@Martynas Plepys
Σκηνοθέτης περφόρμανς, επιμελητής, συγγραφέας και καθηγητής - ο Chris Baldwin είναι ένας πολυπράγμων καλλιτέχνης. Έχει αναγνωριστεί διεθνώς μέσα από τα έργα που έχει επιμεληθεί για διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο και ειδικά αυτά που έχει σχεδιάσει στο πλαίσιο του θεσμού Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης. Πέρυσι είχε συμμετάσχει στις δράσεις για το Κάουνας της Λιθουανίας, το οποίο ανακυρήχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2022, ενώ προηγήθηκαν πρότζεκτ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που έφεραν τον ίδιο τίτλο, όπως το Βρότσλαβ της Πολωνίας το ’16 και το Γκόλγουεϊ της Ιρλανδίας.
Τώρα, ο διακεκριμένος σκηνοθέτης έρχεται στην Ελευσίνα για την πολυαναμενόμενη τελετή έναρξης του 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης (4 & 5/2), έχοντας διοργανώσει μια θεαματική εκδήλωση μαζί με μια μεγάλη ομάδα συντελεστών. Ο Baldwin μας μίλησε για τα μυστήρια της Ελευσίνας που τον ενέπνευσαν και την εμπειρία του δουλεύοντας σε πρότζεκτ από προηγούμενες Πολιτιστικές Πρωτεύουσες.
Το "Μυστήριο_0" που σηματοδοτεί την έναρξη του 2023 Ελευσίς επικεντρώνεται στην έννοια της πομπής/μετακίνησης και προσεγγίζει διάφορες πτυχές που συνθέτουν την πόλη. Πώς καταφέρατε να παρουσιάσετε την ελευσινιακή ιστορία με μια πιο εκσυγχρονισμένη ματιά;
Κοιτάξαμε πίσω στο παρελθόν, προκειμένου να κοιτάξουμε το μέλλον! Τόσο εγώ όσο και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής του 2023 Ελευσίς, είχαμε πλήρη γνώση ότι ενώ το παρελθόν βρίσκεται παντού τριγύρω μας, δεν υπάρχει μόνο μία εκδοχή του. Υπάρχει η αρχαιότητα, οι ιερές πόλεις, το αντίκτυπο της κλασικής περιόδου, οι ψίθυροι, οι μύθοι και οι ιστορίες που έχουν ριζώσει στην Ελευσίνα αλλά τώρα είναι μέρος της παγκόσμιας ιστορίας. Και υπάρχει κι ένα πιο πρόσφατο παρελθόν, το οποίο έχει ενσωματωθεί στη σύγχρονη ζωή, όπως τα μεταβιομηχανικά τοπία και οι τοπικές κοινότητες που προέρχονται από διαφορετικά μέρη αλλά μετέτρεψαν την Ελευσίνα σε πατρίδα τους κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Το παρελθόν μάς λέει ότι η μεταμόρφωση είναι μια διαδικασία χωρίς τέλος, η οποία είναι ακόμα και σήμερα ενεργή. Ίσως τα τελευταία χρόνια έχουμε ξεχάσει ότι, είτε ως μεμονωμένα όντα ή ως κοινωνίες, μπορούμε να παρέμβουμε ανά διαστήματα χρησιμοποιώντας τη θέλησή μας, προκειμένου να αλλάξουμε τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε για να εξελιχθούμε. Για εμένα, αυτός είναι ο πυρήνας του πρότζεκτ που σχεδιάσαμε για την τελετή έναρξης: ο εκμοντερνισμός του τρόπου με τον οποίο παρεμβαίνουμε στις μεθόδους που διαμορφώνουν τις ζωές μας. Υποθέτω ότι στο παρελθόν αναζητούσαμε πολιτικά κόμματα και συνδικάτα για να μας βοηθήσουν και, παρόλο που αυτά παραμένουν σημαντικά στην καθημερινότητά μας, πλέον αναζητάμε πολύ περισσότερο τις τέχνες και τον πολιτισμό. Θέλουμε να βιώνουμε και να συμμετέχουμε σε πολιτιστικά πρότζεκτ που βοηθούν την επιθυμία μας να δούμε πώς οι πόλεις μας έχουν διαμορφωθεί στο χρόνο.
Διαβάστε Επίσης
Τι θα δούμε στην τελετή έναρξης;
Στη βασική μας εκδήλωση, υπάρχει ένας αφηγητής που είναι μια τρομερά αναγνωρίσιμη φιγούρα για τους ντόπιους. Δεν είναι επαγγελματίας ηθοποιός ή κάποια διασημότητα, αλλά έχει ζήσει και εργαστεί στην Ελευσίνα όλη τη ζωή του. Μέσω της φωνής του, γνωρίζουμε πολλές άλλες από το παρόν και το παρελθόν και καλούμαστε να σκεφτούμε και όσους δεν έχουν ακόμα γεννηθεί στην Ελευσίνα αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Συνδέεται τόσο με τη θάλασσα όσο και με τη ξηρά με μοναδικό τρόπο. Στην πραγματικότητα, όμως, το κύριο σόου είναι μια ενιαία δράση. Πριν από αυτό, τέσσερις πομπές καταφθάνουν στην πόλη, από θάλασσα και από ξηρά, από την Ελευσίνα και την Αθήνα καθώς και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι αφίξεις θα είναι αξέχαστες γιατί μας λένε κάτι για τη μοντέρνα Ελευσίνα, τη μοντέρνα Ελλάδα και τη μοντέρνα Ευρώπη. Στη συνέχεια, θα συναντηθούμε στην παραλία για την "Παράκτια Πολιτιστική Διαδρομή", όπου ο κόσμος καλείται να δει, να ακούσει, ακόμα και να γευτεί είκοσι μία επιπρόσθετες, μοντέρνες "αφηγήσεις" που θα ειπωθούν μέσω πολιτιστικών δρώμενων κατά μήκος της παραλιακής ακτής, την οποία έχουμε μεταμορφώσει σε μια πολιτιστική ακτογραμμή για μία βραδιά. Ελπίζω ότι αυτές οι ιστορίες, που ανήκουν ταυτόχρονα στην Ελευσίνα αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, θα μείνουν αξέχαστες. Σε αυτόν τον κόσμο της υπερπληροφόρησης, ελπίζω ότι αυτή η βραδιά θα μας παροτρύνει να σταματήσουμε για λίγο και να δούμε πόσο όμορφος είναι αυτός ο τόπος, πόσο πλούσιες είναι οι φωνές των κατοίκων και να νιώσουμε περήφανοι που ένα κοινό απ’ όλο τον κόσμο θέλει επίσης να ακούσει αυτές τις ιστορίες.
Έχοντας δουλέψει και σε πρότζεκτ άλλων Πολιτιστικών Πρωτευουσών, παρατηρείτε κάποιο κοινό χαρακτηριστικό στον τρόπο που προσεγγίζουν τον θεσμό;
Το έχω παρατηρήσει μόνο σε κάποια επίπεδα. Η Ευρώπη είναι ένας πολυπολιτισμικός "χώρος". Ενδεχομένως πολλοί να νομίζουν ότι αυτό που διακρίνει την Ευρώπη είναι οι αποκλίσεις της. Για να περάσεις τα σύνορα μιας ευρωπαϊκής χώρας τον 20ο αιώνα, έπρεπε να έρθεις αντιμέτωπος με μία διαφορετική γλώσσα, θρησκεία, νόμισμα, γεγονότα και μύθους. Σήμερα, παρά το κοινό μας νόμισμα και τα "αόρατα" σύνορα ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, υπάρχουν ακόμα μεγάλες διαφορές. Πιστεύω ότι η σύγχρονη Ευρώπη είναι ένα πιο ουμανιστικό μέρος για να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, σε σύγκριση με την Ευρώπη του 1944 ή του 1989. Πλέον μοιραζόμαστε μια κοινή πίστη όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλες ελευθερίες, οι οποίες αποκτήθηκαν με κόπο. Νομίζω ότι όλες οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες θέλουν να πουν τη δική τους ιστορία αλλά με έναν ενδιαφέροντα τρόπο και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό είναι το κοινό ανάμεσά τους. Το 2021 και το 2022 είχα την τιμή να εργαστώ στο Κάουνας της Λιθουανίας. Οι εμπειρίες του τελευταίου αιώνα, η πρώτη Σοβιετική εισβολή, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι Ναζί, το Ολοκαύτωμα, η δεύτερη Σοβιετική Κατοχή, όλα έπρεπε να συζητηθούν. Το Κάουνας ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα του 2022 ήταν έτοιμο να γίνει δίαυλος για πολλά από αυτά τα ζητήματα, τα οποία προσέγγισε με σεβασμό και με την ενέργεια που οι πολιτιστικές διαδικασίες μπορούν να παράγουν. Εμείς οι Ευρωπαίοι σκεφτόμαστε και βιώνουμε τις ζωές και τις πατρίδες μας σα να ήταν μοναδικές οντότητες. Όμως στην πραγματικότητα μας ενώνουν πολλά περισσότερα από τη γεωγραφία: η άνοδος και η πτώση των ίδιων αυτοκρατοριών, η καταστροφή των ίδιων πολέμων, η ανάγκη να χτίσουμε από τα ίδια συντρίμμια, η ανάγκη να αναπτύξουμε μια σειρά κοινών αξιών για να προστατεύσουμε την ειρήνη και το μέλλον του πλανήτη μας.
Τι είναι αυτό που θέλετε να αναδείξετε μέσα από κάθε πρότζεκτ που σχεδιάζετε για τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες;
Είμαι θερμός υποστηρικτής του διαλόγου. Πρέπει να μάθουμε να μιλάμε και να ακούμε ο ένας τον άλλον πιο ουσιαστικά. Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης σημαίνουν διάλογος μέσω του πολιτισμού, με γείτονες, πολίτες και άλλους Ευρωπαίους. Δεν υποστηρίζω ιδιαίτερα την ιδέα των συγκεντρωτικών κρατών, της συγκεντρωτικής αφήγησης ή των μεμονωμένων κυρίαρχων φωνών. Όταν μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις που επηρεάζουν τις ζωές μας όσο το δυνατόν πιο κοντά εκεί που ζούμε και αναπνέουμε, είναι πιο πιθανό ότι αυτές οι αποφάσεις θα είναι δημιουργικές, ολοκληρωμένες και στοχαστικές. Το ίδιο ισχύει για τον πολιτισμό. Προσπαθώ να ενθαρρύνω πολλαπλές φωνές και οπτικές σε οποιοδήποτε πολιτισμικό γεγονός. Στην περίπτωση του 2023 Ελευσίς, υπάρχει μια στιγμή όπου όλοι συναντιόμαστε, αλλά υπάρχει και μια έντονη επιθυμία να ακουστούν διαφορετικές φωνές. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και η ομάδα ενσωμάτωσαν αυτή την ιδέα σε όλες τις δράσεις που θα δούμε στην Ελευσίνα. Γι’ αυτό το κόνσεπτ των "Μυστηρίων" είναι τόσο ξεχωριστό. Για εμένα, το μυστήριο δεν είναι τόσο η μαγεία, όσο η ποικιλία των δημιουργικών φωνών που αναδύονται, όσο οι πολιτιστικές συναντήσεις πολλαπλασιάζονται.
Τι σας ενέπνευσε περισσότερο εξερευνώντας την πόλη και την ιστορία της και πώς το ενσωματώσατε σε όσα δημιουργήσατε για την τελετή έναρξης; Δοκιμάσατε διαφορετικές κατευθύνσεις ή είχατε εξ αρχής ένα συγκεκριμένο όραμα το οποίο πραγματώσατε;
Η Ελευσίνα είναι ένα πολύ ξεχωριστό μέρος που απαιτεί να ακούσεις, να δεις και να συνδιαλλαγείς. Η δική μου ευθύνη, όταν αποδέχτηκα την πρόσκληση να έρθω και να εργαστώ στην Ελευσίνα, ήταν να ακούσω και να συζητήσω με τους ντόπιους και την πατρίδα τους. Όσο ήμουν πέρυσι στην πόλη, συνειδητοποίησα ότι ζούμε σε έναν υπερκορεσμένο από πληροφορίες κόσμο, όπου όλα αναμεταδίδονται μέσω των κινητών και των συσκευών μας με τη χρήση εικόνων από διάφορα μέρη του κόσμου, από παρελθόν και παρόν, με λέξεις και σλόγκαν, και όλα αυτά μας ζαλίζουν. Ίσως μάλιστα μας μουδιάζουν κάπως και αναπτύσσουμε ένα είδος ανοσίας απέναντι σε ευαισθησίες δικές μας και των άλλων. Θα έλεγα ότι αυτός ο κόσμος της υπερπληροφόρησης δεν έχει επηρεάσει μόνο την ταχύτητα με την οποία πλέον βιώνουμε την καθημερινότητα, αλλά και την ενσυναίσθηση που έχουμε ο ένας για τον άλλο. Η ικανότητά μας να συναισθανόμαστε εξαρτάται από το εάν έχουμε χρόνο να ακούσουμε και να αναπνεύσουμε. Η Ελευσίνα είναι ταυτόχρονα ένα μέρος όπου δεν υπάρχει χρόνος αλλά κι ένα μέρος όπου ο χρόνος επιβραδύνεται, δίνοντάς σου την ευκαιρία να δεις ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα όπως είναι τώρα. Ίσως αυτό οφείλεται στην παρουσία της θάλασσας, των αρχαίων ερειπίων ή και των πρώην βιομηχανικών κτιρίων που αποκτούν νέα ζωή όσο μιλάμε. Σου επιτρέπουν να δεις από που ήρθαμε και τι έγινε πριν, αλλά και ότι το μέλλον καθορίζεται, κατά ένα βαθμό τουλάχιστον, από τις επιλογές που κάνουμε σήμερα. Η Ελευσίνα έχει επίγνωση του παρελθόντος της, του αρχαίου και του πιο σύγχρονου. Νομίζω ότι, όταν το κοινό δει την τελετή έναρξης, θα καταλάβει πως ο χρόνος μπορεί να σταματήσει στιγμιαία, δίνοντάς μας την ευκαιρία να θαυμάσουμε τον τόπο και να γνωρίσουμε τη σημαντική του ιστορία. Και φυσικά, θα μας δώσει την ευκαιρία να εξηγήσουμε σε ένα ευρύτερο κοινό γιατί η Ελευσίνα έχει μια σημαντική ιστορία να αφηγηθεί.
Διαβάστε Επίσης
