«Αυτά και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσουνε, να μη καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα μας^ δι' αυτά πολεμήσαμεν», βροντοφώναζε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης στους στρατιώτες του αμέσως μετά την απελευθέρωση –σύμφωνα με τα απομνημονεύματα που άφησε– δείχνοντας δυο περίφημα και δουλεμένα στη λεπτομέρεια αρχαία αγάλματα τα οποία παρά λίγο να καταλήξουν στους Ευρωπαίους.
Το διάσημο ρητό του αγωνιστή του ’21 τιτλοφορεί την νέα περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, με την οποία εγκαινιάζονται οι επετειακές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, αποτελώντας την «απόδειξη της εγγενούς και πολυδιάστατης σχέσης του νεότερου ελληνισμού με τις αρχαιότητές του», όπως επεσήμανε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου την Τρίτη (4/2). Είκοσι έξι αρχαιότητες, ένα εκμαγείο κι ένα χειρόγραφο που επιλέχθηκαν από τη συλλογές του μουσείου συναντιούνται με νεότερα έργα, αντίστοιχου περίπου αριθμού, τα οποία προέκυψαν ως προσωρινά δάνεια άλλων φορέων, όπως το Μουσείου Μπενάκη, το Εθνικού Ιστορικό ή η Βουλή των Ελλήνων.
«Οι αρχαιότητες έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο για την παλιγγενεσία», σχολίασε στο «α» η διευθύντρια του μουσείου και συνεπιμελήτρια Μαρία Λαγογιάννη, «είναι η εθνική μας ταυτότητα, είναι αυτό που ενέπνευσε τους Ευρωπαίους για να βοηθήσουν τη χώρα κατά την επαναστατική περίοδο και τα πρώτα χρόνια της κρατικής συγκρότησης, όπως και αυτό που ενέπνευσε εμάς να συγκροτήσουμε τη συνέχεια της ταυτότητά μας προστατεύοντας όσα κληρονομήσαμε ως έθνος». Αυτή τη σχέση μνημείων και εθνικής ταυτότητας αναδεικνύει το σύντομο εκθεσιακό αφήγημα «Δι’ αυτά πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση», το οποίο εκτείνεται σε πέντε θεματικές.
Tη σχέση μνημείων και εθνικής ταυτότητας αναδεικνύει το εκθεσιακό αφήγημα «Δι’ αυτά πολεμήσαμεν… Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση», το οποίο εκτείνεται σε πέντε θεματικές.
Η Επανάσταση του ’21 δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία αλλά ήταν το αποτέλεσμα πολύχρονης ώσμωσης και πολεμικής προσπάθειας, που συχνά αμελούμε. Γι’ αυτό το λόγο, η αρχή της έκθεσης γίνεται με μερικές πληροφορίες και τεκμήρια από τα επαναστατικά κινήματα του 17ου και 18ου αιώνα, όπως και την ιδεολογική προετοιμασία από τους μεγάλους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, τον Αδαμάντιο Κοραή και τον Ρήγα Φεραίο (από τον τελευταίο παρουσιάζεται ένα μέρος της περίφημης «Χάρτας της Ελλάδος»).
Η εικονογραφία της εποχής αποδίδει την Ελλάδα ως μια γυναίκα αλυσοδεμένη, ταλαιπωρημένη και αδύναμη να προστατεύσει τα μνημεία της (βλ. υδατογραφία του William Turner), γεγονός που επιδεινώθηκε από τα τέλη του 18ου αιώνα, καθώς η αρχαιοθηρία μεγάλωνε: πέρα από τη διαβόητη περίπτωση του Έλγιν στην Ακρόπολη, αφαιρέθηκαν αρχαιότητες από τις Μυκήνες και το θησαυρό του Ατρέα, το ναό της Αφαίας στην Αίγινα, το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες. Νιώθεις ένα σφίξιμο στο στομάχι βλέποντας τις τρραυματισμένες αρχαιότητες της δεύτερης ενότητας, απομεινάρια από αγάλματα, τάφους και ναούς που βρέθηκαν σε μεταγενέστερες ανασκαφές ενώ τα υπόλοιπα κομμάτια τους είναι διαμελισμένα σε διαφορετικά μουσεία και χώρες.
Προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί η διεθνής γνώμη, η φιλελληνική προσπάθεια βρήκε έδαφος και στις εικαστικές τέχνες με προσωπογραφίες αγωνιστών και Ευρωπαίων υποστηρικτών, συγκεκριμένες ή αλληγορικές συνθέσεις για τη νίκη της Ελλάδας και παραγωγές σύμφωνα με μοτίβα του αρχαίου κόσμου. Διαδόθηκε τόσο αυτή η εικαστική κουλτούρα που διαχύθηκε σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως το επιτραπέζιο επιχρυσωμένο ρολόι που εκτίθεται, διακοσμημένο με περικεφαλαία και στεφάνι νίκης.
Τη φιλελληνική έκφραση διαδέχεται ο εγχώριος ζήλος για συγκρότηση ταυτότητας που αποτυπώνεται στις προσπάθειες των Ελλήνων για διάσωση των αρχαιοτήτων: παραδείγματα από τις πρώτες συλλογές και ανασκαφές του νεοϊδρυθέντος κράτους, η ίδρυση των αντίστοιχων φορέων (Εθνικό Μουσείο Αίγινας, Κεντρικό Δημόσιο Μουσείου, Αρχαιολογική Εταιρία) και η νέα φιλοσοφία που εγκαθιδρύθηκε παρουσιάζονται – αξίζει κάποιος να σταθεί στο διάσημο έργο του Βρυζάκη, τον «Αποχαιρετισμό στο Σούνιο». Το αφιέρωμα κλείνει με δυο τρισδιάστατες απεικονίσεις της φτερωτής θεάς Νίκης (νέα παραγωγή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου), η οποία συμβολίζει την έμπνευση και το πάθος των αγωνιστών για ελευθερία και πρόκειται να διατρέξει όλες τις επόμενες επετειακές δράσεις του μουσείου.
Τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης είναι προγραμματισμένα για την Τρίτη 11 Φεβρουαρίου, παρουσία του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Κυριάκου Μητσοτάκη και της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, ενώ η είσοδος σε αυτά θα είναι αποκλειστικά με προσκλήσεις.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο | Από 11/2 και για όλο το επετειακό έτος | Είσοδος ελεύθερη
