Εντατική κι επίμονη ήταν φέτος η εργασία των τριών αρμόδιων επιτροπών για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, προκειμένου να επιστρέψει ο θεσμός στην κανονικότητα, χωρίς να χαθεί χρονιά. Μέσα σε μόλις έξι μήνες που είχαν στη διάθεσή τους, τα μέλη επεξεργάστηκαν όλο τον όγκο της βιβλιοπαραγωγής του 2019, καταλήγοντας στα βιβλία που ξεχώρισαν.
Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων: Στην Τζένη Μαστοράκη απονέμεται η τιμητικότερη των διακρίσεων από τα φετινά βραβεία για τη συνολική προσφορά του έργου της στο μεταπολιτευτικό γίγνεσθαι. Η ποιήτρια και μεταφράστρια «με την αδιάλειπτη και ποιοτική προσφορά της στα ελληνικά γράμματα, κατόρθωσε να διαμορφώσει μια μοναδική πορεία, η οποία στηρίχθηκε στην επίμονη και ενδελεχή αφοσίωσή της στην ελληνική (γραπτή και ομιλούσα) γλώσσα, στην ανάδειξη γόνιμων περιοχών του ποιητικού παρελθόντος και στη δημιουργική ανάπλασή του, στη λογοτεχνική γνώση και τόλμη και στην υπογράμμιση της ζωτικής σημασίας των αφηγήσεων (κοινωνικοπολιτικών, οικογενειακών, έμφυλων, προσωπικών) στη χαρτογράφηση της μνήμης, των συναισθημάτων και της ίδιας της ύπαρξης στην ιστορική της προοπτική», όπως αιτιολογεί την απόφαση αυτή το συνοδευτικό κείμενο.
Βραβείο Μυθιστορήματος: Απονέμεται στο βιβλίο του Ηλία Μαγκλίνη, «Είμαι όσα έχω ξεχάσει. Μια αληθινή ιστορία» (εκδ. Μεταίχμιο). Σε αυτό το κράμα αυτοβιογραφικού και μυθοπλαστικού έργου, ο πεζογράφος Μαγκλίνης επιχειρεί μια ονειρική περιδιάβαση στο παρελθόν της οικογένειάς του και συγκεκριμένα του πατέρα του για να βρει στοιχεία του εαυτού του αλλά και της σχέσης του με τον κόσμο γύρω του. «Αφουγκραζόμενος το οικογενειακό τραύμα σαν τον ήχο της πέτρας που πέφτει στο νερό, ο Μαγκλίνης παρακολουθεί προσεκτικά τους ομόκεντρους κυματισμούς που προκαλούνται από την πτώση της, συζητώντας με σοφή αφηγηματική οικονομία το γεγονός της μετα-μνήμης», σημειώνει η κριτική επιτροπή.
Στην Τζένη Μαστοράκη το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, ενώ από τις κυκλοφορίες ξεχώρισαν η «Αληθινή ιστορία» του Μαγκλίνη, ο ανατρεπτικός «Παραχαράκτης» του Αχιλλέα ΙΙΙ και το «Patriot» του Μαλανδράκη, μεταξύ άλλων.
Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας: Απονέμεται εξ ημισείας στον Αχιλλέα ΙΙΙ για το βιβλίο του «Παραχαράκτης» (εκδ. Νεφέλη) και στον Μιχάλη Μακρόπουλο για το βιβλίο του «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη). Αφενός το βιβλίο του Αχιλλέα –μια συλλογική από σύντομα πεζά που συνομιλούν με φωτογραφίες– αποτελεί μια ανατρεπτική σύλληψη που πηγαίνει κόντρα στο προφανές, τους κανόνες και τα στερεότυπα. Αφετέρου, στη νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου ένας πατέρας με τον ανάπηρο γιο του προσπαθούν να επιβιώσουν σε κάποιο ορεινό χωριό της Ηπείρου, που σταδιακά ερημώνει, λόγω της μόλυνσης του νερού. «Η δραματουργία αναπτύσσεται με αξιοσημείωτη μαεστρία», αναφέρει η επιτροπή, «οικονομία λόγου, αρμονική ανάπτυξη πλοκής, ομαλή διαχείριση των εκπλήξεων και των κορυφώσεων, αληθοφάνεια».
