Το 2022 μας εγκαταλείπει, όμως στη φουρτουνιασμένη θάλασσα της πραγματικότητας υπάρχουν ευτυχώς οι χάρτινες σωσίβιες λέμβοι της λογοτεχνίας. Χειμαρρώδης η βιβλιοπαραγωγή, οπότε η αδικία προς τα καλά, ακόμα και υπέροχα βιβλία εκεί έξω είναι δεδομένη. Όμως ο χρόνος μας είναι πεπερασμένος, οπότε ιδού μια επιλογή των τελευταίων εκδόσεων, για να χρησιμεύσει ως ενδεικτικός χάρτης.
Αφανείς ναι, αλλά όχι απούσες
Η πινακοθήκη των ηρώων της Επανάστασης του 1821 είναι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, μια σπουδή στα... μουστάκια: σχεδόν μόνο άντρες. Όμως όλοι αυτοί οι κύριοι είχαν δίπλα τους γυναίκες που τους υποστήριζαν, τους ενθάρρυναν και τους αγαπούσαν. Ο λόγος για τις συζύγους, τις μητέρες, τις αδελφές των αγωνιστών και των επιφανών πολιτικών, που έζησαν από κοντά την περιπέτεια του ξεσηκωμού, ο οποίος οδήγησε στην ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Σ’ αυτές τις κυρίες είναι αφιερωμένο το ιστορικό λεύκωμα "Μια Ελληνίς της Ιστορίας", σε επιμέλεια Βασιλικής Χατζηγεωργίου και Ματθίλδης Πυρλή, από τις εκδόσεις Άγρα, σ’ αυτές που "παροικούν συνήθως ξεχασμένες στις υποσημειώσεις της Ιστορίας". Να πούμε πως οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τα πορτρέτα αυτών των κυριών τραβήχτηκαν από τα μέσα της βασιλείας του Όθωνα έως και τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Γεωργίου Α’.
Η γλώσσα είναι η μεγαλύτερη εφεύρεση
Η A.S. Byatt δεν είναι η πρώτη συγγραφέας που επινοεί ένα φανταστικό πρόσωπο και τη γλώσσα του, για να στηρίξει το μύθο της, κι ούτε θα είναι η τελευταία. Όμως, όπως και ο Τόλκιν, που δημιούργησε εκ του μηδενός δύο πλήρη γλωσσικά συστήματα για να δώσει πνευματική υπόσταση στα πλάσματα που κατοικούν το σύμπαν του "Άρχοντα των Δαχτυλιδιών", έτσι και η Αγγλίδα διακεκριμένη συγγραφέας Dame Antonia Susan Duffy, γνωστή ως A.S. Byatt, όχι απλώς έπλασε με το μυαλό της στο μυθιστόρημά της "Εμμονή" (εκδ. Πόλις, μτφρ. Κατερίνα Σχινά) έναν βικτοριανό ποιητή, για να μιλήσει για το πάθος της λογοτεχνίας που μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις, παρά έγραψε η ίδια και τις επιστολές, τα ημερολόγια και τα ποιήματα αυτού του φανταστικού προσώπου! Γύρω από το έργο αυτού του ποιητή που δεν υπήρξε ποτέ μαίνεται ένας πόλεμος μεταξύ των μελετητών του. Από αυτούς ξεχωρίζουν μια γυναίκα πρωτοπόρος των φεμινιστικών σπουδών κι ένας νεαρός ερευνητής. Οι δυο τους θα μπουν για τα καλά στον νοητικό και συναισθηματικό κόσμο του μεγάλου ποιητή, κάτι που δεν θα τους αφήσει διόλου ανεπηρέαστους. Ένα βιβλίο που δοξολογεί την ανάγνωση και τον έρωτα προς τη μεγαλύτερη εφεύρεση του ανθρώπινου είδους: τη γλώσσα.
