Προχθές, κάνοντας τη συνηθισμένη μου διαδρομή προς το μετρό, στη γωνία Αμαλίας και Φιλελλήνων στο Σύνταγμα, πρόσεξα μια νέα πινακίδα που σε καλεί να περπατήσεις στους δρόμους των Φιλελλήνων, εντοπίζοντας τις σχετικές πινακίδες ανά την πόλη και διαβάζοντας ή ακούγοντας τα συνοδευτικά κείμενα που έχουν γράψει ιστορικοί σκανάροντας το QR code.
Χαζεύοντας το σχετικό app, το οποίο προέκυψε, μαζί με 62 έξυπνες πινακίδες ανά την πόλη, από την πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) και τη συνεργασία του Δήμου Αθηναίων –μέσω της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής (ΕΑΤΑ)– μαθαίνεις με δυο λόγια την ιστορία πίσω από τους ανθρώπους που έχουν δώσει το όνομά τους σε μερικούς από τους πιο γνωστούς αλλά και άγνωστους δρόμους της πόλης και συνήθως δεν έχεις κάτσει ποτέ να αναρωτηθείς. Όπως ποιος ήταν ο Σαντόρε ντι Σανταρόζα και γιατί του ζητήθηκε να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο όταν έγινε δεκτός στις τάξεις του ελληνικού στρατεύματος ή γιατί ο Γεώργιος Κάνινγκ απέρριψε την "Πράξη υποταγής" (Act of Submission), την οποία υπέβαλε στο Λονδίνο το επαναστατημένο έθνος σε μία εξαιρετικά δύσκολη καμπή του αγώνα το καλοκαίρι του 1825.
Το να πρότεινες θεματικές βόλτες στην Αθήνα, ειδικά στον ξένο επισκέπτη, ή απλώς να εμπλουτίζεις το πέρασμα του από το κέντρο της πόλης με κάποιες επιπλέον εκπαιδευτικές πληροφορίες, είναι προφανώς καλοδεχούμενο και η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 δεν μπορούσε παρά να δώσει τέτοιες αφορμές. Τι γίνεται, όμως, με την πιο σύγχρονη ιστορία της πόλης ή ακόμη και με τη μνήμη που εγγράφεται στον αστικό ιστό της; Πόσο σημαντικό είναι στη εποχή μας να μάθουμε για τους Φιλέλληνες όταν οι πόλεις συνεχίζουν να βάφονται με αίμα με ρατσιστικές, φασιστικές και ομοφοβικές δολοφονίες; Και, τελικά, υπάρχει κάποιο σχέδιο και κάποια συνέχεια ανάμεσα στις εκάστοτε πρωτοβουλίες, ειδικά όταν αλλάζει η πολιτική ηγεσία;
Θυμάμαι πριν από μερικά χρόνια μια θεματική πινακίδα για τα γεγονότα που συνδέθηκαν με την Απελευθέρωση της Αθήνας, μια επέτειο που ανέδειξε δημόσια η κυβέρνηση Σύριζα και συνεχίζει να γιορτάζεται από τον Δήμο Αθηναίων και άλλους φορείς. Σήμερα όχι μόνο δεν τη βρήκα στη θέση της, αλλά και οι επιμέρους σελίδες του σχετικού site που μας καλούσε, μεταξύ άλλων, να ακολουθήσουμε έναν θεματικό περίπατο, δεν λειτουργούν.
Θα συμβεί άραγε το ίδιο σε μερικά χρόνια και με τους Φιλέλληνες; Και γιατί οι αντιστασιακοί αγώνες να μην μπορούν να συνυπάρχουν με αυτούς των Φιλελλήνων ή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ή ακόμη και με τον Παύλο Φύσσα; Το να γνωρίσει κανείς τον Γλάδστων, ο οποίος παρεμπιπτόντως δεν αναφέρεται στους Φιλέλληνες, αποκλείει ότι αξίζει να γνωρίσει και τον Ζακ; Όταν καθιερώθηκε η γιορτή της Απελευθέρωσης, δεν έλειψαν οι φωνές που κινδυνολογούσαν για την αναζωπύρωση του εμφυλιοπολεμικού κλίματος και την υποβάθμιση των εορτασμών της 28ης Οκτωβρίου.
Δυστυχώς ο διχασμός που προκαλούν οι QAnon τύπου συνωμοσιολογίες, που αναπτύσσονται βοηθούσης και της πανδημίας, προκαλεί περισσότερο την κοινωνική ηρεμία απ’ το να μάθουμε με νηφαλιότητα την ιστορία μας. Ως μαθήτρια της εποχής του ΠΑΣΟΚ, που από τις σχολικές γιορτές ταυτιζόμουν μόνο με αυτήν του Πολυτεχνείου, θυμάμαι να ανατρέχω στα βιβλία της Άλκης Ζέη προσπαθώντας να καταλάβω τι είναι ο εμφύλιος αφού η διδακταία ύλη σταματούσε πάντα λίγο πριν και οι αφηρημένες απαντήσεις των γονιών μου δεν με κάλυπταν. Κανείς δεν ξέρει αν θα είχα μυθοποιήσει περισσότερο ή λιγότερο την ιστορία αν την είχα διδαχτεί διαφορετικά. Το σίγουρο είναι ότι ανεξαρτήτως πολιτικών σκοπιμοτήτων και του εκάστοτε (δι)εθνικού αφηγήματος που επιλέγεται να στηριχθεί, ας μην ξεχνάμε ότι κάθε εποχή έχει τις δικές της προτεραιότητες και αυτήν τη στιγμή οι αγώνες για μια πιο δίκαιη και συμπεριληπτική κοινωνία έχουν μεγαλύτερη σημασία από την όποια ενδυνάμωση του εθνικού φρονήματος διά της παραδοσιακής οδού "αρχαιότητα, θρησκεία, οικογένεια".
