέχουν έναν αστείρευτο πλούτο σε σχέση με τον πολιτισμικό παλίμψηστο της Αθήνας και τη σύνδεσή του με ενέργειες και ιδέες εκτός των φυσικών της ορίων. Οι ερμηνείες για το τί εμπεριέχεται στη σύγχρονη πτυχή της Αθήνας είναι εξίσου ενδιαφέρουσες με τις αρχικές (2012- 2018) γιατί η εποχή μετά τον COVID έχει ανοίξει χώρο σε μια νεότερη γενιά καλλιτεχνών που δρα πιο απενοχοποιημένα, ώριμα και ανοιχτά.
Η Κυψέλη ως βάση του οργανισμού χαρακτήρισε και το εννοιολογικό περιεχόμενο της Snehta. Το όνομα Athens είναι η Αθήνα γραμμένη ανάποδα με στόχο να επαναπροσδιορίζουμε έννοιες όπως η σύγχρονη ταυτότητα και η θέση της Αθήνας σε έναν ευρύτερο πολύ-πολιτισμικό χάρτη κοινωνικών δυνάμεων που υπογραμμίζουν την ιδιαίτερη της σχέση με τη Δύση και την Ανατολή. Σε αυτόν το προσδιορισμό συνέτεινε πως αρχικά η Kυψέλη χαρακτηριζόταν από μια κοινωνική απροσδιοριστία κάτι που επέτρεψε στους καλλιτέχνες της Snehta την πρόσβαση σε ένα διευρυμένο και σπάνιο "υλικό” που εκ φύσεως δεν ήταν στερεότυπο. Μετά από 10 χρόνια λειτουργίας παρατηρούμε μια εντονότερη κινητικότητά δημιουργικού νεανικού πληθυσμού που αναζητά δημιουργική βάση και είμαστε χαρούμενοι που κάποιοι εξ αυτών είναι και "Snehta alumni”. Σίγουρα, οι πραγματικές επιπτώσεις αλλά και τα οφέλη αυτής της κινητικότητας είναι κάτι που θα δούμε στο μέλλον, δεν παύει όμως να προκαλεί δημιουργικά ερωτήματα πως αυτή τη στιγμή: καλλιτέχνες, καλλιτεχνικοί οργανισμοί αλλά και η πολιτεία τα μεταβολίζουν" συμπληρώνει ο Αύγουστος Βεϊνόγλου, με το Snehta Residency να μπαίνει δημιουργικά και δυναμικά στη δεύτερη δεκαετία του.
Για το τέλος αφήσαμε τον χώρο τέχνης o.art.ath της οδού Σποράδων, λίγα μέτρα μακριά από τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης (που ελπίζουμε το νέο της πρόσωπο να είναι αντάξιο του καλού έργου των τελευταίων ετών). Ζητήσαμε από τους ανθρώπους του να μας κάνουν μία μικρή εισαγωγή και να μάθουμε κάποια περισσότερα πράγματα για τον χώρο. "Ο χώρος τέχνης o.art.ath λειτούργησε αρχικά στην οδό Λιοσίων από τον Μάιο του 2018. Τον Φεβρουάριο του 2019, μας έγινε πρόταση από την δομή αλληλεγγύης της Κυψέλης, μεταφερθήκαμε και αναλάβαμε το πολιτιστικό κομμάτι της δομής, όπου και δημιουργήσαμε την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση λίγο αργότερα. Εμπνευστής του χώρου είναι ο Ιωάννης Τζανετέας και σταθεροί συνεργάτες είναι η Μαρία Παπαδοπούλου, η Γεωργία Πολίτη και η Ειρήνη Ζέρβα, όπου και είναι μέλη την εταιρείας. Παράλληλα, συνεργαζόμαστε με τον φωτογράφο Γιάννη Παπαχρήστου στο κομμάτι της στούντιο φωτογραφίας και τον Γρηγόρη Σταθόπουλο στα εικαστικά. Οι περισσότερες δράσεις αφορούν το κομμάτι προώθησης νέων ιδεών σε όλα τα επίπεδα τέχνης και οι περισσότερες εκδηλώσεις- εκθέσεις αφορούν καλλιτέχνες οι οποίοι δεν έχουν δείξει κάπου αλλού την δουλειά τους ή τα φωτογραφικά τους λευκώματα. Παράλληλα, γίνονται ημερίδες και συζητήσεις, παραστάσεις και performances, καθώς και εργαστήρια ζωγραφικής φωτογραφίας, Ayurveda και Yoga. Ο χώρος είναι ανοιχτός Τρίτη έως Σάββατο 6-9μ.μ. Πάντα ανάλογα του προγράμματος του".
Η επόμενη ερώτηση δεν θα μπορούσε να μην αφορά την ίδια την Κυψέλη ως επιλογή για τον χώρο. "Η λογική με την οποία μετακομίσαμε στην Κυψέλη τον χώρο ήταν απλή: θέλαμε να ζούμε την γειτονιά και όχι την τουριστική Αθήνα. Δεν ξέραμε βέβαια ότι η έλευσή μας στην Σποράδων θα δημιουργήσει πόλο έλξης και για άλλους καλλιτέχνες και εναλλακτικούς χώρους, με συνέπεια σήμερα οι μισοί και πάνω ενεργοί χώροι σε αυτό το δρόμο να πλάθουν ένα στενό, το οποίο άλλο παρόμοιο δεν έχει η Αθήνα γενικότερα. Αυτό ακριβώς που μας αρέσει είναι η πολυσυλλεκτική γειτονιά με έναν αέρα ο οποίος εξιστορεί όχι μόνο το παρελθόν της πόλης, αλλά και την φρέσκια ματιά της για το μέλλον… Η πρωτεύουσα πια δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλες μεγάλες καλλιτεχνικές πόλεις. Εξάλλου πολλοί εικαστικοί, από όλον τον πλανήτη, έρχονται και δρουν εδώ. Ακόμα και o.art.ath έχει στο βιογραφικό του διεθνείς συνεργασίες ήδη. Το βρίσκω πολύ φυσικό, αφού οι ελευθερίες δημιουργίας είναι χαρακτηριστικό της πόλης αυτής. Το μοντέλο ζωής που προσφέρει η Αθήνα, και η φτηνή σε κόστος ζωής σε σχέση με άλλες. Βοήθησε βέβαια και ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών. Πια μπορείς να είσαι παντού και να δουλεύεις, χωρίς απαραίτητα να είσαι σε κάποιο φυσικό χώρο εταιρείας" μας λέει ο φωτογράφος και εικαστικός Ιωάννης Τζανετέας, ο εμπνευστής του o.art.ath, με μία πιο αισιόδοξη ματιά. Ίσως να είναι έτσι τελικά. Να χαρούμε τη στιγμή, τη δημιουργία, τους δεκάδες καλλιτέχνες και χώρους τέχνης που υπάρχουν και να τους στηρίζουμε με την παρουσία μας.
INFO
Noucmas, Κάσου 3
Keiv, Καλύμνου 38
P.E.T. Projects, Κερκύρας 87
1927 Art Space, Κυψέλης 35, 1ος όροφος
Πηλός, Κεφαλληνίας 2
Okay initiative space, Κεφαλληνίας 7
Snehta Residency, Ιωάννου Δροσοπούλου 47
o.art.ath, Σποράδων 36