Προφήτης και κλόουν
Ένας από τους αλησμόνητους, τρισδιάστατους ήρωες που έπλασε ο μεγάλος Ισραηλινός συγγραφέας Άμος Οζ είναι και ο Φίμα, ο ήρωας του μυθιστορήματος "Η τρίτη κατάσταση" (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Μάγκυ Κοέν). Στην πραγματικότητα είναι ένας ανήσυχος αντιήρωας, ένας συνδυασμός προφήτη και κλόουν, που βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση – του έρωτα, μιας θεαματικής αποκάλυψης ή απλώς της σωτηρίας. Ανικανοποίητος από τις σχέσεις που συνάπτει, από την πόλη στην οποία ζει, την ταραχώδη Ιερουσαλήμ, από την πολιτική γενικώς της χώρας του, έχει στο ενεργητικό του κάποιες φαεινές, αλλά ανεφάρμοστες ιδέες, δύο διαζύγια και μια πολλά υποσχόμενη ποιητική συλλογή. Τα περιθώρια όμως αρχίζουν να στενεύουν για τον Φίμα, το γιο ενός αυτοδημιούργητου εργοστασιάρχη καλλυντικών, ο οποίος, παρ’ όλες τις λαμπρές πανεπιστημιακές σπουδές του, δέχεται την οικονομική στήριξη του πατέρα του, αν και έχει καβατζάρει τα πενήντα...
Άλογα πηδούν απ' τα παράθυρα
Στη νουβέλα "Πίσω από τον ήχο του νερού" της Γεωργίας Τάτση, από τις εκδόσεις Βακχικόν, συμβαίνουν περίεργα πράγματα. Ένας εξηντάρης γυρίζει στη γενέτειρά του για να πουλήσει το πατρικό του, αλλά αυτό το ταξίδι αποδεικνύεται μια διόλου απλή υπόθεση, αρχικά επειδή το μυαλό του ήρωα αρχίζει να ταξιδεύει καθώς πλησιάζει τον γενέθλιο τόπο και οι αναμνήσεις του από την παιδική του ηλικία φαίνονται επίπλαστες, ψεύτικες ή ακόμα και παραποιημένες. Μετά, όταν φτάνει εκεί και δείχνει στο μεσίτη το σπίτι, παρατηρώντας πόσο άλλαξε το τοπίο από την τεχνητή λίμνη που δεν υπήρχε όταν ήταν παιδί, διάφορα περίεργα πράγματα αρχίζουν να συμβαίνουν: άλογα πηδούν απ' τα παράθυρα, αρνιά κατεβαίνουν απ' τους τοίχους, παγόνια περπατούν μέσα στα δωμάτια... Παράξενο, φευγάτο, γοητευτικό βιβλίο, που παίζει με τη μνήμη, τη φαντασία και την πραγματικότητα.
Ένα σχεδόν μυθιστόρημα για γρατζουνισμένα γόνατα
"Με γρατζουνισμένα γόνατα πορεύτηκα, μεγάλωσα, πένθησα τους αγαπημένους μου, ερωτεύτηκα, γέλασα πολύ, αγάπησα πολύ, δούλεψα σκληρά, πάλεψα χρόνια ολόκληρα με τους δαίμονές μου. Ή θα τα πω όλα ή τίποτα – αποφάσισα. Όσα έκρυψα, όσα φοβήθηκα, για όσα ντράπηκα, θα τα εξομολογηθώ όλα". Αυτά λέει, μεταξύ άλλων, η Έλενα Ακρίτα στην αυτοβιογραφία της με τίτλο "Μαμά, κοίτα, χωρίς χέρια", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. "Τα πρώτα εξήντα χρόνια είναι δύσκολα. Μετά συνηθίζεις", λέει, ξεκινώντας την αφήγηση μιας πολυτάραχης ζωής που είχε τις σκοτεινές, αλλά και τις λαμπρές της πλευρές. Και την κατάθλιψη, αλλά και την προβολή από τα ΜΜΕ, τη δόκιμη θητεία στη δημοσιογραφία, τις εκπομπές στην τηλεόραση, τα βιβλία και την αναγνωρισιμότητα. Όμως, στο τέλος, στον πυρήνα, η Ακρίτα δεν είναι παρά εκείνο το κοριτσάκι που κάνει ποδήλατο χωρίς χέρια, που πέφτει και ξανανεβαίνει, και πάλι, και πάλι.
