Θυμάμαι μια συνέντευξη με τον Victor Misiano, με αφορμή την Art Athina του 2007, στην οποία τιμώμενη χώρα ήταν η Ρωσία. Κάτω από τον τίτλο "Ο Πούτιν κάνει προπαγάνδα", ο διεθνούς εμβέλειας Ρώσος επιμελητής ξεμπρόστιαζε την πολιτική Πούτιν απέναντι στον πολιτισμό και τις ανθρωπιστικές σπουδές, αναφέροντας τους μισθούς πείνας (70 ευρώ!) που έπαιρνε ένας επιμελητής στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ή ένας καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης την ίδια στιγμή που η Μπιενάλε της Μόσχας και οι περιοδεύουσες εκθέσεις με θέμα τη Ρωσία σε mega-μουσεία ανά τον κόσμο έκαναν όλους να μιλάνε για την ακμάζουσα εικαστική σκηνή της. Στην έκθεση "Progressive Nostalgia", που είχε επιμεληθεί ο Misiano στην Αθήνα, συμμετείχαν καλλιτέχνες από διαφορετικές χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, από το Καζακστάν έως την Εσθονία, που το έργο τους καταπιανόταν κριτικά με διαφορετικές αναγνώσεις του ιστορικού παρελθόντος και αποτελούσε μια εναλλακτική πρόταση στον υπερκαταναλωτισμό και τον ρητορικό πατριωτισμό της κυβέρνησης Πούτιν.
Πιο πρόσφατα, η γνωστή ρωσική κολεκτίβα Chto Delat, αλλά και ο Ουκρανός εικαστικός Anton Kats είχαν μιλήσει στο "α" με αφορμή την έκθεσή τους στο Πεδίον του Άρεως, στο πλαίσιο του Onassis Fast Forward Festival, για τους λόγους που οι μεν διώκονταν στη χώρα τους ενώ έχουν γυρίσει τα μεγάλα μουσεία του κόσμου και ο δε την είχε εγκαταλείψει για να ζήσει με ασφάλεια στο Βερολίνο.
Πολλά έχουν γραφτεί για το κατά πόσο ένας καλλιτέχνης νιώθει ότι εκπροσωπεί τη χώρα του και, συνήθως, στους πιο ενδιαφέροντες από αυτούς η απάντηση είναι αρνητική, πόσο μάλλον σε χώρες με δικτατορική κυβέρνηση που έχουν πολλάκις κυνηγήσει τους ανθρώπους του πολιτισμού. Προσφάτως, η υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη διαχώρισε την αναστολή συνεργασίας με κρατικούς φορείς από τους Ρώσους καλλιτέχνες και τα ρωσικά καλλιτεχνικά έργα, βάζοντας τέλος (;) σε μια συζήτηση που δυστυχώς στη χώρα μας πήρε γρήγορα διχαστικές διαστάσεις με την άστοχη αντιπολιτευτική κριτική από τη μία και την αναβίωση της επικίνδυνης θεωρίας των δύο άκρων και της σίγησης οποιασδήποτε κριτικής ως προς τις ιστορικές αιτίες και τις συνέπειες του πολέμου αυτού, από την άλλη.
Προφανώς το κυνήγι του πόσο εθνικό είναι τελικά ένα έργο τέχνης δεν βγάζει κάπου (ας πούμε μια ταινία που επιχορηγήθηκε από ένα Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου αλλά έχει αντεθνική στάση, τι εθνικότητας είναι;), οπότε η στάση του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που ακολουθεί τη γραμμή του Φεστιβάλ Καννών, παραμένοντας ανοιχτό στις φωνές των καλλιτεχνών απ’ όπου κι αν προέρχονται, εφόσον δεν είναι μέλη επίσημης αντιπροσωπείας μοιάζει η πιο τίμια. Έτσι οι θεατές έχουν την ευκαιρία, όπως γράφει στην ανταπόκρισή του ο Χρήστος Μήτσης, να δουν τη θαρραλέα ταινία "Γ@μώ τη Δουλειά μου" ("F@ck This Job") της Βέρα Κριτσέφσκαγια, η οποία συμμετείχε στο πείραμα του Dozhd TV, ανεξάρτητου τηλεοπτικού καναλιού το οποίο προσπάθησε να μεταδώσει μη κυβερνητικά ελεγχόμενες (και λογοκριμένες) πληροφορίες στη Ρωσία. Αλλά και να συναντήσει τον Ουκρανό σκηνοθέτη Μιχαήλ Ιλιένκο, ο οποίος φυγαδεύτηκε από την εμπόλεμη χώρα του, για να παρουσιάσει την ταινία του "Τoloka", μια κινηματογραφική αλληγορία για τα δεινά, τις συμφορές και το πείσμα επιβίωσης που έχει επιδείξει ο ουκρανικός λαός, καθώς και μια συμπυκνωμένη καταγραφή της σύγχρονης ουκρανικής ιστορίας.
