Art Athina 2022: "Η εικαστική φουάρ θέλει να συμβάλει στην εξωστρέφεια της σύγχρονης Αθήνας"

"Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι πλέον η Αθήνα έχει αναδειχθεί σε ένα πολύ σημαντικό κέντρο σύγχρονης τέχνης, ειδικά αυτό το καλοκαίρι που ξανάνθισε και ο τουρισμός. Οι συνθήκες είναι ιδανικές για την εξωστρέφεια, την προβολή και την προώθηση της πόλης και η Art Athina ως θεσμός προσπαθεί να είναι μέρος αυτής της εξωστρέφειας", αναφέρει η καλλιτεχνική διευθύντρια της Art Athina, Σταματία Δημητρακοπούλου, σχετικά με το νέο εντυπωσιακό ρεκόρ που σημειώνεται φέτος: 80 γκαλερί συμμετέχουν στο εκθεσιακό πρόγραμμα της ελληνικής φουάρ, η οποία γιορτάζει την 25η διοργάνωσή της με επιστροφή στον φυσικό χώρο, στο Ζάππειο Μέγαρο (16-19/9). 

Βέβαια, η αυξημένη συμμετοχή των χώρων τέχνης στη φετινή διοργάνωση οφείλεται και στη διαρκή προσπάθεια του θεσμού να γίνει γνωστότερος στον ελληνικό χώρο αλλά και εκτός συνόρων, ελκύοντας έτσι το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων γκαλερί ετησίως. Παρά την εμφανή επάνοδο του τουρισμού, είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς τις προτιμήσεις του αγοραστικού κοινού, πριν τα εγκαίνια της φουάρ. Το παραδέχεται κι η Σταματία, όταν τη ρωτάμε για την κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς: "Για την ώρα φαίνεται ότι η εγχώρια εικαστική σκηνή έχει αγκαλιαστεί και έχει υποστηριχθεί σε μεγάλο βαθμό από τους εγχώριους και διεθνείς συλλέκτες και περιμένουμε αυτό να συνεχιστεί και με τη διεξαγωγή της Art Athina, προς όφελος των ελληνικών χώρων τέχνης που υποστηρίζουν τη φουάρ και συμμετέχουν σ’ αυτήν".

Άλλωστε, δεν βρισκόμαστε πλέον στον αστερισμό του Covid, τουλάχιστον όχι αποκλειστικά: "Πλέον έχουμε ξεφύγει από τη νόρμα του Covid και υπάρχουν νέα πολιτικά δεδομένα, όπως ο πληθωρισμός, οι οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, ο πόλεμος, που είναι αδύνατο να αγνοήσουμε, καθώς είναι πιο σημαντικά από την ανακοπή που προκάλεσε η πανδημία και επηρεάζουν πολύ περισσότερο το αγοραστικό κοινό και την εγχώρια αγορά. Για παράδειγμα, την εποχή του Brexit, για ένα χρόνο η αγορά στο Λονδίνο ήταν σαφώς πιο εξασθενημένη".

Ωστόσο, παραδέχεται πως μετά τον covid, η εμπειρία και η θέαση ενός έργου σε φυσικό χώρο δεν είναι πλέον η ίδια, ειδικά αν μιλάμε για μεγάλες διοργανώσεις όπως η Art Athina. "Δεν υπάρχουν προσκλήσεις ή VIP cards, όλες οι πληροφορίες αναρτούνται διαδικτυακά με QR codes". Αυτά είναι στοιχεία που υιοθετήθηκαν για τις ανάγκες διεξαγωγής των δύο προηγούμενων Art Athina και, σύμφωνα με τη Σταματία, αναμφισβήτητα βοήθησαν και θα παραμείνουν ως εργαλεία για τις μελλοντικές διοργανώσεις. Αναμφίβολα, η θέαση ενός έργου τέχνης που δεν είναι π.χ. video art ή γενικότερα κομμένο και ραμμένο για να το βλέπει κανείς μέσα από μια ηλεκτρονική συσκευή, δεν συγκρίνεται με το να το αντικρίζεις από κοντά. "Τα διαδικτυακά εργαλεία είναι βοηθητικά, αλλά υπάρχουν στοιχεία των ζωγραφικών έργων όπως η υφή, που είναι αδύνατο να γίνουν αντιληπτά στο θεατή μέσα από μια ψηφιακή πλατφόρμα. Ανέκαθεν υπήρχε αυτό το πρόβλημα, αφού τα φορμάτ, τα υλικά και οι πρακτικές των έργων δεν μπορούν να αποδοθούν τόσο πιστά σε ψηφιακή μορφή", εξηγεί η Σταματία.

Το ίδιο ισχύει όταν κάποιος επισκέπτεται ένα χώρο τέχνης. Πέρυσι, η υβριδική διεξαγωγή μας σύστησε στο "Art Athina Virtual", δίνοντας στο κοινό τη δυνατότητα να "επισκεφθεί" τη φουάρ από το σπίτι του. Παρά το γεγονός ότι μια ψηφιακή έκθεση ενδέχεται να προσελκύσει περισσότερο κόσμο (αν σκεφτούμε ότι με ένα κλικ μπορείς να "περιηγηθείς" στα περίπτερα των γκαλερί απ’ όπου και όποτε θέλεις), η επισκεψιμότητα διαφέρει κατά πολύ από εκείνη στον φυσικό χώρο. Τα ποσοτικά δεδομένα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την καταμέτρηση των επισκεπτών σε μια ιστοσελίδα και σε έναν πραγματικό χώρο δεν είναι τα ίδια και, φυσικά, "σε μια φουάρ ο επισκέπτης δεν μπορεί να πάει 100 φορές όπως μπορεί μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας. Πρέπει να αφιερώσει 1-2 ημέρες για να δει από κοντά μια έκθεση τέχνης".