Η ανάδυση του ζόφου
Το προπολεμικό Βερολίνο πρέπει να ήταν, από πολλές απόψεις, η πιο ενδιαφέρουσα ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η πόλη παλλόταν: στους δρόμους, τις πλατείες, τα καφέ, τα θέατρα, στα περικαλλή, μοναδικά κτίρια και στα ωραία πάρκα οι Βερολινέζοι απολάμβαναν ένα μοναδικό επίπεδο πολιτισμού. Όμως, στις άκρες, στην ούγια αυτής της μοναδικής εικόνας, ο ζόφος του ναζισμού είχε αρχίσει να πυκνώνει και να αμαυρώνει το γκλάμουρ του Βερολίνου, μέχρι να το σβήσει, δραματικά και ολοκληρωτικά. Όλα αυτά, και τη λαμπρότητα και το σκότος, τα έζησε από κοντά μια εξέχουσα αμερικανική οικογένεια. Το χρονικό του Έρικ Λάρσον "Στον κήπο με τα θηρία", από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Ανδρέας Μιχαηλίδης), περιγράφει τις εμπειρίες της οικογένειας του Γουίλιαμ Ντοντ, του νέου πρέσβη των ΗΠΑ στη γερμανική πρωτεύουσα το 1933, η οποία σιγά σιγά θα βιώσει την άνοδο του ναζισμού. Οι Αμερικανοί θα το ζήσουν οδυνηρά αυτό, από τα καφέ όπου η κόρη τους, η Μάρθα, δίνει τα ραντεβού της μέχρι τα ανώτατα κλιμάκια της εξουσίας, όπου ο πατέρας της θα γνωρίσει από κοντά την αφρόκρεμα του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος.
Μια συλλογική αυτοβιογραφία
Είναι δυνατόν να υπάρξει συλλογική αυτοβιογραφία; Είναι δυνατόν μια αυτοβιογραφική αφήγηση να είναι συγχρόνως ιδιωτική και απρόσωπη; Είναι δυνατόν να καταγραφεί το πέρασμα του χρόνου μέσα από μια μείξη της κοινωνιολογίας με την autofiction, που είναι το μυθιστόρημα του εαυτού ή η μυθιστορηματική ανάγνωση της ζωής του συγγραφέα; Ναι, είναι δυνατόν, λέει η Ανί Ερνό, η Γαλλίδα 82χρονη συγγραφέας, που τιμήθηκε φέτος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το "θάρρος και την οξύτητα με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης", σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία. Ναι, λέει, με το καλύτερο βιβλίο της, "Τα χρόνια", που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη), στο οποίο μας συμπαρασύρει σε μια περιδιάβαση στη ζωή της, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι το σήμερα, μέσα από φωτογραφίες και σκόρπιες αναμνήσεις, βιβλία, τραγούδια, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφημίσεις και πρωτοσέλιδα...
