O πλήρης σκελετός ενός αλόγου, ξαπλωμένος και καλυμμένος με άμμο, σαν να ανακαλύφθηκε μόλις από τους αρχαιολόγους, σαστίζει στην αίθουσα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών με την έκθεση που μόλις ξεκίνησε. Είναι ένα από τα ευρήματα που έφεραν στο φως οι πρόσφατες ανασκαφές στο αρχαίο νεκροταφείο του Φαλήρου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, το οποίο μελετήθηκε στα εργαστήρια της σχολής. Δεκαοκτώ ήταν συνολικά οι ταφές αλόγων που βρέθηκαν διάσπαρτες στο νεκροταφείο, ανάμεσα στους χιλιάδες ανθρώπινους –αλυσοδεμένους– σκελετούς. Σύμφωνα με μία θεωρία, τα άλογα αυτά ήταν θυσίες προς τιμή του θεού Ποσειδώνα, γνωστού και με το επίθετο "Ίππιος".
Ακόμη ένα στοιχείο της αρχαιοελληνικής παρακαταθήκης για τη σημασία που απέδιδε αιώνες πριν η πόλη μας στα καμαρωτά ζώα με την πλούσια χαίτη. Είναι επίσης οι πάμπολλες αναφορές απ’ την ελληνική γραμματεία, όπως η κωμωδία "Ιππείς" του Αριστοφάνη και τα γραφόμενα του Ομήρου, είτε η παράσταση ιππέων στη ζωφόρο του Παρθενώνα που μπορούμε να ανατρέξουμε. Μήπως είχε κάποιου είδους μανία η αρχαία Αθήνα με τα άλογα;
Σε αυτό το ερώτημα έρχεται να απαντήσει –κατηγορηματικά και με στοιχεία– η έκθεση "Ίππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα". Περισσότερα από πενήντα αρχαία αντικείμενα συγκεντρώθηκαν από σπουδαίες συλλογές της χώρας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Ακρόπολης, Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank), καθώς κι απ’ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας και το Κρατικό Μουσείο Βάδης (Καρλσρούη), για να φωτίσουν από διαφορετικές πλευρές το επίμαχο θέμα, με κύριο στόχο να παρουσιαστούν τα νεότερα ευρήματα της αρχαιολογικής, ζωοαρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας.
Αθλητικοί αγώνες, πόλεμοι, καθημερινότητα, μυθολογία και θρησκεία είναι μερικά από τα πεδία, όπου τα άλογα άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία, καλπάζοντας με τις οπλές τους. Για κάθε ένα από αυτά, η καθηγήτρια Jenifer Neils, διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών και επιμελήτρια της έκθεσης, ανέλαβε να εντοπίσει αντιπροσωπευτικά δείγματα για τις έξι ενότητες του αφιερώματος. Στα σημαντικά εκθέματα περιλαμβάνονται ένα αγγείο με την πρώτη ζωγραφική απεικόνιση του αλόγου στην τέχνη της Αρχαίας Αθήνας που χρονολογείται περίπου στο 900 π.Χ., και ένα μαρμάρινο ανάγλυφο που απεικονίζει μια δραματική σκηνή με έναν πολεμιστή που πηδάει από ένα άρμα και ένα σπάνιο αργυρό νόμισμα με το θεό της θάλασσας τον Ποσειδώνα πάνω σε άλογο.
Αλλά και η χάλκινη προτομή αλόγου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Φλωρεντίας, που εκτίθεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η προτομή, που ήταν αρχικά επιχρυσωμένη, περικλείει τη δύναμη, την ευγένεια, το πνεύμα και την εγρήγορση ενός καλοθρεμμένου αλόγου. Το 2015, κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης εντοπίστηκαν λαξευμένα στη δεξιά πλευρά του λαιμού του αλόγου κοντά στη χαίτη τρία ελληνικά γράμματα. Αυτό δείχνει αναμφίβολα ότι το άγαλμα είναι ελληνικό και ότι χυτεύτηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. Να σημειώσουμε, τέλος, ότι η έκθεση ξεκινάει με το γλυπτό "Ίππος" της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, επεκτείνοντας το περιεχόμενο στο σήμερα της τέχνης.
Παράλληλο πρόγραμμα έκθεσης "Ίππος: Το άλογο στην αρχαία Αθήνα"
Την έκθεση που συνενώνει αρχαιολογία, τέχνη και επιστήμη με συνδετικό κρίκο το άλογο θα πλαισιώσει ένα πρόγραμμα διαλέξεων από διακεκριμένους ακαδημαϊκούς που έχουν αφιερώσει την έρευνά τους στη μελέτη της αρχαίας ιππικής τέχνης, θέτοντας επί τάπητος ποικίλα θέματα, από το αθηναϊκό ιππικό σώμα μέχρι την πραγματεία του Ξενοφώντα περί ιππικής. Οι ομιλίες είναι διαθέσιμες διαδικτυακά εδώ.
Επίσης, θα τρέξουν εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες από την υπότροφο της Σχολής, Ελένη Γκίζα, ενώ γενικότερα το στήσιμο της έκθεσης αξίζει να αναφέρουμε ότι έχει μεριμνήσει για επισκέπτες μικρότερης ηλικίας με ειδικά σχεδιασμένες λεζάντες. Υπάρχει μάλιστα και ένα παιδικό βιβλίο της καθηγήτριας Jenifer Neils με τίτλο "Avra, an Amazing Greek Horse" (εκδ. Μέλισσα), το οποίο διατίθεται προς πώληση.
Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Σουηδίας 61) | 20/1-30/4 | Τετ., Παρ.-Κυρ.: 12 μ.-6 μ.μ., Πέμ.: 4-10 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη
