Κλείνοντας τις πρώτες δύο δεκαετίες του 21ου αιώνα, υποδεχόμαστε το νέο έτος με μια βόλτα στη νεοελληνική πεζογραφία της περιόδου 2000-2020 και επιλέγουμε εικοσιένα από τα βιβλία που συζητήθηκαν, διαβάστηκαν και αγαπήθηκαν πολύ, ορισμένα επανεκδόσεις παλαιότερων εξαιρετικών πεζογραφημάτων.
Φτωχή Μάργκο, Σώτη Τριανταφύλλου (Πατάκης, 2001)
Το χρονικό της ενηλικίωσης της έφηβης Μάργκο Κρουπ και των παράξενων και ευάλωτων ανθρώπων, από κινηματογραφόφιλοι μέχρι μάνατζερ ροκ συγκροτημάτων, που επιβιβάζονται στη ζωή της όταν αποφασίζει να διεκδικήσει το όνειρό της στη μεγαλούπολη.
Οι ξένες λέξεις, Βασίλης Αλεξάκης (Εξάντας, 2003)
Πώς εμφανίζεται ο κόσμος στις λέξεις της κάθε γλώσσας; Μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα μαθαίνοντας τις λέξεις της ή τον κόσμο της; Αντιστοιχούν διαφορετικές εκδοχές του εαυτού μας στην κάθε γλώσσα που μιλάμε; Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, αν και συγγραφέας και μεταφραστής, έχει κουραστεί να ακούει ελληνικές ή γαλλικές λέξεις και αποφασίζει να ξανοιχτεί σε ένα νέο, εντελώς αχαρτογράφητο «πέλαγος λέξεων».
Ο Υπνοβάτης, Μαργαρίτα Καραπάνου (Καστανιώτης, 2005)
Σε ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα βιβλία που εκδόθηκε αρχικά το 1985, ο Μεσσίας επιστρέφει ως αστυνόμος (ο Θεός που «αρμόζει» στον διαλυμένο κόσμο του μυθιστορήματος) σε ένα ελληνικό νησί όπου συγκατοικούν καλλιτέχνες στη δίνη παθών, ακυρώσεων, αναγκών προσωπικής πλήρωσης.
Στοιχεία για τη δεκαετία του ΄60, Θανάσης Βαλτινός (Εστία, 2006)
Δεν πρόκειται για συμβατικού τύπου εξιστόρηση με συγκεκριμένους ήρωες και πλοκή, αλλά για σύνθεση του προφίλ μιας πολιτισμικά και πολιτικά κρίσιμης δεκαετίας, μεταβατικής κοινωνικά, ταξικά και ηθικά. Ένα προφίλ μιας όχι τόσο απομακρυσμένης ιστορικής «περιοχής» που εξηγεί πολλά για το παρόν.
Η μητέρα του σκύλου, Παύλος Μάτεσις (Καστανιώτης, 2007)
Στην συγκλονιστική και καυστική αφήγηση της συνταξιούχου κομπάρσου με το ψευδώνυμο Ραραού περνάμε από τα χρόνια πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή στην επαρχία, και έπειτα στην Αθήνα. Σε δεύτερο πλάνο ένα πανόραμα της πρόσφατης ιστορίας του τόπου, με όλες τις ελπίδες, τα πάθη, τις απογοητεύσεις και τις επαναλήψεις.
Μάρτης μου ο Θεός, Μάκης Τσίτας (Κίχλη, 2013)
Ο Χρυσοβαλάντης, ένας αγαθός και θεοσεβούμενος μεσήλικας, βλέπει τον κόσμο γύρω του να στροβιλίζεται στη δίνη της πολυπραγμοσύνης και της φαινομενικής ευμάρειας, αλλά ο ίδιος θα μας μιλήσει για την πονεμένη του ιστορία, για το πώς κουβαλάει μέσα του την αίσθηση ότι έχει ταλαιπωρηθεί από σχεδόν όλους σαν σάκος του μποξ.
Ο ήχος του ακάλυπτου: έξι κοινόχρηστες ιστορίες, Κάλλια Παπαδάκη (Πόλις, 2009)
Έξι ιστορίες για έξι χαρακτήρες που μπλέκονται σε οικονομικές σκευωρίες, σε νήματα φόνων, απαγωγές. Γκρίζες ιστορίες που συνθέτουν ένα παζλ σε μια νέο-νουάρ πολυκατοικία και αντλούν την έμπνευσή τους από τη μυθοπλαστική διάσταση της γειτνίασης.
