Θεόκλητε Τριανταφυλλίδη, το μετα-σύμπαν θα είναι ουτοπία ή εφιάλτης;

Πόσα γνωρίζετε για τους κανόνες που διέπουν ένα μετα-σύμπαν; Το "Pheromone Spa" του Θεόκλητου Τριανταφυλλίδη επιχειρεί να εξηγήσει την για πολλούς άγνωστη αυτή έννοια με την προβολή δύο εντελώς διαφορετικών ψηφιακών κόσμων. Τα έργα "BugSim" (Pheromone Spa) και "Ork Haus" εξελίσσονται ταυτόχρονα, αλλά κανένα από τα δύο σύμπαντα δεν γνωρίζει για την ύπαρξη του άλλου. 

Για την υλοποίηση του "BugSim" στον κυρίως χώρο της The Breeder, ο Θεόκλητος συνεργάστηκε με την καλλιτέχνιδα Λαμπριλένα Κωνσταντέλου για τη δημιουργία ενός αρώματος από γιασεμί, πηλό, ροζ πιπέρι, κεχριμπάρι και ανθρώπινες φερομόνες, το οποίο τοποθετήθηκε σε διάφορα σημεία του δωματίου. Βασικό όμως έκθεμα αποτελεί το ψηφιακό μικρο-οικοσύστημα που διατηρείται σε μια γυάλα εντατικής φροντίδας, μέσα στο οποίο κατοικεί μια αποικία μυρμηγκιών που εργάζεται καθημερινά για να χτίσει ένα είδος καταφύγιου, χρησιμοποιώντας ως υλικό μια εύπλαστη μωβ λάσπη. Από αυτή την κατασκευή αναπτύσσεται ένα φυσικό περιβάλλον με μικροσκοπικά φυτά, το οποίο αυτοσυντηρείται χάρη στο γυάλινο σύστημα που το περιβάλλει. Το ψηφιακό οικοσύστημα είναι ένα σχόλιο για το παράδοξο της περιβαλλοντικής επούλωσης, μια ελπιδοφόρα προσέγγιση του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής. 

Αν όμως επισκεφθούμε το υπόγειο της γκαλερί, θα συναντήσουμε μια όχι τόσο αισιόδοξη συνθήκη: μια οικογένεια Ork έχει παγιδευτεί σε ένα σπίτι όπου αναγκάζεται να επιτελεί τελετουργικά της καθημερινότητας. Η ψηφιακή εγκατάσταση συμπληρώνεται από μια σειρά παραμορφωμένων επίπλων, καθώς και έργα σε υφάσματα και γλυπτά. Η πληκτική ρουτίνα της εργασίας από το σπίτι και η καταναγκαστική χρήση της τεχνολογίας εδώ αναπτύσσουν ένα εφιαλτικό κόνσεπτ του μετα-σύμπαντος. Δεν είναι τυχαίο που το περιβάλλον του "Ork Haus" κατοικείται από τερατώδεις μορφές, αφού ο καλλιτέχνης θέλει έτσι να τονίσει την τεχνολογικά διαμεσολαβημένη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Με τη δημιουργία των αντιθετικών ψηφιακών κοινοτήτων, ο Θεόκλητος θίγει το ηθικό ερώτημα "πώς τα άτομα μπορούν να αναλάβουν κοινωνική ευθύνη απέναντι στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής"; Οι ρυθμοί με τους οποίους εξελίσσεται η κοινωνία και ο ορισμός του να είσαι άνθρωπος διαρκώς μεταβάλλεται, με αποτέλεσμα η σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον και το μη ανθρώπινο στοιχείο να περιπλέκεται. Ως μοναδική λύση, το "Pheromone Spa" προτείνει αυτόνομα μετα-ανθρώπινα οικοσυστήματα τα οποία δεν επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες, αλλά καταφέρνουν να μας συγχύσουν προκαλώντας αφενός μια ευχάριστη εμπειρία και αφετέρου μια αίσθηση εγκλωβισμού και απομόνωσης.

Ο Θεόκλητος μάς μίλησε για το πρότζεκτ και την ενασχόλησή του με τις ψηφιακές τέχνες, αλλά και για το πώς οι νέες αυτές καλλιτεχνικές μορφές μπορούν να αφυπνίσουν τον θεατή γύρω από τις σημερινές κρίσεις.

Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με την τέχνη και πώς βρέθηκες να δημιουργείς εγκαταστάσεις μικτής πραγματικότητας;

Τελείωσα τη σχολή αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ το 2012. Μόλις αποφοίτησα εργάστηκα ως αρχιτέκτονας για ενάμιση χρόνο στο Πεκίνο και ταυτόχρονα ξεκίνησα να ανακαλύπτω μια διαδικτυακή καλλιτεχνική κοινότητα με έντονη δραστηριότητα γύρω από την Net Art και την Post-Internet Art η οποία μου κέντρισε πολύ το ενδιαφέρον. Το 2014 ξεκίνησα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Design | Media Art στο UCLA στο Λος Άντζελες με υποτροφία του ιδρύματος Ωνάση. Εκεί είχα την τύχη να γνωρίσω πολλές ενδιαφέρουσες προσωπικότητες του χώρου, να διδαχθώ την ιστορία των νέων μέσων και να δουλέψω με εργαλεία όπως το Game Engine, το οποίο θεωρώ το καλλιτεχνικό μου μέσο έκτοτε. Δεν σταμάτησε ποτέ να με απασχολεί το ζήτημα του χώρου οπότε τα ψηφιακά μου έργα τα παρουσιάζω ως εγκαταστάσεις όπου το εικονικό και το φυσικό συγχωνεύονται και το κοινό καλείται να μπει σε μια διαφορετική συνθήκη.  

Στην έκθεση παρουσιάζεις δύο διαφορετικές εκδοχές του μετα-σύμπαντος, μια ουτοπική και μια εφιαλτική. Είναι αυτό ένα σχόλιο για τις απρόσμενες κατευθύνσεις στις οποίες μπορεί να μας οδηγήσει ένα τέτοιο ψηφιακό περιβάλλον;

Με ενδιαφέρει η μυθοπλασία ως εργαλείο προσομοίωσης διαφορετικών εκδοχών του μέλλοντος. Το Game Engine μάς δίνει αυτή τη δυνατότητα, να δημιουργήσουμε μια φαντασιακή συνθήκη και μετά να την κατοικήσουμε, να προβάρουμε ένα πιθανό μέλλον. Στα έργα μου δοκιμάζω διάφορα τέτοια σενάρια, από ουτοπικά μέχρι εφιαλτικά, προσπαθώντας να τα απεικονίσω με όση περισσότερη ακρίβεια και λεπτομέρεια μπορώ ώστε να αφήσω το κοινό να αποφασίσει αν είναι παραδείγματα προς αποφυγήν ή κάτι ελκυστικό που αξίζει να το επιδιώξουμε. 

Ειδικότερα, η σχέση φύσης και τεχνολογίας στην οποία εστιάζεις εδώ με ποιον τρόπο σε ενδιαφέρει;

Το έργο "Bug Sim (Pheromone Spa)", 2022, είχε σαν αφετηρία το βιβλίο "After Geoengineering" της Holly Jean Buck και έναν προσωπικό προβληματισμό σχετικά με την επισκευή του περιβάλλοντος. Ήθελα να αποδώσω αυτή την αίσθηση ότι "χτίζουμε το πλοίο ενώ πλέει”, ότι ως είδος, σκεφτόμαστε γεωμηχανικές λύσεις για καταστροφές που έχουν ήδη γίνει και μπορούσαν να αποφευχθούν. Στο έργο βλέπουμε μία αποικία μυρμηγκιών και ένα σμήνος από μικρά drone, κάτι που έχει διερευνηθεί στο MIT ως λύση για την πιθανή εξαφάνιση των μελισσών, να προσπαθούν να συνεργαστούν και να συντηρήσουν ένα μικρό οικοσύστημα υπό κατάρρευση. Με ενδιαφέρουν πολύ τα υβριδικά μοντέλα συνεργασίας φύσης και τεχνολογίας, αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζω το θέμα με χιούμορ γιατί δεν είμαι εντελώς πεπεισμένος ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατόν. 

Ποια ηθικά ζητήματα σχετικά με τη μετά-ανθρώπινη υπόσταση επιχειρείς να θέσεις με τα έργα αυτά;

Στο έργο "Ork Haus", 2022, εστιάζω στις διαπροσωπικές σχέσεις και στο πώς έχουν διαμορφωθεί από πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις. Μέσα σε ένα κλειστό σύστημα βλέπουμε μία οικογένεια από Ορκ, μια φαντασιακή φυλή που στερεοτυπικά χαρακτηρίζεται από βίαιη συμπεριφορά και απλοϊκή σκέψη, να προσπαθεί να προσαρμοστεί στις συνθήκες της σύγχρονης διαβίωσης. Το σύστημα αυτό λειτουργεί σαν ένα βιντεοπαιχνίδι που τρέχει από μόνο του, χωρίς διάδραση με εξωτερικούς παράγοντες, και οι χαρακτήρες φαίνονται  παγιδευμένοι μέσα σε αυτό. 

