Πριν μερικά χρόνια ένα αφιέρωμα στην γυναίκα και τις θηλυκότητες θα έμοιαζε ίσως βαρετό για κάποιους, με τον ίδιο τρόπο που ο φεμινισμός θεωρούνταν ξεπερασμένος και αναχρονιστικός. Τα τελευταία χρόνια με το διεθνές ρεύμα του #metoo αλλά και την υπαναχώρηση σε ζητήματα γυναικείας χειραφέτησης ανά τον κόσμο, όπως οι νέες απαγορεύσεις των αμβλώσεων, και τη διαπίστωση ότι οι γυναίκες ήταν από τα μεγαλύτερα θύματα πρώτον της οικονομικής κρίσης και δεύτερον της πανδημίας, τα διακυβεύματα του φεμινισμού αποδεικνύονται όχι μόνο διαχρονικά αλλά και εξαιρετικά επίκαιρα. Παράλληλα, ο διαθεματικός φεμινισμός, κινήματα όπως το Black Lives Matter, η κριτική της πολιτικής των ταυτοτήτων και οι ζυμώσεις με την κουίρ θεωρία, μεταξύ άλλων, πυροδοτούν νέες συγκρούσεις μεταξύ φεμινιστριών, αλλά λειτουργούν και ως έναυσμα για νέες συσπειρώσεις.
Το συγκεκριμένο αφιέρωμα στις γυναίκες ξεκίνησε πριν το ελληνικό #metoo με τη σκέψη ενός θεματικού τεύχους, για το οποίο δυστυχώς θα πρέπει να περιμένουμε ακόμη τις συνθήκες να το επιτρέψουν. Αφορμή ήταν το νέο κύμα φεμινισμού που δυναμώνει διαρκώς και στη χώρα μας, με καλλιτεχνικές, ερευνητικές και συλλογικές πρωτοβουλίες, τις ενέργειες για στήριξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας αλλά και το ενδιαφέρον mainstream θεσμών να αγκαλιάσουν σχετικά εγχειρήματα. Πού οφείλεται αυτό; Με ποιόν τρόπο μπορεί αυτό το ενδιαφέρον να αποβεί επιδραστικό στην κατεύθυνση μιας πιο δίκαιης κοινωνίας και να μην εργαλειοποιηθεί; Η συγκυρία του ελληνικού #metoo κάνει τα ερωτήματα αυτά ακόμη πιο επείγοντα.
Πόσο ριζοσπαστική παραμένει η ιδέα ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι, όπως όρισε τον φεμινισμό η Αμερικανίδα συγγραφέας Marie Shear το 1986 και ξαναφέρνει στην επικαιρότητα το βιβλίο της Deborah Cameron (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020); Πώς μπορούν να ενδυναμωθούν οι γυναίκες και οι θηλυκότητες διεκδικώντας τα αυτονόητα δικαιώματά τους; Με ποιον τρόπο ο πολιτισμός, η επιχειρηματικότητα και η ζωή στην πόλη επηρεάζουν σε αυτήν την κατεύθυνση; Αυτά είναι μερικά ερωτήματα που θα εξετάσουμε στη διάρκεια όλου του Μάρτη, μέσα από μια ευρεία θεματολογία που περιλαμβάνει από ρεπορτάζ για τον φεμινισμό σήμερα μέχρι αφιερώματα στις γυναίκες που άλλαξαν το σινεμά και το θέατρο, κι από πορτρέτα γυναικών που διαπρέπουν σε διαφορετικούς τομείς μέχρι τοποθετήσεις για τη θέση της γυναίκας σήμερα.
Τόπο στις γυναίκες, λοιπόν!
Δέσποινα Ζευκιλή
Η απόφαση να τρέξουμε το παρόν αφιέρωμα ήταν μία από εκείνες τις (όχι και τόσο σπάνιες) στιγμές που καταφέρνουμε να στρέψουμε τους προβολείς της σκέψης μας στην ίδια κατεύθυνση και να τυφλώσουμε με μία ανακριτική λάμπα ένα πρόβλημα που όσο κι αν κρύβεται στις σκιές ή πέφτει σε χειμερία νάρκη, εξακολουθεί να παραμονεύει σε κάθε συναναστροφή. Ακόμα κι αν η δημοσιογραφική επικαιρότητα του «ελληνικού #metoo» έχει καταφέρει μετά από καιρό να τον τραβήξει από την αφάνεια και να τον ξεγυμνώσει, τουλάχιστον όσον αφορά στις πιο ακραίες εκδοχές του, ο σεξισμός, οι διακρίσεις και οι παθογένειες που τον ακολουθούν είναι μέρος όλων των καθημερινών στιγμών μας.
Όση φεμινιστική λογοτεχνία και θεωρία κι αν καταβροχθίσουμε, όση προσπάθεια κι αν κάνουμε να καθαρίσουμε τη σκέψη και το λόγο μας, υπάρχουν ατελείωτες συζητήσεις που μας αποδεικνύουν πόσες φορές βιώνουμε ή ανακυκλώνουμε σεξιστικές αντιλήψεις, ακόμα και ασυνείδητα, έχοντας τις τιμιότερες των προθέσεων. Γι αυτό επιλέγουμε να μην επικεντρωθούμε στα ζητήματα της κακοποίησης που δικαίως παίρνουν τη μιντιακή μερίδα του λέοντος, αλλά να θέσουμε πιο επιμέρους ερωτήματα για τη ζωή της γυναίκας στην Ελλάδα του σήμερα. Έτσι, αναζητούμε τις γυναίκες που δημιουργούν μικρές αλλαγές ή τεράστιες προόδους, μπροστά και πίσω από τη σκηνή με το έργο ή τον λόγο τους, φέρνοντας στην επιφάνεια μια ευρεία γκάμα ζητημάτων που μας απασχολούν σε καθημερινή βάση, ενώ επιστρέφουμε σε όσες φρόντισαν ήδη κάποια από αυτά να ανήκουν στο παρελθόν.
Στα κείμενα που θα δημοσιευτούν μέσα στον επόμενο μήνα, με εφαλτήριο τις θηλυκότητες που παρουσιάζουμε ή που μας μιλούν, θα εξηγήσουμε τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σε επαγγελματικούς και προσωπικούς χώρους, θα δώσουμε σκέψεις, προτάσεις και επιθυμίες για μια περισσότερο ισότιμη κοινωνία και παράλληλα θα συζητήσουμε τις παθογένειες που επιχειρεί να ξεπεράσει το ίδιο το φεμινιστικό κίνημα, τις στρεβλώσεις που το απειλούν, ακόμα και καλή τη πίστει, και τις κατευθύνσεις που παίρνει το βλέμμα ανάλογα με τις εκάστοτε απαιτήσεις της κοινωνίας,
Ο «τόπος στις γυναίκες» θα κερδηθεί μία αράδα τη φορά μέχρι να μη χρειάζεται άλλο να διεκδικούμε μερίδιο της κοινής γης. Shall we;
Άννα Φαρδή
