Στα υβριδικά γλυπτά της, μυθικές γυναικείες φιγούρες και αρχαίοι μύθοι διαπλέκονται με εργατικές και φεμινιστικές διεκδικήσεις. Στα βίντεο και τις ταινίες της, οι κώδικες του γυμναστηρίου και ειδικά των παραδοσιακά «ανδρικών» αθλημάτων και τα βιομηχανικά αστικά τοπία αναδεικνύονται σε ατμοσφαιρικό κάδρο για να αναδειχθούν καθημερινές σύγχρονες ηρωίδες. Δεν είναι τυχαίο που η Εύη Καλογηροπούλου βρήκε στην Ελευσίνα, στους μύθους και στις πολυπολιτισμικές γειτονιές της, τον ιδανικό τόπο για να επιστρέφει ξανά και ξανά.
Η Ελευσίνα έχει κεντρική θέση στη δουλειά σου, από τα γλυπτά με αναφορές στο αρχαιολογικό παρελθόν αλλά και το βιομηχανικό σήμερα της πόλης, με τα οποία σε πρωτογνωρίσαμε με την ταινία μικρού μήκους «Motorway65» που συμμετέχει στο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Καννών. Πώς βρέθηκες εκεί;
Είχα πάει πριν δύο χρόνια σε ένα residency στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνας 2021, το Initiator. Τότε έκανα πειραματικά βίντεο αλλά τη βρήκα την πόλη τόσο ενδιαφέρουσα, επειδή αποπνέει κάτι δυστοπικό και πολύ μεταφυσικό, κι είπα ότι θέλω να κάνω οπωσδήποτε μια ταινία εκεί. Οπότε έπαιρνα το αμάξι, έκανα βόλτες, βρήκα και έφτιαξα ιστορίες από τους κατοίκους και από τη βιομηχανική ιστορία της Ελευσίνας κι έτσι συνέθεσα την ταινία και το σενάριο έχοντας στο μυαλό μου συγκεκριμένες τοποθεσίες. Πρώτα ξεκινούσα από την τοποθεσία και το θέμα και μετά έφτιαχνα την αφήγηση. Επέστρεψα μετά από 5 μήνες έχοντας εξασφαλίσει ένα άλλο residency κι έκανα τα γυρίσματα της ταινίας μέσα σε ένα μήνα.
Τι σε ενέπνευσε στην Ελευσίνα;
Το ότι είναι μια βιομηχανική πόλη που έχει ισχυρό εργατικό κίνημα αλλά είναι πολύ κυρίαρχο το αντρικό στοιχείο σε αυτή. Υπάρχει ας πούμε ένα άγαλμα στη μέση της πόλης που είναι 3 μέτρα, σε στιλ ρώσικης πρωτοπορίας, πολύ μπρουταλιστικό, από το οποίο απουσιάζει εντελώς η γυναίκα εργάτρια. Το πρώτο έργο που έκανα στην Ελευσίνα είναι ενα αφαιρετικό γλυπτό για τη γυναίκα εργάτρια, αυτό ήταν ένα σημείο αφετηρίας. Το άλλο ήταν ότι υπήρχαν πολλές μειονότητες από διαφορετικές εθνικότητες που συνυπάρχουν στην ίδια πόλη χωρίς όμως να υπάρχει μια ενσωμάτωση ανάμεσα τους. Μου έκανε, επίσης, μεγάλη εντύπωση το ότι υπάρχει μια σειρήνα που χτυπάει μια φορά τον χρόνο σαν άσκηση για τους κατοίκους για την περίπτωση που υπάρξει διαρροή στα εργαστήρια. Είναι τρελό να μένεις σε μια πόλη όπου μπορεί να συμβεί αυτό. Φυσικά, και το αρχαιολογικό παρελθόν, τα Ελευσίνια μυστήρια και το γεγονός ότι τα αρχαία είναι δίπλα στον βιομηχανικό χώρο.
Πώς σε αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της Ελευσίνας κατά την έρευνα σου;
Έκανα kick boxing εκεί οπότε είχα γνωριστεί με τα παιδιά από τον σύλλογο, που έπαιξαν και στην ταινία, και ήταν πολύ αυθόρμητοι. Γνώρισα επίσης έναν υπεύθυνο ασφαλείας στο εργοστάσιο πυρομαχικών της Πυρκάλ και κάναμε μια βόλτα στο εργοστάσιο, όπου επιτρεπόταν και μου διηγήθηκε κάποιες ιστορίες. Κι αυτός παίζει στην ταινία. Στη γειτονιά με τη χρυσή εκκλησία που φαίνεται στην ταινία, όπου ζουν πρόσφυγες από τον Πόντο, πήγα στο γυμναστήριο ελεύθερης πάλης. Εκεί, στο χωριό, με αντιμετώπισαν πιο περίεργα.
Η κουλτούρα του γυμναστηρίου επανέρχεται στη δουλειά σου. Τι σε ελκύει σε αυτήν;
Ήμουν αθλήτρια παλιά, έκανα βόλεϊ πολλά χρόνια και η οικογένεια μου ήταν αρκετά αθλητική. Και για εμένα σαν γυναίκα ο αθλητισμός συνδέεται με τη γυναίκεια χειραφέτηση μέσα την επαφή με το σώμα και τα όρια του. Έκανα και πολεμικές τέχνες μετά. Οι χώροι άθλησης που δημιουργούν αισθήματα οικειότητας γιατί έχω μεγαλώσει σε γήπεδα..
Σε φιλμ σου όπως το «Tiles» και το «Samos to Aspropyrgos» κυριαρχεί μια συγκεκριμένη αισθητική με αναφορά σε υποκουλτούρες, ειδομένες όμως κατά τη γνώμη μου με μια επιτηδευμένα αισθητικοποιημένη ματιά που έχει εδώ και χρόνια χωνευτεί μέσω των περιοδικών και της μόδας. Ποιες είναι οι αναφορές σου και με ποιο «βλέμμα» σε ενδιαφέρει να προσεγγίσεις τα θέματά σου;
Είμαι εικαστικός οπότε το visual στοιχείο κυριαρχεί στις ταινίες μου. Έχω παρακολουθήσει τη μοδα άλλα κυρίως μέσα από την τέχνη, καθως η κυριά αναφορά μου πάντα είναι εικαστική. Η μόδα έχει δανειστεί πολλά από το χώρο της φωτογραφίας και το βίντεο αρτ. Εχοντας ζήσει χρόνια στο Λονδίνο, όπου η τέχνη είναι καθημερινότητα, έχω κατανοήσει τη σημασία που έχει η διαδικασία της αισθητικοποίησης στις γυναικείες καλλιτεχνικές πρακτικές, αφού φέρει και ένα ιστορικό βάρος σε σχέση με τη διαμόρφωση και ενδυνάμωση διαφορετικών φεμινισμών.
Τώρα, βρίσκω ότι το «βλέμμα» το οποίο συναντάμε στα περιοδικά μόδας, δεν μπορεί να παραβλέπεται καθώς έχει διαμορφωθεί ως επί το πλείστον από άνδρες φωτογράφους που αντιμετωπίζουν την γυναίκα μπροστά τους σαν αντικείμενο. Προσωπικά νομίζω ότι έχει μεγάλη σημασία η αναγνώριση αυτού του γεγονότος ώστε να περάσουμε στη συνειδητή απεικόνιση γυναίκας από γυναίκα, είτε στον κινηματογράφο, είτε στα εικαστικά, είτε στην μόδα.
Στα φιλμ σου το στοιχεία της καταγραφής, του ντοκουμέντου παίζει σημαντικό ρόλο, παράλληλα με τη μυθοπλασία. Με ποιον τρόπο σε ενδιαφέρει η σχέση των δύο;
Παλιότερα πήγαινα με την κάμερα μόνη μου και έκανα ντοκιμαντέρ βίντεο αρτ. Πάντα με ενδιαφέρει τα φιλμ μου να έχουν στοιχεία αλήθειας. Στο «Motorway65» το σενάριο έχει πολλά στοιχεία από αληθινές ιστορίες, το καντήλι στην Πυρκάλ υπάρχει όντως για να θυμίζει το σημείο που είχαν σκοτωθεί δύο γυναίκες σε ατύχημα. Εκτός από τέσσερις επαγγελματίες ηθοποιούς όλοι οι άλλοι έπαιζαν σχεδόν τον εαυτό τους.
Επίσης, όπως και στην ταινία, υπάρχουν και στην πραγματικότητα δύο γειτονιές που έχουν έχθρα μεταξύ τους. Έπισης είχα διαβάσει για την πολύ βίαιη ρατσιστική επίθεση που είχε γίνει πριν χρόνια στον Ασπρόπυργο εναντίον Πακιστανών από κατοίκους του Ασπροπυργου. Και μέσα σε όλο αυτό, πώς είναι να είσαι γυναίκαεκεί;
Τα ζητήματα φύλου τι ρόλο παίζουν στο έργο σου;
Είναι το βασικό θέμα και γύρω από αυτό κινούνται όλα τα άλλα. Συνήθως με ενδιαφέρει η γυναίκα εργάτρια, η γυναίκα μαχήτρια. Μ’αρέσει, αν και στην ταινία δεν φαίνεται, να ασχολούμαι με γυναικείες μυθολογικές θεότητες. Θα με ενδιέφερε στην επόμενη ταινία μου να χρησιμοποιήσω τα Ελευσίνια μυστήρια σε σχέση με προς τη γυναικεία χειραφέτηση.
Τα γλυπτά σου μοιάζουν να έχουν διαφορετική αφετηρία από τα φιλμ συνομιλώντας πιο έντονα με μια πιο διακοσμητική, κατά τη γνώμη μου, κατεύθυνση θραυσματικής γλυπτικής που συνθέτει διαφορετικές αναφορές.
Διακοσμητικό είναι κάτι που το έχεις βάλει μόνο και μόνο επειδή είναι ωραίο. Κάθε τι όμως που υπάρχει στα γλυπτά μου έχει κάποιο λόγο και κάθε φορά υπάρχει συγκεκριμένη θεματική που έχει προκύψει από έρευνα. Όπως στην έκθεση «Στο ίδιο ποτάμι δύο φορές» όπου έκανα μια ελεύθερη, προσωπική ανάγνωση πάνω στη μάχη των Αμαζόνων με τους Αθηναίους που απεικονίζεται στις παραστάσεις του Παρθενώνα.
Η ενασχόλησή σου με την αρχαιότητα από που πηγάζει;
Η αρχαία Ελλάδα είναι το σημείο αφετηρίας του δυτικού πολιτισμού, όπως τουλάχιστον μας φορέθηκε, και επομένως φέρει μια ευθύνη σε σχέση με την πατριαρχία αλλά εμπεριέχει και μια έμφαση στην έννοια της ανωτερότητας και της ιεραρχίας, θέματα στα οποία με ενδιέφερε να ασκήσω κριτική.
Οι αναπαραστάσεις των γυναικών στη μυθολογία αναφέρονται πάντα σε στερεότυπα, οι ζηλιάρες, οι όμορφες, ακόμα και η Αθηνά, βγήκε από το κεφάλι του Δία. Έχω ασχοληθεί αρκετά με τον μύθο της Μέδουσας, με τη γυναίκα- τέρας που τρομάζει τους άντρες. Οι μύθοι γίνονται ιστορίες και επηρεάζουν τα πρότυπα συμπεριφοράς και αναπαράστασης στον δυτικό κόσμο.
Τώρα με ενδιαφέρει ο σαμανισμός στην Ελληνική μυθολογία και η φιγούρα της ιέρειας. Ειδικά κάποια μεταφυσικά στοιχεία που σωματοποιεί, που δεν έχουν τόσο κεντρικό ρόλο στην κλασική παιδεία που διδαχθήκαμε.
Τι ορίζει για σένα μια γυναίκα του σήμερα;
Νομίζω ότι στο σήμερα είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να ξεφύγουμε από την οποιαδήποτε στερεοτυπική αναπαραγωγή του τί είναι γυναίκα και πώς αυτή εμφανίζεται στην κοινωνία. Υπάρχει μία έντονη ανάγκη να σταματήσουμε να εξετάζουμε και να κρίνουμε τους εαυτούς μας με βάση πρότυπα τα οποία έχουν δομηθεί μέσα από το ανδρικό βλέμμα. Για μένα μεγαλύτερη βαρύτητα έχει το να καταπολεμηθεί αυτός ο οριζόντιος ανταγωνισμός που εμφανίζεται στις γυναικείες σχέσεις, τον οποίο εγώ βλέπω σαν αποτέλεσμα της χρόνιας καταπίεσης μας στα πλαίσια της πατριαρχίας. Μια γυναίκα του σήμερα αντιλαμβάνεται τη σημασία του σεβασμού και της φροντίδας σαν όπλα για τη χειραφέτηση και την διεκδίκηση ίσων δικαιωμάτων σε αλληλεγγύη με περιθωριοποιημένες και καταπιεσμένες κοινωνικά ομάδες.
