Η έννοια των «κοινών» παραμένει ανεξερεύνητη για την ελληνική γλώσσα –τόσο που χρειάζεται τα εισαγωγικά ως λέξη για να σταθεί στο γραπτό λόγο, προκειμένου να παραπέμπει στον αγγλικό όρο commons–, και κατ’ επέκταση άγνωστη για τη συνείδηση των περισσότερων πολιτών. Ως κοινά αγαθά μπορούμε να αντιληφθούμε τη γη, το νερό και τον αέρα, τη φύση και τα δέντρα, τη γλώσσα και τον πολιτισμό, τα ψηφιακά δεδομένα ενδεχομένως (αν προσπεράσουμε την προϋπόθεση της πρόσβασης) ή κάτι πολύ πιο καθημερινό, όπως ένα παγκάκι ή ένας δρόμος, όμως ποιο είναι το πολιτικό τους βάρος όταν καταλήγουν ιδιωτικά και ελεγχόμενα από μία κάστα ανθρώπων; Απέναντι σε αυτόν τον κίνδυνο, το κίνημα των (νέων) «κοινών» προτείνει πρακτικές διαμοιρασμού και αλληλέγγυας οικονομίας με διαφορετικά μέσα και τρόπους, καταργώντας σε μικροκλίμακα την ιδιοκτησία και τις νοοτροπίες του καπιταλισμού.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συνθήκες της κρίσης ενθαρρύνουν πρακτικές ανοίγματος της κοινότητας και δημιουργούν χώρους ώσμωσης και μοιράσματος», όπως διευκρινίζει ο Σταύρος Σταυρίδης στο βιβλίο του «Κοινός χώρος: Η πόλη ως τόπος των κοινών» (εκδ. Angelus Novus). Αυτό είναι κάτι που εμφανίστηκε, σιωπηλά μα συγχρονισμένα, στην Αθήνα των τελευταίων χρόνων, γεγονός που έρχεται να εξερευνήσει το 6ο Fast Forward Festival της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Το φεστιβάλ-ορόσημο του οργανισμού που έχει χαράξει την ταυτότητά του πάνω στο πρωτοποριακό υβρίδιο έρευνας και τέχνης, αυτή τη χρονιά, συνομιλεί με δίκτυα της πόλης, μεταφέρει αναφορές από κινήματα όλου του κόσμου και εξερευνά την έννοια των «κοινών» μαζί με τις προοπτικές για έναν εναλλακτικό κόσμο βασισμένο στις πρωτοβουλίες από τα κάτω, σε ένα πρόγραμμα εννιά πρότζεκτ (παρουσιάσεων και δράσεων) το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι τις 19 του Μαΐου.
«Μιλώντας για την κατάσταση που διαμορφώθηκε από το ξέσπασμα της κρίσης το ’09 κι έπειτα, πρακτικές αλληλεγγύης και συνεργασίας γίνονται όλο και πιο εμφανείς και αισθητές, καλλιεργώντας νέες μορφές κοινωνικών σχέσεων», είπε η καλλιτεχνική επιμελήτρια Κάτια Αρφαρά στη δημοσιογραφική παρουσίαση που έγινε την περασμένη Κυριακή (5/5), «αυτό που αποκαλούμε “νέα κοινά” βλέπουμε πως αναδύεται ραγδαία σε διαφορετικά πεδία: στη φιλοξενία, στο στοχασμό, στην οικονομία, στις αστικές αλλά και τις αγροτικές περιοχές». Όπως κάθε χρόνο, οι χώροι που ενεργοποιούνται είναι το δυνατό χαρτί για το φεστιβάλ και βρίσκονται σε άμεσο διάλογο με τη θεματική του: πέρα από τη Στέγη στην οποία αξιοποιείται ο υπόγειος εκθεσιακός χώρος, έχουμε έργα σε μια δομή στήριξης μεταναστριών, σε έναν ιστορικό χώρο κατάληψης, σε μια κοινωνική κουζίνα αλλά και σε ένα γοητευτικό μέγαρο, μεταξύ άλλων, το Μέγαρο Υπατία (πρώην Μέγαρο Λιβιεράτου), το οποίο συνδέεται λόγω ονόματος με τη φιλόσοφο της αρχαιότητας που δολοφονήθηκε από όχλο φανατικών χριστιανών.