Βραβείο Ποίησης: Απονέμεται στον Γιάννη Αντιόχου για τη συλλογή του «Αυτός, ο κάτω ουρανός» (εκδ. Ίκαρος), καθώς αποτελεί ένα έργο που, όπως σημειώθηκε κατά τη συζήτηση των κριτικών, αποτελεί «κατορθωμένη ποίηση». Με μοντερνιστική γραφή και στοχασμούς που συνομιλούν με τον απόηχο του Σολωμού, του Χέλντερλιν, του Τρακλ, του Έλιοτ και του Καρυωτάκη, ο Γιάννης Αντιόχου «τραγουδάει το κύκνειο άσμα του σώματος».
Βραβείο Δοκιμίου Κριτικής: Απονέμεται ομόφωνα στον Κώστα Ιωαννίδη για το έργο του «Μία “υπερόχως νόθος” τέχνη: ποιητικές της φωτογραφίας. Τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα» (εκδ. Futura). Η μακρά του έρευνα σε αρχεία, Τύπο, εγχειρίδια και λογοτεχνικά βιβλία πάνω στις φωτογραφικές εικόνες και τον τρόπο που αυτές επηρεάζουν τη λογοτεχνική γραφή αποκρυσταλλώθηκε σε «ένα πρωτότυπο βιβλίο το οποίο θα αποτελέσει εργασία αναφοράς», όπως αξιολογήθηκε από την κριτική επιτροπή.
Βραβείο Μαρτυρίας, Χρονικού Βιογραφίας και Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας: Απονέμεται στον Κωνσταντίνο Πουλή για το βιβλίο του «Απ’ το αλέτρι στο smartphone. Συζητήσεις με τον πατέρα μου» (εκδ. Μελάνι). Πρόκειται για ένα ευφυές, συγκινητικό αλλά και χιουμοριστικό βιβλίο με άξονες τις (ριζικές) μεταβολές που επέφερε ο εικοστός αιώνας στην καθημερινή ζωή, την οικονομία και, κατ’ επέκταση, τον ψυχισμό μας.
Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα (έως 35 ετών): Απονέμεται εξ ημισείας στην Ηλέκτρα Λαζάρ για το βιβλίο της «Άγια Νήπια» (εκδ. Άπαρσις) και στον Μιχάλη Μαλανδράκη για το βιβλίο του «Patriot» (εκδόσεις Πόλις). Στη συλλογή ποιημάτων της Λαζάρ, η γλωσσική και η συντακτική νόρμα οπισθοχωρούν για να δώσουν χώρο στην παιδικότητα, την ενηλικίωση και την ανθρώπινη ύπαρξη συνολικά, που αντηχεί ως «ουρλιαχτό», όπως χαρακτηριστικά σημείωσε η επιτροπή. Από την άλλη, η νουβέλα του Μαλανδράκη είναι ένα άλλου τύπου ουρλιαχτό, στο πεδίο του σκληρού ρεαλισμού: με κινηματογραφικό ρυθμό, αφηγείται την ιστορία ενός 23χρονου μετανάστη από την Αλβανία, δεξιοτέχνη στο κλαρίνο, που πασχίζει να βγει απ’ το περιθώριο, αποκρύπτοντας την ταυτότητά του.
Ειδικό Βραβείο: Το Ειδικό Βραβείο σε συγγραφέα που το βιβλίο του προάγει τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Μάνο Ραγιάδη για το έργο του «Αγόρι» (εκδ. Bibliothèque), με το οποίο πραγματεύεται ζητήματα φύλου «με στοιχεία μυστηρίου και σασπένς, καταιγιστική δράση και σπλάτερ αισθητική που συνομιλεί με το είδος των κόμικ».