Κάτι θα γίνει, θα δεις, Χρήστος Οικονόμου (Πόλις, 2010)
Δεκαέξι ιστορίες καθημερινού αγώνα, ονείρων ψυχικής και υλικής επιβίωσης που ωστόσο παραμένουν εύθραυστα και ετοιμόρροπα. Ο Οικονόμου αντλεί την πρώτη του ύλη από πράγματα, πρόσωπα και καταστάσεις που γνωρίζει καλά και παρουσιάζει με την ωμότητα της αλήθειας τους.
Ληξιπρόθεσμα δάνεια, Πέτρος Μάρκαρης (Γαβριηλίδης, 2010)
Το πρώτο μέρος της «Τριλογίας της Κρίσεως», αρχίζει χαρμόσυνα με τον αστυνόμο Χαρίτο να παντρεύει την κόρη του. Η οικογενειακή γαλήνη δεν θα κρατήσει για πολύ: μια σειρά από δολοφονίες και αφίσες στους δρόμους της Αθήνας που προτρέπουν τον κόσμο να μην πληρώνει τα χρέη του στις τράπεζες τον καλούν να επιληφθεί.
Τα σακιά, Ιωάννα Καρυστιάνη (Καστανιώτης, 2010)
Τα σακιά του κάθε ανθρώπου είναι τα απτά, τα ορατά και μη βάρη του, οι αλλεπάλληλες δυσκολίες που συχνά δεν αφήνουν καν χρόνο για διόρθωση ή αποτιμήσεις. Τα Σακιά είναι ένα μυθιστόρημα για τους ψυχικούς και αυτοβιογραφικούς ελιγμούς, για τα όρια του καθενός και την ανθρώπινη φύση που εμφανίζεται, ανάγλυφη, στις πλέον κοντινές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.
Η καλοσύνη των ξένων, Πέτρος Τατσόπουλος (Μεταίχμιο, 2011)
Ο Τατσόπουλος αφηγείται την ιστορία της υιοθεσίας του με χαρακτηριστικές δόσεις αυτοσαρκαστικού χιούμορ και απαράμιλλης ειλικρίνειας. Πίσω ακόμα και από την εξιστόρηση κωμικών καταστάσεων παραμένει η σκέψη, σαν σκιά, ότι τα πράγματα θα μπορούσαν κάλλιστα να είχαν πάρει διαφορετική κατεύθυνση, σχεδόν σαν διαφορετική ζαριά.
Αστείο, Γιάννης Παλαβός (Νεφέλη 2012)
Άνθρωποι που κάνουν μια καινούργια αρχή ή βγαίνουν στην σύνταξη, που συζητούν με τα νεκρά τους κατοικίδια, που μεταμορφώνονται σε συρραπτικά. Τα δεκαεπτά διηγήματα του Γιάννη Παλαβού κινούνται στο όριο μεταξύ της πραγματικότητας και των όσων την αναιρούν.
Η αδελφή μου, Σταύρος Ζουμπουλάκης (Πόλις, 2013)
Η αρρώστια, είτε δική μας είτε των κοντινών ανθρώπων μας, επαναφέρει την αξία των απλών και καθημερινών πραγμάτων, ανατρέποντας τις ιεραρχήσεις μας. Όποιος δεν έχει πονέσει είναι μοιραία ρηχός άνθρωπος αλλά, από την άλλη, όποιος δεν έχει γευτεί τη χαρά είναι ένας άρρωστος άνθρωπος, γράφει ο Ζουμπουλάκης σε αυτό το βιβλίο για την αδελφή του και τις όψεις της ασθένειας.
Το βιβλίο της Κατερίνας, Αύγουστος Κορτώ (Καστανιώτης, 2013)
Ένα συγκλονιστικό βιβλίο που κινείται μεταξύ βιογραφίας και αυτοβιογραφίας για έναν άνθρωπο που είναι κατ’ ουσίαν το άθροισμα των κομματιών που αφήνει πίσω της η κατάθλιψη, αυτή η συνεχής εναλλαγή μεταξύ σκοταδιού και μικρών, προσωρινών, θριάμβων.