Ωστόσο, το ερώτημα που προκύπτει γρήγορα-γρήγορα είναι: πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τα κοινά που είναι φύσει εξωθεσμικά μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος εξουδετέρωσης της δυναμικής τους; «Αυτό που ουσιαστικά μπορεί να κάνει το Fast Forward Festival είναι να διεκδικήσει μια μεγαλύτερη προσοχή στα κοινά και τη μετασχηματιστική τους δυναμική», συνέχισε η Κάτια Αρφαρά, «δεν πρόκειται για ένα τρόπο επαναπροσέγγισης των κοινών αλλά για τη δημιουργία ενός εφήμερου ανοιχτού πεδίου μέσα από τα εργαλεία της τέχνης και του πολιτισμού».
Το ερευνητικό κομμάτι των δημιουργών για φέτος επικεντρώθηκε σε ακτιβιστικές δράσεις, παραδείγματα εναλλακτικής οικονομίας, περιπτώσεις υφαρπαγής των κοινών που υποβιβάζουν την ανθρώπινη ύπαρξη και προτάγματα αλλαγής αυτής της κατάστασης. Βλέπουμε, για παράδειγμα, την ντοκιμαντερίστικη καταγραφή της Marwa Arsanios, «Ποιος φοβάται την ιδεολογία; Μέρος 2» (βιντεοπροβολή στο Δίκτυο Μέλισσα), σε ένα χωριό της βόρειας Συρίας, στην Τζινουάρ, όπου κατοικούν μόνο γυναίκες και έχουν αναπτύξει άτυπα έναν αγροτικό συνεταιρισμό επιβιώνοντας ως αυτόνομη κοινότητα, ή την αποκαλυπτική έρευνα της Takia El Khouri για το πολιτικό παιχνίδι που κρύβεται πίσω από την ιστορία του ηλεκτρισμού στη Βυρηττό, την οποία παρουσιάζει με την εγκατάσταση-περφόρμανς «The Search of Power» στη Στέγη (10-12/5), καλώντας το κοινό να εξετάσει ιδίοις όμμασι αρχειακά υλικά και απροσπέλαστα στοιχεία – ενώ άλλες φορές, το πρωτότυπο ερευνητικό υλικό ακτιβιστικών δράσεων μεταγράφεται πιο ελεύθερα σε συνθέσεις, όπως στο περφόρμ «Sudden Rise» της Wu Tsang στη Στέγη (5/5).
Πολλά από τα πρότζεκτ που παρουσιάζονται φτιάχνουν ουσιαστικά τις συνθήκες, στις οποίες πρόκειται να συζητηθούν από κοινού τα «κοινά», βάζοντας στην ομήγυρη πολίτες και ερευνητές, ακτιβιστές και εικαστικούς. Το παλιό σπίτι της Μαρία Κάλλας στην οδό Πατησίων 61, που γνώρισε μια από τις σημαντικότερες και πιο δραστήριες καταλήψεις τα περασμένα χρόνια, την κατάληψη Σκαραμαγκά, μεταμορφώνεται σε ένα περιβάλλον κατάδυσης με το πρότζεκτ «Πάμφιλος» της κολεκτίβας Raqs Media: σε σκοτεινή, ανασφαλή ατμόσφαιρα, στοιχεία από το ναυάγιο των Αντικυθήρων συμβολίζουν το ναυάγιο της καθημερινότητας, οργανώνοντας μια σειρά από συζητήσεις. Επίσης, ένα διαδραστικό παιχνίδι διερωτάται «Τι κόσμο θέλουμε;» στο κοινωνικό κέντρο Χώρα (10/5), διά χειρός Koki Tanaka, ενώ μπροστά από τα αντιμνημειακά γλυπτά του Πέτρου Μώρη στο προαύλιο του Μεγάρου Υπατία, στήνεται μια ανοιχτή συζήτηση για το «Δώρο του Αυτοματισμού» (12/5).
Την παράσταση του φετινού προγράμματος κλέβει το ανατρεπτικό δείπνο-περφόρμανς «Από τα βουνά της Φυλής» (15/5): έχοντας ερευνήσει την ελληνική πραγματικότητα της διαχείρισης απορριμμάτων, η Φραντσίσκα Πίερβος και η Σάντρα Τάιτγκε προσκαλούν στο ίδιο τραπέζι ένα ευρύ φάσμα πρωταγωνιστών από τον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων, πρόσωπα της δημόσιας διοίκησης, εργαζόμενους και πολιτικούς αλλά και εταιρείες, συλλογικότητες, οργανώσεις, κατοίκους και το ευρύτερο κοινό (το σημείο θα γνωστοποιηθεί μόνο σε όσους θα συμμετέχουν). Εξίσου ενδιαφέρον φαίνεται το φαντασιακό μουσείο που φτιάχνει ο Τόμας Μπέλινγκ στη Στέγη με «Το Άγριο Κυνήγι» μια ακουστική περφόρμανς, μια «πολυφωνία αόρατων ξεναγών που σε καθοδηγούν σε ένα μουσείο του σύγχρονο ανθρωποκυνηγητού» όπως λέει ο ίδιος, θίγοντας το ζήτημα της μετανάστευσης και του εκπατρισμού (12-15/5). Αντίστοιχο βλέμμα κρατά η διπλή βιντεοπροβολή του Wu Tsang, «One emerging from a point of view» (Στέγη), ακολουθώντας δύο μυθοπλαστικές μετανάστριες που συνομιλούν χωρίς να το γνωρίζουν.
Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα του 6ου Fast Forward Festival:
Raqs Media Collective: «Πάμφιλος» | Πατησίων 61| 5-19/5 (12 μ.-8 μ.μ) | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου | Συζητήσεις Πάμφιλου (6-8 μ.μ.): Υποβρύχιος ορίζοντας (6/5), Κύμα (11/5), Ρεύμα (11/5, αναβλήθηκε), Αποσυμπίεση (15/5), Πλευστότητα (18/5)
Wu Tsang: Εγκατάσταση «One emerging from a point of view» | Στέγη Ιδρύματος Ωνάση | 5-19/5 (12 μ.-8 μ.μ) | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου
Wu Tsang: Περφόρμανς «Sudden Rise» | Κεντρική Σκηνή, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση | 5/5 (9 μ.μ.) | Γενική είσοδος: € 7, μειωμένο εισίτ.: € 6
Marwa Arsanios: Εγκατάσταση «Ποιος φοβάται την ιδεολογία; Μέρος 2» | Δίκτυο Μέλισσα (Φερών 18, Πλατεία Βικτωρίας) | 5-19/5 (12 μ.-8 μ.μ) | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου | Συνέλευση «Commons between land and landlessness» στις 9/5 (6 μ.μ.) | Εργαστήριο στις 6 & 7/5 | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου
Πέτρος Μώρης: «Το δώρο του αυτοματισμού» | Μέγαρο Υπατία (Πατησίων 55 & Ηπείρου - είσοδος από Ηπείρου) | 5-19/5 (12 μ.-8 μ.μ) | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου | Ανοιχτή συζήτηση 12/5 (6 μ.μ.) «Συζητώντας το δώρο του αυτοματισμού» | Anima: Παραστασιακές αναγνώσεις στις 19/5 (6 μ.μ.)
Koki Tanaka: «Rehearsal for a Commons Future» | Χώρα (Κασταλίας & Σπετσών) | 10/5 (6 μ.μ.) | Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου
Tania El Khoury: Περφόρμανς-εγκατάσταση «The search for power» | Σημείο εκκίνησης: Κεντρική είσοδος Στέγης | 10-12/5 (8 μ.μ.) | Γενική είσοδος: € 10, μειωμένο εισίτ.: € 8
Thomas Bellinck: Περφόρμανς «Το άγριο κυνήγι» | 12-15/5 | Κεντρική Σκηνή Στέγης Ιδρύματος Ωνάση | Γενική είσοδος: € 7, μειωμένο εισίτ.: € 6
Franziska Pierwoss & Sandra Teitge: δείπνο-περφόρμανς «Από τα βουνά της Φυλής» | Μυστική Τοποθεσία | 15/5 (8 μ.μ.) | Μπορείτε να λάβετε συμμετοχή στο δείπνο συμπληρώνοντας τη φόρμα
Fast Forward Festival 6 | Έως 19/5 | Εντός και εκτός Στέγης | Περισσότερες πληροφορίες για τα πρότζεκτ του Fast Forward Festival 6 θα βρείτε εδώ
