Το Σάββατο του καύσωνα με βρήκε στις ανακαινισμένες, κλιματιζόμενες αίθουσες της Εθνικής Πινακοθήκης, να απολαμβάνω ξανά μερικά από τα σημαντικότερα έργα της νεοελληνικής τέχνης, από το αφιέρωμα στο 1821 –έχει ενδιαφέρον η ματιά των ξένων ζωγράφων που αναπαριστούσαν εν είδει θεατρικού σκηνικού τα πεδία των μαχών– και μερικά εξαιρετικά πορτρέτα του 19ου αιώνα μέχρι τον Παρθένη, τον Σταθόπουλο, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, αλλά και αρκετά άγνωστα διαμάντια που ανακάλυψα για πρώτη φορά. Βασική ένσταση η έλλειψη επαρκούς τεκμηρίωσης που θα ενέτασσε τα έργα σε ένα πιο σαφές ιστορικό και αισθητικό πλαίσιο, χωρίς απλουστεύσεις του τύπου «το ελληνικό φως δεν επέτρεψε να γεννηθεί ένας γνήσιος ιμπρεσιονισμός (ο ιμπρεσιονισμός ήταν αποτέλεσμα συγκεκριμένων ιστορικών/κοινωνικών/τοπικών συνθηκών που δεν περιορίζονται στο κλίμα της Γαλλίας).
Φαντάζομαι ότι υπάρχουν σχέδια για guide και για ανάδειξη των έργων και των καλλιτεχνών που παρουσιάζονται και σύντομα θα έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε περισσότερα στοιχεία για το τι βλέπουμε και τι το καθιστά σημαντικό, έτσι ώστε να εκπληρώνει ένα μουσείο του 21ου αιώνα τον εκπαιδευτικό ρόλο του, αλλά και να φρεσκάρει τον τρόπο επικοινωνίας των συλλογών του με τις νεότερες γενιές.
Το βασικό πρόβλημα, όμως, είναι ο τελευταίος όροφος – και δεν εννοώ αρχιτεκτονικά, αν και είμαι από εκείνες που δεν θεωρούν τη νέα πτέρυγα ό,τι πιο εμπνευσμένο, ειδικά ως προς τον τρόπο με τον οποίο συνομιλεί με το αρχικό μοντέρνο κτίριο και κλείνει ένα από τα λίγα σημεία του κέντρου που ανέπνεε. Ενώ σε όλη την υπόλοιπη Πινακοθήκη τα εκθέματα αναπνέουν και ακολουθούν κάποια θεματική ή άλλη λογική παρουσίασης, στη σύγχρονη ελληνική τέχνη του 3ου ορόφου αρχίζει το χάος. Υπερβολικά πολλά για τα τετραγωνικά του έργα συνωστίζονται χωρίς κάποιον συνεκτικό ιστό, ακολουθώντας μόνο οπτικά κριτήρια (χρώματα, μοτίβα), σαν να βρισκόμαστε σε περίπτερο φουάρ, με αποτέλεσμα ακόμη κι ένας έμπειρος θεατής να δυσκολεύεται να προσανατολιστεί και να καταλάβει τι βλέπει και γιατί. Στο μόνο σημείο που φαινόταν να υπάρχει κάποια επιμέλεια ήταν στη βιντεοθήκη – μη λειτουργική κατά τα άλλα, καθότι δεκάδες έργα παίζουν στη σειρά. Δεν μπορώ να φανταστώ το λόγο για τον οποίο έχει επιλεχθεί η συγκεκριμένη, εξόφθαλμα προβληματική, παρουσίαση της σύγχρονης συλλογής. Δεδομένου ότι η Εθνική Πινακοθήκη έχει επιμεληθεί στο παρελθόν κάποιες ενδιαφέρουσες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, δεν θα έφτανα να υποστηρίξω ότι το συγκεκριμένο πεδίο είναι εκτός της αρμοδιότητάς της και θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί, περνώντας αποκλειστικά στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Ελπίζω ότι το πρόβλημα έγκειται στην προσπάθεια να επισπευσθεί το άνοιγμα του μουσείου και να εκπροσωπηθούν άπαντες (να τηρηθούν οι ισορροπίες, να μην ξεχάσουμε κανέναν!) και ότι οι αρμόδιοι θα σπεύσουν να το διορθώσουν το συντομότερο, επιλέγοντας μια άλλου τύπου παρουσίαση που θα αναδεικνύει κινήματα, θα συνομιλεί με τους κάτω ορόφους και τη θεματογραφία τους και εντέλει θα τιμά τους καλλιτέχνες και το έργο τους αντί να βγάζει απλώς την υποχρέωση. Η σύγχρονη μουσειογραφία και οι διεθνείς καλές πρακτικές έχουν δώσει πολλά παραδείγματα για το πώς μπορεί γίνει κάτι τέτοιο. Το momentum υπάρχει και ακόμη και το σαββατοκύριακο του καύσωνα ο κόσμος ήταν αρκετός και «διψασμένος». Αυτός είναι, άλλωστε, ένας από τους λόγους για τους οποίους η νέα εποχή της Εθνικής Πινακοθήκης δεν πρέπει να ξεκινάει και να τελειώνει στο κτίριο και απαιτείται μια νέα προσέγγιση της ίδιας της εξαιρετικής συλλογής της, που θα αναβαθμίσει την ούτως ή άλλως ξεχωριστή εμπειρία της επίσκεψης.
