Αρχιτέκτονας με μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεωρία και Ιστορία της Αρχιτεκτονικής στο Harvard, η Φωτεινή Λαζαρίδου-Χατζηγώγα βρίσκεται πίσω από μια σειρά project spaces από το Βερολίνο ως το Πεκίνο που βλέπουν την αρχιτεκτονική «αλλιώς». Της μιλήσαμε με αφορμή την παράσταση «Ιστορίες Καιρού» που παίζεται μέχρι τις 20 Ιανουαρίου στη Στέγη, όπου υπογράφει τα σκηνικά.
Αφού τελείωσαμε τις μεταπτυχιακές μας σπουδές στη Θεωρία και Ιστορία της Αρχιτεκτονικής στο Harvard και δουλέψαμε για ένα χρόνο σε αρχιτεκτονικά γραφεία αποφασίσαμε με τον τότε συμφοιτητή μου Carson Chan να δημιουργήσουμε ένα χώρο μέσα στον οποίο να δοκιμάσουμε να “κάνουμε” και να "εκθέσουμε" αρχιτεκτονική με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που βλέπει κανείς συνήθως σε εκθέσεις αρχιτεκτονικής όπου παρουσιάζονται μακέτες, σχέδια και αναπαραστάσεις κτιρίων. Εκείνη την περίοδο μετακόμισα από τη Βοστόνη στο Βερολίνο και ιδρύσαμε το PROGRAM το οποίο λειτούργησε για 5 χρόνια ως μια πλατφόρμα για καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, επιμελητές και άλλους δημιουργούς που δοκίμασαν να πειραματιστούν με τους όρους και τα όρια της αρχιτεκτονικής μέσα από εκθέσεις, συζητήσεις, performances, workshops και residencies. Μας ενδιέφερε ιδιαίτερα η σχέση της αρχιτεκτονικής με την τέχνη, και έτσι υποστηρίξαμε συνεργασίες δημιουργών από διαφορετικά πεδία (εικαστικές τέχνες, αρχιτεκτονική, μόδα, χορό, μουσική, κλπ). Τον προηγούμενο Ιανουάριο αποφασίσαμε τελικά να κλείσουμε τον χώρο και να συνεχίσουμε τη λειτουργία του PROGRAM με αντίστοιχους προβληματισμούς αλλά διαφορετικό πλέον τρόπο.
Το Βερολίνο αποτέλεσε πολύ φιλόξενο πεδίο για τους πειραματισμούς μας, λόγω της δυναμικής της πόλης και της έλλειψης έντονων ιεραρχιών στον χώρο που κινούμαστε. Έτσι είχαμε τη δυνατότητα να συνεργαστούμε με πολλούς ενδιαφέροντες καλλιτέχνες και δημιουργούς, μόνιμους ή διερχόμενους, και τα τότε χαμηλά ενοίκια μας επέτρεψαν μάλιστα να τρέξουμε για τόσο μεγάλο διάστημα ένα μη εμπορικό πρότζεκτ. Οι συνθήκες αυτές άλλαξαν όμως σιγά σιγά μέσα στο χρόνο—το σενάριο δεν είναι και τόσο διαφορετικό απ' ότι συμβαίνει σε άλλες πόλεις. Το Βερολίνο έχει βέβαια κι αυτό στήσει την ταυτότητά του γύρω από τους δικούς του μύθους που ακόμη μοιάζουν μάλλον ελκυστικοί σε πολύ κόσμο που εξακολουθεί να μετακομίζει εδώ. Από κει και πέρα βέβαια υπάρχουν διαφορετικές πραγματικότητες στις οποίες μπορεί να συμμετάσχει κανείς αφότου προσγειωθεί εδώ. Σε κάποιες από αυτές βρίσκω ακόμη αρκετό νόημα και ενδιαφέρον.
Το HomeShop είναι ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε το 2008 από την καλλιτέχνη Elaine W. Ho και στο οποίο συνεργάζομαι μαζί της από το 2010 μαζί και με πλέον πέντε ακόμη άτομα. Με δεδομένη την έντονη εμπορευματοποίηση της πλειοψηφίας της καλλιτεχνικής, και όχι μόνο, παραγωγής στην Κίνα, θελήσαμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο που να ενθαρρύνει διαφορετικά μοντέλα οικονομικής συναλλαγής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το HomeShop στεγάζεται σε ένα μονοόροφο κτίριο σε ένα από τα παλιά hutong στο κέντρο του Πεκίνου. Τον χώρο αυτό τον βρήκαμε, τον ανακαινίσαμε, και πλέον λειτουργεί σήμερα ως χώρος εργασίας και συνεύρεσης για καλλιτέχνες, designers, επιστήμονες, ενώ παράλληλα προσπαθεί να διαπραγματευτεί τη θέση του σε μία γειτονιά κυρίως κατοικίας. Μέσα από μια σειρά συλλογικών καθημερινών δραστηριοτήτων και μικροπαρεμβάσεων (π.χ. ένα κοινό γεύμα κάθε μεσημέρι ή μια περιοδική εφημερίδα που τυπώνουμε με τα νέα της γειτονιάς), το HomeShop λειτουργεί ως πλατφόρμα όπου διερευνώνται οι πολιτικές δυνατότητες (με την ευρεία έννοια του όρου) της καθημερινής ζωής, της (συν)εργασίας και της κοινότητας, στη μικρή αυτή κλίμακα.
Τo HomeShop χρηματοδοτείται μέσω της λειτουργίας ενός χώρου co-working (προσωρινή βάση και χώρος εργασίας με κάποιες βασικές υποδομές για ελεύθερους επαγγελματίες), ένα μοντέλο που είχαμε χρησιμοποιήσει και στο PROGRAM. Έτσι δημιουργείται παράλληλα και μία κοινότητα ανθρώπων που συναλλάσσονται καθημερινά και πολλές φορές συνεργάζονται. Ταυτόχρονα, με αφετηρία τις γνώσεις και δεξιότητες του καθένα μας προσφέρουμε μια σειρά "υπηρεσιών" (που κυμαίνονται από το σχεδιασμό ιστοσελίδων μέχρι τη χρήση του εκτυπωτή μας ως φωτοτυπικό μηχάνημα ή τη μετάφραση ενός γράμματος από τα κινέζικα στα αγγλικά). Αυτή η προσφορά υπηρεσιών στα πλαίσια τουλάχιστον της γειτονιάς μπορεί να μην αποφέρει ιδιαίτερα οικονομικά κέρδη, αλλά μας φέρνει σε μία διαντίδραση με τον κόσμο με έναν τρόπο πολύ πιο άμεσο, και θέτει ερωτήματα σχετικά με την εργασία, την αξία, τον εθελοντισμό και την ανταπόδοση στο πλαίσιο των κοινωνικών σχέσεων που αναπτύσσονται. Λόγω και της γυάλινης τζαμαρίας προς το δρόμο, πολλοί περαστικοί νομίζουν ότι πρόκειται για κατάστημα. Αυτοί που αποφασίζουν να διασχίσουν το κατώφλι και να ρωτήσουν τι ακριβώς πουλάμε, είτε φεύγουν απογοητευμένοι που δεν υπάρχει κάτι εύκολο προς πώληση, είτε μένουν από περιέργεια για το τι ακριβώς συμβαίνει στον χώρο αυτό.
Η πρακτική μου εστιάζει στα σημεία όπου ο φυσικός χώρος διασταυρώνεται με κοινωνικούς χώρους, στο βαθμό που μπορεί να κάνει κανείς έναν τέτοιο διαχωρισμό. Με ενδιαφέρουν πολύ οι δομές και οι υποδομές ως τρόποι οργάνωσης και στήριξης συγκεκριμένων τρόπων ζωής, ομάδων και κοινοτήτων. Αυτό συχνά μεταφράζεται σε μια δουλειά που προσπαθεί να δημιουργήσει χώρους και συνθήκες μέσα στις οποίες πράγματα (προβλέψιμα ή μη) μπορούν να συμβούν. Αυτή η οπτική αφορά ίσως πιο άμεσα την ενασχόλησή μου με το PROGRAM και το HomeShop.
Συχνά δουλεύω ακόμη με βίντεο και εικαστικές παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο σε συνδυασμό με έρευνα πάνω σε αστικά ζητήματα. Τα πρότζεκτ αυτά παίρνουν διαφορετικές μορφές, αλλά η διάσταση του χώρου παραμένει πάντα κρίσιμη, είτε πρόκειται για ένα μικρό ντοκυμαντέρ για ένα χωριό στη Νεμπράσκα (Royal, Nebraska, 2007), για ένα βίντεο/δημόσια προβολή σε έναν παλιό εγκαταλειμμένο κινηματογράφο στη Θεσσαλονίκη (ανεπίκαιρα, 2009), ή ένα online αρχείο και μια σειρά workshops με αφορμή καθημερινές διαδρομές που ακολουθούν οι κάτοικοι του Βερολίνου και της Βηρυτού (rePLACE, 2011).
Ασχολήθηκα πρόσφατα με τα σκηνικά για την παράσταση «Ιστορίες Καιρού» της default company που παίζεται μέχρι τις 20 Ιανουαρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Πρόκειται για μια χορογραφημένη παράσταση με ζωντανή μουσική, στημένη με αφορμή το "Παραμύθι με τα χρώματα" του Αλέξη Κυριτσόπουλου. Το σκηνικό αποτελείται ουσιαστικά από μια πλατφόρμα η οποία είναι σχεδιασμένη και κατασκευασμένη έτσι ώστε να μπορεί να μετασχηματίζεται κατά τη διάρκεια της παράστασης από τους ίδιους τους ερμηνευτές, οι οποίοι στήνουν και ξεστήνουν επί σκηνής μια σειρά από κινούμενες εικόνες στις οποίες υπό μία έννοια "μπαινοβγαίνουν". Καθώς η παράσταση απευθύνεται καταρχήν σε παιδιά με ενδιέφερε πολύ αυτή η διαφάνεια των μετασχηματισμών και των θεατρικών συμβάσεων, σε αντιδιαστολή με τη μαγεία που ίσως προκύπτει ανά στιγμές.
Ήταν η πρώτη φορά που ασχολήθηκα με τη σκηνογραφία στο θέατρο, αλλά τελικά αυτό μου φάνηκε αρκετά οικείο σα δουλειά. Η βασική διαφορά από άλλες εμπειρίες είναι ότι στην περίπτωση αυτή το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στον σχεδιασμένο αυτό χώρο είναι πολύ περισσότερο σκηνοθετημένο και άρα ορισμένο εκ των προτέρων...
