Βάσω Μπαταγιάννη: "Η τέχνη είναι κάτι που έχω ανάγκη στην καθημερινότητά μου"

Η γκαλερί Batagianni απέκτησε νέα έδρα και συνεχίζει δυναμικά την πορεία της ως ένας από τους πλέον καταξιωμένους χώρους εικαστικών εκθέσεων στην Ελλάδα. Μετά από 7 χρόνια διαρκών μετακινήσεων, η Βάσω Μπαταγιάννη εγκατέστησε τον εκθεσιακό της χώρο στο Παγκράτι, πίσω από την Εθνική Πινακοθήκη, όπου έχει ήδη ξεκινήσει να συνεργάζεται με Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες προβάλλοντας τη δουλειά τους.

Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί της αλλά και με την Χριστίνα Κάλμπαρη, της οποίας η νέα ατομική έκθεση εγκαινιάζεται στις 12 Φεβρουαρίου. Οι δυο τους αναφέρθηκαν στην ιστορία της γκαλερί, η οποία ξαναπροσεκλύει το ενδιαφέρον στην άλλοτε καλλιτεχνική οδό Αντήνορος, αλλά και τη σημασία της προβολής των εκθέσεων ως μέρος των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στη χώρα.

Τρίκαλα - Ψυρρή - Παγκράτι

"Νιώθω ότι επιστρέφω εκεί που ξεκίνησα, κάνοντας έναν κύκλο" μας λέει η Μπαταγιάννη απολαμβάνοντας τον ηλιόλουστο χώρο από το γραφείο στο πατάρι της γκαλερί και ξαναθυμούμενη την πρώτη της γκαλερί στα Τρίκαλα το 1984 υπό την ονομασία "Σκορπιός", η οποία υπήρξε ενεργή για 18 συνεχόμενα χρόνια. Το ενδιαφέρον της για την τέχνη την έκανε να τολμήσει το άνοιγμα μιας γκαλερί από το πουθενά σε νεαρή ηλικία και σε ένα φαινομενικά άγονο έδαφος, όπου όμως ευδοκίμησε καλλιεργώντας ένα πιστό κοινό και δημιουργώντας έναν κύκλο σημαντικών καλλιτεχνών που την καθιέρωσαν. 

Η δημοτικότητα της γκαλερί αλλά και η επαφή της γκαλερίστριας με προσωπικότητες της ελληνικής τέχνης οδήγησε στη δημιουργία ενός καινούριου χώρου στην Αθήνα το 2000, στην ανερχόμενη γειτονιά του Ψυρρή, γύρω από τον οποίο συστάθηκε μια νέα ομάδα εικαστικών τους οποίους με χαρά σήμερα βλέπει να έχουν διαγράψει μια αξιόλογη πορεία. Το 2004 η γκαλερί απέκτησε επισήμως την επωνυμία "Batagianni" και αργότερα μεταφέρθηκε στο Κολωνάκι, όπου παρέμεινε έως το 2013. Η δραστηριοποίηση σε εναλλακτικούς χώρους διήρκησε για λίγα χρόνια και τελικά η τωρινή γκαλερί άνοιξε τον Νοέμβριο του 2021. Το κτίριο στο Παγκράτι είχε ήδη βρεθεί από το 2020, αλλά οι διαδικασίες αναδιαμόρφωσής του καθυστέρησαν λόγω πανδημίας. Οι καίριες, μινιμαλιστικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις του Διονύση Σοτοβίκη μεταμόρφωσαν εντελώς τον χώρο, ο οποίος πλέον λούζεται από φως αναδεικνύοντας τα έργα και συνομιλώντας με τους περαστικούς.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί, όπως μας αναφέρει, ότι αν και συγκυριακά, η συγκεκριμένη γειτονιά είχε εξαρχής μεγάλη σημασία, διότι τη δεκαετία του ’90 υπήρξε πολύ δραστήρια εικαστικά χάρη σε 3 τότε γνωστές γκαλερί: "Αντήνωρ", η οποία βρισκόταν στον ίδιο ακριβώς χώρο που δραστηριοποιείται τώρα η Batagianni, "Ζυγός" και "Νταντά".

Αν και παρέμεινε ενεργή όλα αυτά τα χρόνια, η Μπαταγιάννη παραδέχεται ότι η επιστροφή των εκθέσεων εν μέσω πανδημίας προκαλεί δισταγμούς: "Υπάρχει ένας φόβος. Ναι μεν έρχονται, αλλά κάπως φοβισμένοι και κάποιοι άλλοι το σκέφτονται. Θέλω να πιστεύω όμως ότι την άνοιξη θα είναι καλύτερα τα πράγματα". Ωστόσο, όπως τόνισαν και η Μπαταγιάννη και η Κάλμπαρη, οι γκαλερί ανέκαθεν δεν προσέγγιζαν μεγάλα ποσοστά επισκεπτών. Πρόκειται για έναν μάλλον εσωστρεφή χώρο, όπου παρά τη διαρκή διοργάνωση νέων εκθέσεων και την κινητικότητα από μέρους των καλλιτεχνών, το κοινό δεν δείχνει τόσο ενδιαφέρον συγκριτικά με άλλα πολιτιστικά δρώμενα. Παράλληλα όμως υπάρχει μία κινητοποίηση από νέους συλλέκτες. Βέβαια, δεν είναι ακόμα ιδιαίτερα ορατή ενώ οι σημαντικοί παλιότερα Έλληνες συλλέκτες, οι οποίοι εξακολουθούν να αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό, έχουν απομακρυνθεί σε ένα βαθμό από τα τεκταινόμενα.

Η γκαλερί εγκαινιάστηκε επισήμως με την έκθεση του διεθνώς καταξιωμένου εικαστικού Jimmie Durham, με τον οποίο η Μπαταγιάννη είχε συνεργαστεί και στο παρελθόν. Δυστυχώς, 3 μέρες πριν τα εγκαίνια ο Durham απεβίωσε σε ηλικία 81 ετών, αφήνοντας την ίδια και τους θαυμαστές του με ένα γλυκόπικρο συναίσθημα. Παρόλα αυτά, η Μπαταγιάννη νιώθει πολύ τυχερή που γνώρισε τον καλλιτέχνη, ο οποίος άνοιξε διάλογο ανάμεσα στην τέχνη των Ινδιάνων της Αμερικής και το λεξιλόγιο της σύγχρονης τέχνης. "Μ’ αρέσει η σχέση που αναπτύσσεται με τον καλλιτέχνη. Για μένα η τέχνη είναι κάτι πάρα πολύ όμορφο που το έχω ανάγκη στην καθημερινότητά μου. Μ’αρέσει δηλαδή που στο σπίτι μου σηκώνομαι και βλέπω τα έργα που έχω γιατί ζω μέσα από αυτά" δηλώνει η ίδια στην ερώτηση τι την κινητοποιεί να συνεχίζει να ασχολείται με την τέχνη. Στα μελλοντικά της σχέδια περιλαμβάνονται ατομικές εκθέσεις της Αθηνάς Ιωάννου και της Θάλειας Χιώτη αλλά και μια ομαδική έκθεση σε επιμέλεια της Χριστίνας Πετρινού. Τώρα ξανασυναντιέται με την Χριστίνα Κάλμπαρη για την τέταρτη ατομική της έκθεση με τίτλο "Έξοδος".

"Έξοδος" από τον εγκλεισμό

Η ενασχόληση της εικαστικού με το θέατρο είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει το έργο της, καθώς αντικρούει την εσωστρέφεια που συχνά διατηρούν οι καλλιτέχνες. Ταυτόχρονα, διαμορφώνει τον τρόπο αντίληψης του περιβάλλοντος στα έργα της, γιατί έτσι αντιλαμβάνεται τις εικόνες πιο σκηνικά και με περισσότερη θεατρικότητα. Το θέμα της "Εξόδου" είναι ο ψυχικός και υπαρξιακός εγκλεισμός, ο οποίος επιτυγχάνεται με μία αναβύθιση στο παρελθόν, γι’αυτό και οι μορφές στους πίνακες αναφέρονται σε μία προγενέστερη ηλικία. Οι απρόσωπες φιγούρες στοχεύουν σε μία συλλογική ερμηνεία που επιχειρεί να προβάλλει προσωπικούς φόβους και αγωνίες της καλλιτέχνιδας.

Οι συνθήκες καραντίνας έπαιξαν σαφώς τον ρόλο τους στη δημιουργία της "Εξόδου" και η Κάλμπαρη θέλησε να μεταφέρει μία τρυφερότητα μέσα από το έργο της, ως αντίδοτο σε όσα βιώσαμε τα τελευταία 2 χρόνια. Η επιλογή μικρών κοριτσιών είναι μία αναφορά στην καταπίεση και τις αδυναμίες του καθενός και δεν σχετίζεται αποκλειστικά με το φύλο. "Για μένα είναι πολύ σημαντικό να μην υπάρχουν ενοχοποιημένοι άνθρωποι" τονίζει η Κάλμπαρη, "γιατί και η γυναίκα, ως παράδειγμα, έχει μάθει να ενοχοποιείται ανά τις γενιές ακόμα και για πράγματα για τα οποία δεν φταίει. Η γυναίκα πρέπει να πατήσει στα πόδια της και να βρει το δικό της πλαίσιο, όχι πάντα σε αντίθεση με τον άντρα, αλλά να βρει τη θηλυκότητά της και τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σήμερα".

Από τη μεριά του, ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος έχει μιλήσει για την "Έξοδο" λέγοντας ότι αντικρίζοντας τις "σκηνές" και τα θεατρικά κοστούμια της Κάλμπαρη, "δεν γίνεται να μην σκεφτείς το θεατρικό Τα τέσσερα κοριτσάκια του Pablo Picasso, αλλά και το χειρόγραφο In the Realms of the Unreal του Αμερικανού Henry Darger (1892-1973), στο οποίο πρωταγωνιστούν επτά αδερφές, τα Vivian Girls, που μάχονται ενάντια στο Κακό και στόχος τους είναι να απελευθερώσουν από τα δεσμά τους σκλαβωμένα παιδιά. Πράγματι, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η αισθητική των έργων της Κάλμπαρη είναι καθαρά νταρτζερική (Darger-esque), όπως η δουλειά της συνομήλικής της Amy Cutler. Η σχέση της Κάλμπαρη με το έργο του Darger, μας δίνει το δικαίωμα να της αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό "προστάτιδα των κοριτσιών" (protector of girls). Συνολικά, η "Έξοδος" της Κάλμπαρη αποτελεί μια επινοητική μελέτη πάνω στην έννοια του escapism (φυγή από την πραγματικότητα αλλά και ονειροπόληση), που ως γνωστόν σχετίζεται άμεσα με τον όρο fantasy (ιστορίες φαντασίας, φαντασιώσεις)."

Info: Γκαλερί Batagianni | 12/02-19/03 | Ώρες λειτουργίας: Τρ., Πέμ., Παρ.:  5–9 μ.μ., Τετ., Σάβ.: 11 π.μ. – 3 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη