Το ρολόι δείχνει λίγο μετά τις πέντε και η περισσότερη κίνηση έχει καταλαγιάσει στο αμαξοστάσιο. Όσα πλυστικά ήταν για την πρώτη απογευματινή βάρδια είχαν ήδη φύγει, ενώ δεκάδες απορριμματοφόρα και οχήματα ανακύκλωσης, παρκαρισμένα το ένα δίπλα στ’ άλλο, περιμένουν στωικά τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν οι δρόμοι θα είναι πλέον άδειοι για να κινηθούν με άνεση. Μερικοί υπάλληλοι πηγαινοέρχονται από γραφείο σε γραφείο, κλείνουν τα κιτάπια τους και αποχαιρετιούνται, άλλοι ξεκινούν τώρα το ωράριό τους, γεμίζουν τα οχήματα με καύσιμο στο πρατήριο ή επισκευάζουν μια μικρή βλάβη που προέκυψε στο τελευταίο δρομολόγιο.
«Τα κορίτσια της έκθεσης είναι στο τέλος του δρόμου δεξιά», μου λέει όλο χαρά η κυρία που βρίσκεται πίσω απ’ το γκισέ της υποδοχής στη Διεύθυνση Καθαριότητας & Ανακύκλωσης του Δήμου Αθηναίων, συμπληρώνοντας γρήγορα μ’ ένα αυθόρμητο γέλιο, «δεν μυρίζει από εκεί, είναι ανοιχτός ο χώρος». Το αμαξοστάσιο της Ιεράς Ιδού 151 στο Αιγάλεω παλαιότερα στέγαζε τα υπεραστικά λεωφορεία αλλά από το 1990 αποτελεί τον πυρήνα για όλες τις ενέργειες καθαριότητας του δήμου: εκεί βρίσκονται τα εκατόν ογδόντα οχήματα που καθημερινά εξορμούν για την καθαριότητα, το πλύσιμο και την αποκομιδή απορριμμάτων της πόλης, καθώς και όλα τα τμήματα για την οργάνωση και τον έλεγχο αυτής της διαδικασίας.
Ένας αθέατος κόσμος με πάνω από δύο χιλιάδες εργαζόμενους, δύο βήματα απ’ το μετρό Ελαιώνας, ο οποίος για πρώτη φορά ανοίγει τις πόρτες του στο ευρύ κοινό, αποτινάσσοντας τα στερεότυπα με τα οποία είναι χρόνια φορτωμένος. Ο λόγος είναι η έκθεση σύγχρονης τέχνης που προέκυψε ως ιδέα από τις επιμελήτριες Νάιρα Στεργίου και Εριφύλη Βενέρη («Let's Supper, Mr. Iolas», «Rebound») και υλοποιείται με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πληροφόρησης του Δήμου Αθηναίων. «Το αμαξοστάσιο στην Ιερά Οδό είναι ένας ζωντανός οργανισμός που λειτουργεί είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο για την εύρυθμη ροή της καθαριότητας, οπότε σχετίζεται άμεσα με κάθε Αθηναίο», παραθέτει ο Αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης, Νικόλαος Αβραμίδης. «Μ’ αυτή την έκθεση φιλοδοξούμε να φέρουμε τους πολίτες σε επαφή με τις εγκαταστάσεις απ’ όπου ξεκινούν οι καθημερινές μας προσπάθειες για μια Αθήνα καθαρή». Μέσα από το καλλιτεχνικό πρίσμα «πέφτει ο προβολέας στα θέματα καθαριότητας, ανακύκλωσης και υγιεινής στον δημόσιο χώρο, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος», όπως συμπληρώνει η Κατερίνα Κοσκινά, σύμβουλος πλέον του Δήμου Αθηναίων.
Το καλοκαίρι της πανδημίας, οι δύο επιμελήτριες ήρθαν σε επαφή με τον Δήμο Αθηναίων για την διοργάνωση έκθεσης. Όταν τους προτάθηκε το Αμαξοστάσιο Απορριμματοφόρων του Δήμου Αθηναίων, στο γενικότερο πλαίσιο στήριξης του πολιτισμού εν μέσω Covid, εκείνες ενθουσιάστηκαν. «Αφουγκραστήκαμε πρώτα τη γενική ατμόσφαιρα του χώρου, τις ιδιοτυπίες και τις ιδιαιτερότητες», μου λέει η Εριφύλη Βενέρη, «συζητήσαμε με τους υπεύθυνους των τμημάτων, κατανοήσαμε τους λειτουργικούς όρους μιας μονάδας που δεν σταματά να κινείται ποτέ και έπειτα καταλήξαμε στην πρότασή μας». Έτσι γεννήθηκε το «Πλοίο της Αγάπης», ένα τριήμερο δρώμενο από τις 19 έως τις 21 Σεπτεμβρίου, το οποίο θα συνυπάρξει με την κανονική λειτουργία του αμαξοστασίου.
«Η βόλτα με το Πλοίο της Αγάπης είναι αργκό του στρατού», συνεχίζει η ίδια, «αναφέρεται στη βάρδια με τη σκουπιδιάρα, το όχημα δηλαδή που χρησιμοποιείται για τη συγκομιδή σκουπιδιών απ’ το στρατόπεδο και συνήθως επωμίζονται οι νεοσύλλεκτοι». Από αυτή την ιδέα προέκυψε το τελικό κόνσεπτ κι επανδρώθηκε η έκθεση με δεκατέσσερις συμμετοχές και κυρίως νέες παραγωγές που πραγματεύονται την έννοια του ταξιδιού, του απορρίμματος και της καθαριότητας, καθεμιά με το δικό της τρόπο: το ταξίδι του απορριμματοφόρου στην πόλη από τους Errands, λόγου χάρη, το δικαίωμα των απόβλητων στη λήθη απ’ τον Κωστή Βελώνη, την οσμή της υγιεινής απ’ την Ίριδα Τουλιάτου ή το πέταγμα του γλάρου απ’ τη Γεωργία Καρύδη.
«Το Πλοίο της Αγάπης –δεν γίνεται να αποφύγουμε τον μεγάλο Εμπειρίκο– είναι το πλοίο που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα», εξηγεί η Νάιρα Στεργίου, «σίγουρα οι ταξιδιώτες δεν μπορούν και δεν πρέπει να πιστέψουν τις αισθήσεις τους».
Γλυπτά, εγκαταστάσεις, αντικείμενα ντιζάιν, βίντεο, εκτυπώσεις, ζωγραφικές πρακτικές αλλά και περφόρμανς που θα λάβουν χώρα το βράδυ των εγκαινίων, παρέα με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου, συνθέτουν το παζλ αυτού του αντιφατικού πλοίου. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια σουρεαλιστική ατμόσφαιρα», παραδέχεται η Νάιρα Στεργίου, «η αντίφαση μιας εικαστικής έκθεσης σ’ έναν αμιγώς μη καλλιτεχνικό χώρο συνδέεται εν προκειμένω με την αντίφαση ανάμεσα στον τίτλο “Διεύθυνση Καθαριότητας” και τη μυρωδιά που πλανάται στην ατμόσφαιρα – έτσι ανατρεπτικά και με χιούμορ, αρχίσαμε να οργανώνουμε το ταξίδι μας».
Από τα δυόμισι στρέμματα των εγκαταστάσεων, ένα μικρό μόνο μέρος χρησιμοποιείται στην έκθεση. Δημιουργείται ουσιαστικά μια διαδρομή από την κεντρική είσοδο επί της Ιεράς Οδού μέχρι τη βάθος δεξιά open-air γωνία του πάρκινγκ. Εκεί, αφού απομακρύνθηκαν τα απορριμματοφόρα που ήταν σταθμευμένα, ο χώρος καθαρίστηκε κι απολυμάνθηκε επισταμένα, προτού μπουν οι επιμελήτριες για το στήσιμο. Παρέμειναν μόνο μερικά οχήματα, τα οποία τοποθετήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να παραπέμπουν σε πλοίο, στολισμένα με σωσίβια και καραβόσκοινα, ενώ κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας αρκετά «ευρήματα» απ’ τους δρόμους της Αθήνας βρήκαν τη θέση τους στην έκθεση.
«Είχε πολύ πλάκα γιατί έρχονταν οι υπάλληλοι, όλο χαμόγελο και χαρά που κάτι διαφορετικό θα συμβεί στο χώρο τους, και ρωτούσαν “αυτό εδώ κάνει για τέχνη;”, κρατώντας παραμάσχαλα διάφορα αγαλματάκια, φωτογραφικές μηχανές και κύπελλα που περισυνέλλεξαν στη βάρδια τους», μου λέει η Νάιρα. Οι επιμελήτριες εντυπωσιάστηκαν απ’ την αρχή με την προθυμία τους. «Αγκάλιασαν αμέσως το εγχείρημα οι εργαζόμενοι, παρότι για τους περισσότερος είναι κάτι εντελώς πρωτόγνωρο. Μας μίλησαν ανοιχτά για τις δυσκολίες που βιώνουν καθημερινά, τα προβλήματα στους δρόμους της Αθήνας, την απαξίωση που δέχονται από την κοινωνία…».
«Το Πλοίο της Αγάπης –δεν γίνεται να αποφύγουμε τον μεγάλο Εμπειρίκο– είναι το πλοίο που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα», καταλήγει η Νάιρα, «σίγουρα οι ταξιδιώτες δεν μπορούν και δεν πρέπει να πιστέψουν τις αισθήσεις τους». Εξάλλου, αυτό που εν είδει εικαστικής τέρψης και ρομαντικού στοχασμού καλούμαστε εμείς να εισπνεύσουμε για λίγη ώρα, να νιώσουμε στο δέρμα μας απ’ τις μύγες και τα κουνούπια που ίπτανται, για άλλους είναι η καθημερινή τους ρουτίνα. Ένα μικρό ταξίδι στον κόσμο τους αρκεί για να ανατρέψει το σνομπισμό που κρατάμε μέσα μας, ενίοτε καλά κρυμμένο.
«Πλοίο της Αγάπης» | Αμαξοστάσιο απορριμματοφόρων Δήμου Αθηναίων (Ιερά Οδός 151) | 19-21/9 | Παρ.-Κυρ.: 8-11 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη
