Μια οι επετειακές σχολικές εκδηλώσεις, μια τα τραγούδια και τα τηλεοπτικά αφιερώματα, μια οι ιστορίες από γονείς και παππούδες, όλοι έχουμε εξοικειωθεί λίγο-πολύ με τον αγώνα των αντιστασιακών την περίοδο της δικτατορίας. Όμως τα ιστορικά τεκμήρια έχουν κι αυτά το ενδιαφέρον τους. Ο Μάνος Αυγερίδης και η Ιωάννα Βόγλη, ιστορικοί και μέλη των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), ανέτρεξαν στην εκτενή συλλογή του οργανισμού και διάλεξαν για το "α" 10 στιγμές από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού αγώνα, με αφορμή την επέτειο 50 χρόνων από την πτώση της Χούντας, που γιορτάστηκε στις 17/11 του 2023.
50 χρόνια Πολυτεχνείο: 10 στιγμές από τις συλλογές των ΑΣΚΙ
Στις 14 Νοεμβρίου 1973, φοιτητές και φοιτήτριες από όλες τις σχολές της Αθήνας συγκεντρώνονται στο Πολυτεχνείο. 10 μέρες νωρίτερα, το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου στο Α΄ Νεκροταφείο είχε μετατραπεί σε μια μεγάλη αντιδικτατορική συγκέντρωση. Η απόφαση για κατάληψη του Πολυτεχνείου αποτέλεσε τη συνέχεια μιας σειράς κινητοποιήσεων από το φθινόπωρο του 1972, με αφορμή τις διαβλητές φοιτητικές αρχαιρεσίες και τον νόμο για υποχρεωτική διακοπή της αναβολής στράτευσης των "ανυπάκουων" φοιτητών μετά από απόφαση του υπουργού Εθνικής Άμυνας. Οι κινητοποιήσεις αυτές, με κορύφωση τις καταλήψεις της Νομικής τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1973, γνώρισαν την άγρια καταστολή του καθεστώτος και πυροδότησαν εκδηλώσεις συμπαράστασης εντός και εκτός Ελλάδας.
Στο Πολυτεχνείο, όμως, έγινε κάτι αναπάντεχο. Την επομένη της κατάληψης αρχίζει να εκπέμπει ο ραδιοφωνικός σταθμός και να καλεί τον κόσμο σε ενεργή αντίσταση ενάντια στη χούντα. Χιλιάδες άνθρωποι πλημμυρίζουν τους δρόμους, ενώ κινήσεις συμπαράστασης εκδηλώνονται στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στα Γιάννενα και σε άλλες πόλεις. Εξέγερση. Στην Αθήνα, οι συγκρούσεις με την αστυνομία γύρω από το Πολυτεχνείο μετρούν νεκρούς και τραυματίες. Τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου τανκς και μονάδες καταδρομών γκρεμίζουν την κεντρική πύλη και εισβάλουν στο ίδρυμα. Εκατοντάδες άνθρωποι συλλαμβάνονται, πολλοί βασανίζονται, ενώ κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος και απαγόρευση κυκλοφορίας.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η αρχή του τέλους της χούντας και το μεγάλο ορόσημο του αγώνα εναντίον της. Ενός αγώνα με τεράστιο κόστος, όπως όλοι οι αγώνες για ελευθερία και δημοκρατία.
Εξέγερση
Αντιδικτατορικές οργανώσεις
Στη διάρκεια της δικτατορίας δημιουργήθηκαν πολλές αντιδικτατορικές οργανώσεις, κυρίως στο χώρο του Κέντρου και της Αριστεράς. Οι μεγαλύτερες από αυτές (ΠΑΜ, ΠΑΚ, Δημοκρατική Άμυνα) δημιουργήθηκαν μετά από πρωτοβουλία ηγετικών στελεχών των προδικτατορικών πολιτικών κομμάτων αλλά πολλές άλλες οργανώσεις προήλθαν "από τα κάτω" ως πρωτοβουλία ανθρώπων που ήθελαν αντισταθούν στη χούντα. Ενώ όλες οι αντιδικτατορικές οργανώσεις στην Ελλάδα προσπάθησαν με παράνομο έντυπο υλικό να αφυπνίσουν την ελληνική κοινωνία, αρκετές (όπως η ΛΕΑ, Κίνημα 20ης Οκτώβρη, κ.ά.) στράφηκαν στη "δυναμική αντίσταση" και υιοθέτησαν και άλλα μέσα, όπως η τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών μικρής ισχύος.
Αλληλεγγύη
Η επιβολή της δικτατορίας προκάλεσε ένα κύμα αλληλεγγύης στον αντιδικτατορικό αγώνα σε όλη την Ευρώπη και τη Β. Αμερική. Σε όποια πόλη του εξωτερικού υπήρχαν Έλληνες δημοκράτες φοιτητές και μετανάστες, δημιουργήθηκαν αντιδικτατορικές επιτροπές και οργανώθηκαν διαδηλώσεις, συναυλίες, συζητήσεις. Στόχος ήταν η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στις χώρες υποδοχής και η ενημέρωση πολιτικών κομμάτων, συνδικάτων, φοιτητικών ενώσεων και διεθνών οργανισμών σχετικά με τη βαρβαρότητα του καθεστώτος.
Η πρώτη επέτειος
Η πρώτη επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου εορτάστηκε στις 24 Νοεμβρίου 1974 γιατί στις 17 Νοεμβρίου διεξήχθησαν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά την πτώση της δικτατορίας. Η απόφαση αυτή του Κωνσταντίνου Καραμανλή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Παρ’ όλα αυτά, εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου επισκέφθηκε τον χώρο του Πολυτεχνείου αφήνοντας λουλούδια και σημειώματα και συμμετείχε στην πορεία προς το ΕΑΤ-ΕΑΣ και την Αμερικανική Πρεσβεία.
