«Zωή σε πλαστικό, είναι φανταστικό», φώναζε όλο τσαχπινιά και νάζι το ρεφρέν του «Barbie Girl» το 1997, όταν ο κολοσσός της αμερικανικής Mattel, πέραν του ότι επανασχεδίασε τις πολυπόθητες κούκλες με μεγαλύτερη λεκάνη και πιο slim καμπύλες «για να στέκονται καλύτερα τα ρούχα επάνω τους», σημείωσε τις υψηλότερες πωλήσεις στα χρονικά: περίπου 1,8 δισ. προέκυψε από τις εκατοντάδες χιλιάδες Barbie που κατέληξαν στο καλάθι των μικρών καταναλωτών, αντί των αντίστοιχων προϊόντων της Hasbro. Μιλάμε για δύο μονάχα κορυφές του παγόβουνου της παγκόσμιας βιομηχανίας παιχνιδιών που χρησιμοποιεί ως βασική πρώτη ύλη το φτηνό πλαστικό, το οποίο σύντομα καταλήγει στα σκουπίδια, μόλις το παιχνίδι χάσει τη γυαλάδα του καινούργιου και δώσει τη θέση του στο επόμενο.
«Μόνο και μόνο από την ποσότητα των παιχνιδιών πλέον έχει χαθεί η αξία τους», μου λέει η αρχιτεκτόνισσα Τίνα Κελαϊδίτη, η οποία πρόσφατα εντάχτηκε στο δίκτυο της FatCut. «Κατά συνέπεια, όπως είδα κι από τα δικά μου, τα παιδιά δεν ευχαριστιούνται ποτέ πραγματικά γιατί κάποιο παιχνίδι τους λείπει». Όταν έγινε μητέρα φρίκαρε με το πόσα σκουπίδια δημιουργούνται χωρίς λόγο στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου: χαρτιά και πλαστικές ζελατίνες από παιδικά πάρτι, μικρά μπιχλιμπίδια και δωράκια από το περίπτερο, αλλά και πολλά επώνυμα παιχνίδια χωρίς εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
«Μόνο και μόνο από την ποσότητα των παιχνιδιών πλέον έχει χαθεί η αξία τους», μου λέει η αρχιτεκτόνισσα Τίνα Κελαϊδίτη, η οποία πρόσφατα εντάχτηκε στο δίκτυο της FatCut. «Κατά συνέπεια, όπως είδα κι από τα δικά μου, τα παιδιά δεν ευχαριστιούνται ποτέ πραγματικά γιατί κάποιο παιχνίδι τους λείπει».
Η επιθυμία της για ένα περισσότερο ποιοτικό παιχνίδι με διαφορετική φιλοσοφία ήταν η ίδια με αυτή που ώθησε τον Σωτήρη Διαμαντή να ξεκινήσει μαζί με μερικά ακόμη μέλη το δίκτυο πριν από οκτώ χρόνια. Ναυτικός στο επάγγελμα ο ίδιος, ξεκίνησε να φτιάχνει μικρά παιχνίδια για την κόρη του καθώς ταξίδευε στα καράβια, χρησιμοποιώντας τις φόρμες εργασίας, τα παλιά εξαρτήματα της μηχανής, κονσερβοκούτια ή ό,τι άλλο άφηναν οι τουρίστες κι έπεφτε στα χέρια του.
Δίνοντας εξαρχής περισσότερη βάση στο παιδί, διότι «από εκεί ξεκινούν τα πάντα», η FatCut υποστήριξε τη δημιουργική επανάχρηση ως φιλοσοφία παραγωγής, πολύ πριν γίνει της μόδας. Τα πολύ ευφάνταστα παιχνίδια που έχουν μηχανευτεί, όπως τα αυτοκινούμενα με ρόδες από λάστιχα, τα παιχνίδια ισορροπίας με μπίλιες από μπουκάλια βότκας ή το μεγάλο αστέρι τους, το φλίπερ «Defenders of the Amazon» από έπιπλα κήπου που σε αφήνει άφωνο, είναι μερικά από τα πιο μικρά κατορθώματά τους (δείτε τα αναλυτικά εδώ), καθώς όλα αυτά τα χρόνια το επίμονο πείσμα τους γέννησε πολλούς αξιοθαύμαστους καρπούς.
Ταξίδι στα λιμάνια της Μεσογείου για εκπαίδευση προσφύγων με ένα πειραματικό upcycled ιστιοφόρο, συμμετοχές σε projects του Δήμου Αθηναίων για διαμόρφωση αστικών χώρων όπως το μικρό μουσικό πάρκο στην Κυψέλη αλλά και, μεταξύ άλλων, το Μπαρμπεριό στο Θησείο (Ηρακλειδών 5, 2130308398), ένα πολύ ζεστό κουρείο όπου οι κομμένες τρίχες συλλέγονται συστηματικά ούτως ώστε να χρησιμοποιηθεί για δέσιμο σκυροδέματος ή φυσικό κομπόστ. Παράλληλα το όνομα της ομάδας εμφανίζεται σε διάφορα παιδικά εργαστήρια με οικολογικό περιεχόμενο.
Ξεχωριστή θέση στην καρδιά πολλών γονιών και παιδιών, δε, θα έχει πάντα το «Κάδο Παραντίσο» των Κάτω Πετραλώνων, η πρώτη παιδική χαρά της πόλης που φτιάχτηκε σχεδόν εξολοκλήρου από επαναχρησιμοποιημένα υλικά, όπως ρετάλια μηχανουργείων, πεπιεσμένα χαρτιά από καφέ-μπαρ ή αντικείμενα που μαζεύτηκαν από τους δρόμους της Αθήνας, κι αποτελούσε έναν πραγματικό παράδεισο για όποιον το επισκέφθηκε έως το ’18 που έκλεισε, αφότου ο ιδιοκτήτης του κτιρίου θέλησε να το πουλήσει.
«Δεν υπάρχει καν ο λόγος για να αγοράζονται παιχνίδια», πιστεύει ακράδαντα ο Σωτήρης, «είναι πολύ πιο παιδαγωγικό και γόνιμο να αφήνεις ελεύθερα τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους, να φτιάξουν κάτι με τα χέρια τους και –φυσικά– να κάνουν λάθη μέχρι να φτάσουν στη λύση». Άλλωστε αυτό δεν είναι κάτι ξένο. Το ίδιο έκαναν αυθόρμητα οι πατεράδες μας μέχρι πριν από μερικά χρόνια, όταν σκαρφίζονταν παιχνίδια στις αλάνες με γκαζοντενεκέδες και βόλους, το ίδιο θα κάνει κάθε παιδί μόλις δεν θα έχει έτοιμες, μασημένες λύσεις για τη φαντασία του.
Κάν’ το μόνος σου
Με δύο-τρεις σχεδιαστικές λεπτομέρειες και λίγη όρεξη, ένα ξύλινο μανταλάκι εύκολα γίνεται πολύχρωμο κροκοδειλάκι, ενώ οι μπίλιες από μπουκάλια ποτών που έχουν τελειώσει μπορούν να αφαιρεθούν με ένα μαχαιράκι ώστε να γίνουν οι βόλοι-τροφή στο στόμα του ερπετού. Σε κάθε περίπτωση το ίδιο το υλικό σε οδηγεί στην επαναχρησιμοποίησή του ως παιχνιδιού.