Παράλληλα με τα ψηφιακά έργα δημιουργείς και αντικείμενα. Με ποιον τρόπο το "παραδοσιακά" γλυπτικό αντικείμενο σε ενδιαφέρει αλλά και πώς το άρωμα συμμετέχει στη διαδικασία της εμβύθισης;

Στο "Ork Haus", το ψηφιακό έργο πλαισιώνεται από ένα ογκώδη και δύσμορφο καναπέ και μια σειρά από έργα σε υφάσματα και μικρότερα γλυπτά. Σαν εγκατάσταση προσκαλούν το κοινό να συγκατοικήσει για λίγο με τη δυσλειτουργική οικογένεια από Ορκ και να ακονίσει την ενσυναίσθησή του. Για το "Bug Sim" (Pheromone Spa), μαζί με την καλλιτέχνη Λαμπριλένα Κωνσταντέλου, δημιουργήσαμε ένα άρωμα το οποίο αποτελείται από 4 χειροποίητες νότες (γιασεμί, πηλός, ροζ πιπέρι, κεχριμπάρι) καθώς και μια συνθετική νότα (hedione και ανθρώπινες φερομόνες). Το άρωμα διαχέεται δυναμικά στο χώρο μέσα από μια σειρά γλυπτικών diffusers και δημιουργεί μια συνολική εμπειρία για το κοινό. Γενικότερα στη δουλειά μου με ενδιαφέρει πολύ το πως μία εικαστική ιδέα μεταφέρεται και μεταλλάσσεται από το ένα εκφραστικό μέσο στο άλλο και πώς εντέλει αυτή η διαδικασία εμπλουτίζει το έργο και του προσδίδει μια υπόσταση που δεν είναι ούτε ακριβώς ψηφιακή ούτε απτή και "χειρονομιακή" αλλά κάτι άλλο. 

Πιστεύεις ότι αυτές οι "νέες" μορφές τέχνης όπως τα εικονικά περιβάλλοντα και έργα επαυξημένης πραγματικότητας είναι ικανά να μας ευαισθητοποιήσουν για τα φλέγοντα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα;

Από μόνες τους όχι απαραίτητα, αλλά ίσως μπορούν να πουν ιστορίες με πιο προσιτό τρόπο ή να περιγράψουν συστήματα και συνθήκες, για παράδειγμα το δίκτυο σχέσεων που εμπεριέχεται σε ένα οικοσύστημα, που είναι δυσκολότερο να επικοινωνηθούν με παραδοσιακά μέσα. 

Πόσο ο βαθμός εξοικείωσης του θεατή με την τεχνολογία ή το gaming μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη ενός έργου όπως τα δικά σου;

Με ενδιαφέρει πολύ η συνομιλία του έργου με τον χώρο του gaming. Είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι, είναι ένας χώρος που δημιουργεί ραγδαία μια δική του κουλτούρα. Η κουλτούρα αυτή έχει δικούς της κώδικες επικοινωνίας και οπτική γλώσσα, η οποία μπορεί να θέλει κάποια εξοικείωση αλλά είναι πλέον ιδιαίτερα διαδεδομένη. 

Υπάρχει δυνατότητα για το metaverse να εξελιχθεί σε έναν ψηφιακό τόπο συνεύρεσης και ουσιώδους αλληλεπίδρασης ατόμων;

Διαδικτυακοί τόποι όπως το Second Life και το World of Warcraft και οι κοινότητες που δημιουργήθηκαν γύρω τους έχουν αποδείξει πως κάτι τέτοιο μπορεί να λειτουργήσει.  

Είναι ο ψηφιακός κόσμος μια μορφή εγκλεισμού;

Εγκλεισμού και απόδρασης. 

Βιβλία επιστημονικής φαντασίας όπως το "Otherland" του Tad Williams και πιο πρόσφατα το "Ready Player One" καθώς και ταινίες και βιντεοπαιχνίδια έχουν παρουσιάσει διάφορες εκδοχές εικονικών κόσμων. Έχει πλησιάσει κάποια από αυτές την πραγματική ερμηνεία του metaverse;

Οι ερμηνείες και ορισμοί του metaverse ποικίλλουν, αλλά αυτό που έχει για μένα ενδιαφέρον είναι το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στην απεικόνιση του metaverse στην pop κουλτούρα και στην banal υλοποιημένη πραγματικότητα, όπως πχ παρουσιάζεται από τον Μαρκ στην παρουσίαση της Meta, στην οποία όλες οι δυνατότητες και οι προοπτικές μιας τέτοιας ιδέας καταλήγουν σε ένα ψηφιακό mall για τα avatar μας.

Ποια είναι η προσωπική σου σχέση με την τεχνολογία ως χρήστης και πώς έχει αλλάξει ανά τα χρόνια ή θα ήθελες να αλλάξει;

Παρόλο που σε πρώτη ανάγνωση στη δουλειά μου μπορεί να φαίνεται πολύ έντονο το τεχνολογικό στοιχείο, στην πραγματικότητα βλέπω την τεχνολογία αυτή σαν ένα αναγκαίο κακό ή ως απλά έναν καμβά πάνω στον οποίο μπορώ να δημιουργήσω έναν κόσμο και μια αφήγηση. Όσο περισσότερο σκαλίζει κανείς τη σύγχρονη τεχνολογία, μαζί με την κουλτούρα της Silicon Valley που τη δημιουργεί, τόσο περισσότερο αυτή χάνει την αύρα εντυπωσιασμού και μυστικισμού της και διαφαίνεται σαν το εργαλείο που είναι πολλές φορές αρκετά πιο απλοϊκό απ’ όσο πιστεύουμε.