Το ταξίδι στην Ελλάδα, Δημήτρης Νόλλας (Ίκαρος, 2013)
Τα αλλεπάλληλα επίπεδα αυτού που αποκαλούμε νοοτροπία, ή διαχρονικά χαρακτηριστικά, είναι οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που απορροφούν ό,τι νέο εμφανίζεται, σαν μαύρη τρύπα. Οι χαρακτήρες στο μυθιστόρημα του Νόλλα είναι φορείς εκδοχών της ελληνικότητας, όπως αυτή διαμορφώθηκε ή παρέμεινε ταριχευμένη μέσα στις δεκαετίες της σύγχρονης ιστορίας μας.
Η γυναίκα του Θεού, Αμάντα Μιχαλοπούλου (Καστανιώτης, 2014)
Ένα μυθιστόρημα με φιλοσοφικές προεκτάσεις και ερωτήματα που διακλαδώνονται προς διάφορες κατευθύνσεις, γεννώντας με τη σειρά τους άλλα. Ζητούμενο δεν είναι πάντα η επίλυση αλλά η διατύπωση του ερωτήματος κατά τρόπο που να γνέφει προς την απάντησή του. Ένα μυθιστόρημα πάνω απ’όλα για την αγάπη και το νόημα της ζωής.
Γκιακ, Δημοσθένης Παπαμάρκου (Αντίποδες, 2014, Πατάκης, 2020)
Οι στρατιώτες της μικρασιατικής εκστρατείας βρίσκονται στις συμπληγάδες της παράδοσης και της συνείδησής τους, υπό το βάρος του βιώματος του πολέμου και των ρόλων που καλούνται να υποδυθούν. Η υφή των ιστοριών και ο προφορικός λόγος που χρησιμοποιεί ο Παπαμάρκου δεν αφήνουν περιθώρια εξιδανικεύσεων: γκιακ σημαίνει αυτό που ενώνει αλλά και χωρίζει βίαια. Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αντίποδες και πλέον από τις εκδόσεις Πατάκη.
Νίκη, Χρήστος Χωμενίδης (Πατάκης, 2014)
Η ιστορία της Νίκης που έρχεται στον κόσμο με ένα «βαρύ φορτίο» στους ώμους είναι ταυτόχρονα και η Ιστορία της Ελλάδας στον 20ο αιώνα. Ένα μυθιστόρημα που συνυφαίνει το οικογενειακό σύμπαν με ιδιαίτερα δυσπρόσιτα σημεία της συλλογικής μνήμης και εμπειρίας.
Βιοτεχνία Υαλικών, Μένης Κουμανταρέας (Πατάκης, 2016)
Οι χαρακτήρες της Μπέμπας και του Βλάση Ταντή έχουν μείνει πλέον ανεξίτηλοι στη συλλογική αναγνωστική μνήμη. Ένα βιβλίο, από τα σημαντικότερα του Κουμανταρέα, για τις χαμένες ιδεολογίες και τα ματαιωμένα όνειρα της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Είμαι όσα έχω ξεχάσει, Ηλίας Μαγκλίνης (Μεταίχμιο, 2019)
Τα ταξίδια στο βάθος του οικογενειακού παρελθόντος είναι ταυτόχρονα και αυτοβιογραφικά ταξίδια όπου ο προορισμός τροποποιείται και μετατίθεται συνεχώς, ανάλογα με αυτά που ανακαλύπτει κανείς καθοδόν, σαν κείμενο που γράφεται τη στιγμή της ανάγνωσης του. Τα νησιά της μνήμης σιγά σιγά δημιουργούν μια νέα ήπειρο, κυρίως από αυτά που νομίζαμε ότι ξεχάσαμε.
Ο Αίγαγρος, Διονύσης Τεμπονέρας (Θίνες, 2019)
Την πρώτη φορά που ο Λίαμ θα αρχίσει να καταλαβαίνει τον κόσμο γύρω του, θα βρεθεί αντιμέτωπος με την προκατάληψη στο μικρό νησί της προσωρινής του πατρίδας. Η ιστορία του διατρέχει τις πρόσφατες δεκαετίες της έκρηξης της μουσικής σκηνής των 80ς στην Αθήνα, του Απαρτχάιντ και της επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους. Η διαδρομή του Λίαμ προς την επιτυχία είναι ιλιγγιώδης και αδίστακτη, χωρίς όμως αυτό να του δίνει το στίγμα του στον κόσμο.