Η αναγκαστική ψηφιακή παρουσίαση πολλών art shows και η επιτάχυνση των διαδικτυακών μέσων για τη θέαση ενός έργου τέχνης άνοιξαν επίσης το δρόμο για την εξάπλωση των NFTs, τομέας που δεν γινόταν να μην έχει μια μικρή έστω παρουσία στην Art Athina, η οποία το εντάσσει στις γενικές θεματικές της για πρώτη φορά με ένα αφιέρωμα στη σύγχρονη τέχνη και την ελληνική μυθολογία. Τα NFTs μπορεί να είναι ένα νέο και για πολλούς δυσνόητο κόνσεπτ, αλλά η Σταματία πιστεύει πως δεν επηρεάζει σε καμία περίπτωση τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η τέχνη. Είναι απλώς "ένα καινούργιο μέσο που απευθύνεται σε όσους ασχολούνται με τα κρυπτονομίσματα".

Η ίδια ενδιαφέρεται περισσότερο για τον κοινωνικό αντίκτυπο των NFTs, αφού αυτά δημιουργούν κοινότητες μέσω των διαδικτυακών member clubs. "Αυτό είναι για μένα τρομερά ενδιαφέρον, περισσότερο από το ίδιο το NFT, καθώς σχετίζεται κυρίως με το γεγονός ότι μια μικρή κοινότητα γίνεται συμμέτοχη μιας κατάστασης. Πρόκειται για έναν τρόπο επένδυσης κεφαλαίου και δεν εστιάζει τόσο στην εικόνα του έργου καθαυτή".

Αν μπορούσαμε, όμως, να εντοπίσουμε κάποια βασική αλλαγή που έφεραν τα NFTs στον κόσμο της τέχνης, αυτή είναι η προώθηση των καλλιτεχνών. Η Σταματία φέρνει ως παράδειγμα τον Damien Hirst, του οποίου τα φυσικά έργα απέκτησαν ξανά ζήτηση αφότου εκείνος άρχισε να δημιουργεί NFTs. Επομένως, αυτή η ταλάντωση ανάμεσα στη φυσική και διαδικτυακή διάσταση είναι για την ίδια το πιο ελκυστικό κομμάτι στη μέχρι τώρα ιστορία των NFTs. Εξάλλου, η ψηφιακή τέχνη δεν είναι κάτι καινούργιο· αντιθέτως, "υπήρχε με τη μορφή της video art ήδη από τα τέλη του 1970" εξηγεί, μια σημαντική περίοδο για την εξέλιξη της ελληνικής σύγχρονης τέχνης. Έτσι, με ένα αναδρομικό αφιέρωμα, η Art Athina "κλείνει το μάτι" στους πρωτοπόρους Έλληνες δημιουργούς video art και μας αποκαλύπτει ακόμη ένα κομμάτι στην ιστορία της εγχώριας εικαστικής σκηνής. 

Τα NFTs δεν είναι η μόνη καινούργια θεματική της Art Athina 2022. Πέρα από τις main κατηγορίες και το καθιερωμένο εκθεσιακό πρόγραμμα, φέτος η φουάρ υποδέχεται τα "Art Pavilions": Κάνοντας μια ωδή στην αρχιτεκτονική, η φουάρ την "παντρεύει" με τη σύγχρονη τέχνη και καλεί δύο καταξιωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία, τους LOT Office for Architecture και Point Supreme, να δημιουργήσουν εφήμερες κατασκευές (pavilions) που ταιριάζουν στη λογική της Art Athina. Τα "Pavilions" θα παρουσιάζονται στην είσοδο του Ζαππείου, με ελεύθερη πρόσβαση στο κοινό, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση της τέχνης στον δημόσιο χώρο, κάτι για το οποίο, άλλωστε, η διοργάνωση μεριμνούσε πάντα.

NFTs αλά ελληνικά

Η Art Athina και η βρετανική πλατφόρμα Daata παρουσιάζουν 4 NFT έργα σε μορφή καρτών παιχνιδιού. Ολογράμματα απεικονίζουν χαρακτήρες εμπνευσμένους από την ελληνική μυθολογία, δημιουργώντας μια γέφυρα ανάμεσα στην αρχαία Ελλάδα και τη σύγχρονη τέχνη.

Οι απαρχές της video art

Το έργο Ελλήνων πρωτοπόρων από τη δεκαετία του ’80 και του ’90 μας ταξιδεύει στη γέννηση της ελληνικής video art, ενώ σε συνεργασία με το αρχείο της ΕΡΤ "βουτάμε" στην ιστορία της Art Athina, με ένα μικρό αφιέρωμα σε παλαιότερες διοργανώσεις. 

Τα art fairs που αξίζουν

Το πρόγραμμα των Art Athina talks φέτος περιλαμβάνει μια συζήτηση σε συνεργασία με το θεσμό ART-O-RAMA, με ανταποκρίσεις από μικρότερης εμβέλειας art fairs σε επιδραστικές πόλεις-λιμάνια.