Γιατί διαολόστειλε η κυρία τον ανθοπώλη;
Όντως 87 διαφορετικοί άνθρωποι έγραψαν τα έργα του Σαίξπηρ; Ο λοχαγός Γκαρσία θα συλλάβει επιτέλους τον Ζορό; Τι σηµαίνει να δεις πιράνχας στο όνειρό σου; Αυτά τα φλέγοντα ερωτήματα, αλλά και πολλά άλλα πλανώνται στο εκτός ορίων σύγγραμμα "Πλατωνικοί διάλογοι ή γιατί στο σπήλαιο κάνουν όλοι πάρτι" του Χάρη Βλαβιανού, από τις εκδόσεις Πατάκη. Μιλάμε για μια ασυνεχή, χαοτική ακολουθία ιλαροτραγικών διαλόγων οι οποίοι διαμείβονται μεταξύ ανθρώπων που σχετίζονται με ποικίλους τρόπους. Κάπου εδώ σκάει μύτη ο Πλάτωνας, προσπαθώντας να εισαγάγει τους χαρακτήρες του πονήματος στο περίφημο σπήλαιό του, αλλά αυτοί δεν επικοινωνούν και πολύ καλά μεταξύ τους, πολλώ δε μάλλον με τον μεγάλο φιλόσοφο. Διόλου παράξενο που η κυρία διαολόστειλε στεγνά τον ανθοπώλη.
Με τρεις πεθαμένες γιαγιάδες
Η όµορφη Αφροδίτη µε τα παραµύθια και τις γητειές· η Σφακιανή Εργινιά, η βουνίσια αρχόντισσα µε τα δώρα· η περίλυπη Φιλαρέτη, η σπουδαγµένη, µε τα ιταλικά και το µαντολίνο της: αυτές είναι οι τρεις πεθαμένες γιαγιάδες που συντροφεύουν την ηρωίδα του μυθιστορήματος "Να είχα, λέει, μια τρομπέτα" της Μάρως Δούκα, από τις εκδόσεις Πατάκη, στην περιπλάνησή της στο χώρο και στο χρόνο. Από πλατεία σε πλατεία, από γειτονιά σε γειτονιά, από παγκάκι σε παγκάκι, από το εδώ στο εκεί, από την Αθήνα του σήµερα στην Κρήτη των παιδικών της χρόνων, η γυναίκα, το κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος, αφηγείται χειμαρρωδώς τα που ’παθε και που ’μαθε, σε έναν τρυφερό, γλυκόπικρο μονόλογο, ο οποίος διατρέχει σαν κόκκινο νήμα τα γεγονότα της Ιστορίας, ιδιωτικής και καταγεγραμμένης.
Τα μαθηματικά του θανάτου
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, ο συγγραφέας του μυθιστορήματος "Εικασία 3ν+1", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, είναι μαθηματικός. Αυτό σημαίνει πως οργανώνει μεθοδικά τη σκέψη του και χτίζει επιστημονικά την πλοκή του, κάτι που φαίνεται τόσο σ’ αυτό όσο και στα προηγούμενα αστυνομικά του μυθιστορήματα. Αυτή η επαγγελματική του ιδιότητα (η οποία υποδηλώνεται και από τον τίτλο) δεν σημαίνει επ’ ουδενί πως τα βιβλία του στερούνται πάθους και αίματος, τουναντίον. Σ’ αυτό το βιβλίο, ένας πολλά υποσχόμενος ποδοσφαιριστής, για τον οποίο όλοι, προπονητές, παράγοντες και αθλητικογράφοι, ήταν σίγουροι πως θα μεγαλουργούσε, βρίσκεται φριχτά δολοφονημένος έξω από ένα φτωχικό διαμέρισμα της Κυψέλης. Την υπόθεση καλείται να διαλευκάνει η αστυνόμος Όλγα Πετροπούλου του τμήματος Εγκλημάτων κατά ζωής, η οποία αρχίζει, και σωστά, να ψάχνει κάτω από την επιφάνεια, διερευνώντας επιστημονικά μια εικασία θανάτου...
Το πικρό τίμημα της σοφίας...
...είναι η μοναξιά, σκέφτεται κάποιος διαβάζοντας τα ποιήματα της Χαριτίνης Ξύδη, που περιλαμβάνονται στη συλλογή "Τα τρένα της οδού Ντολορόσα", από τις εκδόσεις οδός Πανός. Πάθη σφοδρά και έμμετρα, που καθαγιάζουν, για την ποιήτρια, την ανθρώπινη ύπαρξη. Οι Joy Division έλεγαν "love will tear us apart" και η Χαριτίνη Ξύδη φαίνεται να συμφωνεί, όπως τουλάχιστον φαίνεται από ένα ποίημα του βιβλίου με τον τίτλο "Μεσάνυχτα": "Πρώτα οι έρωτες / με τα μαχαίρια τους / μας κάνουν κομμάτια / κι έπειτα έρχεται / η αγάπη που τα ενώνει / από την αρχή / σε αδιαίρετο ένα / κλείνει τις πληγές / για να μας παραδώσει / γιατρεμένους / στους επόμενους έρωτες / που θα μας διαλύουν / μέχρι τα τραίνα να πάψουν / μέχρι ο ήλιος του κόσμου / να σβήσει βουλιάζοντας / στη στάχτη τους".
Οι θεραπευτικές ιδιότητες του σκόρδου
Ο Φίλιππος Δρακονταειδής, στη συλλογή διηγημάτων του "Τέσσερις γωνίες και επτά θανάσιμα αμαρτήματα", από τις εκδόσεις Κέδρος, πραγματεύεται μερικά πολύ σημαντικά θέματα, κάνοντας κάποιες βασικές υποθέσεις: "Αν το κακό της επιδημίας θεραπεύεται με σκόρδο, αν η ανακούφιση των ανθρώπων εξασφαλίζεται με το ψιλό και το χοντρό τους, που το περισυλλέγουν καθημερινά οι Καπελάδες, αν τα έπιπλα και τα αντικείμενα φταίνε για την ασυνεννοησία μεταξύ συγγενών, οι οποίοι διαφωνούν για το δικαίωμα ταφής στον οικογενειακό τάφο, η σωτηρία είναι το πρώτο ταξίδι του βίου, κι ο εφηβικός έρωτας μέχρι θανάτου. Σε τέτοιες δύσκολες γωνίες στριμώχνονται οι άνθρωποι. Με σκέψεις και πράξεις που μοιάζουν παρθένες, κι ας κρύβουν θανάσιμα αμαρτήματα, χωρίς τα οποία η ζωή δεν θα γελούσε". Χιούμορ, βαθύτητα, χάρη και κάποια αδιόρατη θλίψη: ένα βιβλίο που θα κρατήσει το ενδιαφέρον σας αμείωτο από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα ή από τη μία αμαρτία στην άλλη, διότι "το μόνο ταξίδι της ζωής είναι το πέρασμα από το ένα αμάρτημα στο άλλο μέχρι θανάτου".
Η σκοτεινή πλευρά του Χόλιγουντ
Όταν λέμε σήμερα βρόμικο νουάρ, κολλώδες, μιλάμε για τον Τζέιμς Ελρόι, ο οποίος, στο τελευταίο αστυνομικό του μυθιστόρημα, τον "Πανικό" από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), παρουσιάζει χωρίς κανένα μακιγιάζ, εντελώς αφτιασίδωτη, τη σκοτεινή πλευρά του Χόλιγουντ του 1950, μέσα από τις εντελώς ύποπτες δραστηριότητες του ισχυρού ανδρός του περιοδικού "Confidential", ο οποίος, ως παιδί της πιάτσας, ξέρει τον κόσμο, τον υπόκοσμο και τον υπέρκοσμο του λαμπερού Χόλιγουντ απ’ την καλή και την ανάποδη: χυδαία, κίτρινη δημοσιογραφία για τα άπλυτα των αστέρων, συκοφαντικά άρθρα, εκβιασμοί, αποκαλύψεις όταν οι εκβιαζόμενοι δεν αγοράζουν ακριβά τη σιωπή του αρχισυντάκτη, σεξουαλικά σκάνδαλα πολιτικών και λοιπών παραγόντων του σινεμά και της κοσμικής ζωής, και πολλά άλλα... Ένα είναι σίγουρο: ο "Πανικός" είναι ένα βιβλίο με σκοτεινό παρελθόν, αγρίως διασκεδαστικό παρόν και λαμπρό μέλλον!
Όλα τα παιδιά αγαπούν τους δεινοσαύρους
Επειδή δεν (πρέπει να) διαβάζουν μόνο οι μεγάλοι κι η φιλαναγνωσία καλλιεργείται εξ απαλών ονύχων, αλλά και αφού δεν υπάρχει παιδί που να μην τρελαίνεται μ’ αυτά τα προκατακλυσμιαία, τεράστια σαυροειδή, που πριν από και για εκατομμύρια χρόνια ήταν οι μόνοι κυρίαρχοι της Γης, ορίστε ένα γοητευτικό, εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά από 5 ετών και πάνω: το "Αλφαβητάρι Δεινοσαύρων", της Αναστασίας Μπαλάσκα, από τις εκδόσεις Ίκαρος. Δίπλα σε κάθε γράμμα του αλφαβήτου παρουσιάζεται και ένας διαφορετικός δεινόσαυρος, καθώς και βασικές πληροφορίες γι’ αυτόν, γραμμένες σε έμμετρο λόγο. Η ζωντανή, ελκυστική εικονογράφηση του Γιάννη Στύλου αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον των παιδιών, ώστε να εξοικειωθούν με κάθε γράμμα του αλφαβήτου και, βέβαια, με αυτά τα υπέροχα πλάσματα. Α, και κάτι άλλο: δεν είναι απαραίτητο οι λάτρεις των δεινοσαύρων να είναι παιδιά για να απολαύσουν το αλφαβητάρι...
Αφηγηματικό χρυσάφι
Τα πολυτιμότερα πράγματα είναι δωρεάν – όπως τα παραμύθια. Αυτό το αφηγηματικό χρυσάφι, που εμπεριέχει ένα ανεκτίμητο μείγμα συλλογικής εμπειρίας, μύθων, θρύλων, ιστορικών γεγονότων και εθνικών κατατρεγμών, μεταφέρεται, ή ακριβέστερα δωρίζεται, από τη μία γενιά στην άλλη, κληροδοτείται και κληρονομείται, κάνοντάς μας ψυχικά πλουσιότερους. Ο Δημήτρης Προύσαλης, που υπογράφει το βιβλίο "Παραμύθια λαϊκά απ’ τα χώματα της Μικράς Ασίας. Του Ξεριζωμού και της Μνήμης. 1922-2022" (εκδ. Εύμαρος), έχει αποθησαυρίσει "εξήντα ιστορίες και 7 πρόσφατες καταγραφές μέσα στο 2022 ως προφορική συμβολή, ένα προσφάι του μικρασιατικού ελληνισμού". Έναν αιώνα μετά την Καταστροφή, αυτό το βιβλίο λειτουργεί σαν κιβωτός, εντός της οποίας φυλάσσονται κάποια άυλα τιμαλφή του πολιτισμού των Μικρασιατών, που δεν πρέπει να χαθούν στη λήθη: τα παραμύθια.
Δεν είναι ντροπή να είσαι γέρος΄ή γριά
Ο Γεράσιμος Ρηγάτος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ενεργούς λαογράφους σήμερα στην Ελλάδα. Βετεράνος γιατρός, προχωρώντας εδώ και χρόνια από τη θεραπεία του σώματος σ’ εκείνη της ψυχής, έχει ολοκληρώσει μετά από ενδελεχέστατες, πολυετείς έρευνες μια σειρά μελετών που σχετίζονται με τη λαογραφία και ειδικότερα με τον πλούτο της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτή αντανακλάται στη γλώσσα. Στην τελευταία του δουλειά, με τίτλο "Γέροι και γριές", από τις εκδόσεις Ιωλκός, ο Ρηγάτος εξετάζει αυτή την ομάδα του πληθυσμού, τους ηλικιωμένους, τους γέρους και τις γριές, χωρίς επ’ ουδενί να χρησιμοποιεί αυτούς τους όρους απαξιωτικά, από τη σκοπιά της γλώσσας, της λογοτεχνίας και της λαογραφίας – της ζωής γενικότερα, όπως λέει ο ίδιος. Μιλάμε για ένα τεράστιο πεδίο, το οποίο ο συγγραφέας καλύπτει φιλότιμα: Οι γέροντες και οι γερόντισσες συνδέουν τη μυθολογική και τη μεταγενέστερη αρχαιότητα με τη σύγχρονη πραγματικότητα, όπως μαρτυρούν τα τοπικά έθιμα των Κουδουνάτων και των Μωμόγερων, καθώς και ο απίστευτος πλούτος των παροιμιών που αναφέρονται με διάφορους τρόπους στους ηλικιωμένους. Δεν είναι ντροπή να είσαι γέρος ή γριά – αν μη τι άλλο τα κατάφερες να φτάσεις μέχρι αυτή την ηλικία...
Προσφυγικές μαρτυρίες
Τον Σεπτέμβριο του 2015, ο συγγραφέας Χρήστος Αγγελάκος, συγκλονισμένος από την προσφυγική κρίση, από την έλευση των μισοπνιγμένων ανθρώπων στις ακτές των ελληνικών νησιών, παρατάει τα πάντα και πηγαίνει στη Μυτιλήνη, όπου κυρίως εκτυλίσσεται το ανθρωπιστικό δράμα. Στη Λέσβο γράφει κείμενα, εκρηκτικές ανταποκρίσεις για την εφημερίδα "Lifo", τραβάει φωτογραφίες, και βοηθάει όπως μπορεί αυτούς τους δυστυχισμένους ανθρώπους, αυτές τις οικογένειες που ξεβράζονται στις ακτές τσακισμένες από τη μανία της θάλασσας, της διεθνούς πολιτικής, του συσχετισμού δυνάμεων και των γεωστρατηγικών ανωμαλιών που τους πέταξαν εδώ. Επτά χρόνια μετά κι ενώ ο Αγγελάκος δεν βρίσκεται πια στη ζωή, όλες αυτές οι συγκλονιστικές μαρτυρίες συγκεντρώθηκαν σε έναν τόμο, τα "Ημερολόγια Μυτιλήνης", και εκδόθηκαν από τον Κέδρο.
Αστυνομικά εικονογραφημένα
Οι παλιότεροι θα θυμούνται τα Κλασικά Εικονογραφημένα, περιοδικά με μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας σε εικόνες. Τον τελευταίο καιρό, όλο και περισσότερα άλμπουμ με κόμικς (ή graphic novels ή εικονογραφημένα μυθιστορήματα) εκδίδονται στην Ελλάδα με ποικίλη θεματολογία. Έχουμε λογοτεχνικά βιβλία, ιστορικά περιστατικά, επιστημονική φαντασία και τον τελευταίο καιρό ακόμα και αστυνομικές ιστορίες, με πολύ αξιόλογα αποτελέσματα. Το graphic novel "Πάσα θανάτου", με κείμενο του Ιερώνυμου Λύκαρη και εικονογράφηση του Παναγιώτη Τσαούση, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, είναι ένα καλό παράδειγμα. Η ιστορία είναι βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά και έχει ως κεντρικό πρόσωπο έναν διεφθαρμένο αστυνομικό με ύποπτες διασυνδέσεις που φτάνουν πολύ ψηλά στην ιεραρχία. Αυτός δολοφονεί έναν νεαρό Ρομ στο Ζεφύρι, όμως εκεί που τα πάντα δείχνουν ότι το έγκλημα θα κουκουκουλωθεί, όπως τόσα παρόμοια, στο κόμικ των Τσαούση/Λύκαρη υπάρχει Θεία Δίκη. Νουάρ όνομα και πράγμα, καθότι ασπρόμαυρο, νευρώδες, καλογραμμένο και καλοσχεδιασμένο.
Κάτσε κάτω απ’ την μπάρα!
Το 1992 στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, ένας άγνωστος αθλητής, αρσιβαρίστας, ομογενής από τη Χειμάρρα της Αλβανίας, κατακτά το χρυσό μετάλλιο και τον θαυμασμό των Ελλήνων. Ο Πύρρος Δήμας στις επόμενες δεκαετίες θα εξελιχθεί στον πιο επιτυχημένο αθλητή της άρσης βαρών στην ιστορία του αθλήματος, με ακατάρριπτα παγκόσμια ρεκόρ και τέσσερα μετάλλια σε τέσσερις συνεχόμενες ολυμπιάδες (τρία χρυσά κι ένα χάλκινο). Ο Δήμας θα αναχθεί σε πατριωτικό σύμβολο, θα αμφισβητηθεί, θα μπει στην πολιτική, θα βγει, θα διαγράψει, με δυο λόγια, μια τροχιά που ελάχιστοι άνθρωποι, ολυμπιονίκες και μη, έχουν αξιωθεί. Στη βιογραφία "Πύρρος, με το μικρό μου όνομα", από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, ο Δήμας εξομολογείται την πολυτάραχη ζωή του στο δημοσιογράφο Νίκο Ευσταθίου. Μια φράση του συμπυκνώνει τα πάντα: "∆εν υπερβάλλω λέγοντάς σου πως έχω ζήσει τέσσερις ολόκληρες ζωές".
Φίλες για πάντα;
Δυο κορίτσια γίνονται φίλες. Η μία είναι εκδηλωτική, ευκατάστατη, γοητευτική, κοινωνική. H άλλη είναι εσωστρεφής, διανοούμενη, αναγνώστρια, διστακτική. Η δεύτερη θα αφηγηθεί την ιστορία της φιλίας τους: πώς ξεκίνησε, μαζί με τον 21o αιώνα, και πώς τελείωσε. Αλλά, το ενδιάμεσο διάστημα είναι που αξίζει: τα πράγματα που έκαναν μαζί, οι απογοητεύσεις και τα αστεία, οι συγκρούσεις με τα διαφορετικά οικογενειακά περιβάλλοντα, οι εμπειρίες που δεν θα ξεχάσουν ποτέ. Η βραβευμένη συγγραφέας Σίλβια Αβαλόνε, στο μυθιστόρημά της "Μια φιλία" από τις εκδόσεις Αίολος (μτφρ. Λούλα Καραγιαννάκη), αφηγείται γλαφυρά μια πολυκύμαντη, βαθιά, όμορφη φιλία μεταξύ δύο κοριτσιών. Ένα βιβλίο-ύμνος στους ανθρώπους που έχουμε επιλέξει να αγαπήσουμε στη ζωή μας εκτός από τους συγγενείς και τους εραστές: τους φίλους.
Το κύκνειο άσμα ενός μεγάλου
Οι "Τρεις Ιστορίες", τα διηγήματα του Γκιστάβ Φλομπέρ, από τις εκδόσεις Αντίποδες (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια), είναι το τελευταίο έργο που εξέδωσε ο μεγάλος Γάλλος συγγραφέας, το 1877, τρία χρόνια πριν το θάνατό του – θεωρείται το κύκνειο άσμα του. Και τι άσμα! Αριστοτεχνικές ως προς τη σύνθεσή τους, με σπάνια αρμονία νοημάτων και γλώσσας, με πλούτο φαντασίας και αφηγηματικό ρυθμό που ρέει, οι τρεις ιστορίες διαδραματίζονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους: Στην "Απλή καρδιά" ο Φλομπέρ αφηγείται την ιστορία της Φελισιτέ, μιας φτωχής υπηρέτριας στη γαλλική επαρχία του 19ου αιώνα, που αγαπάει διαδοχικά έναν άντρα, τα παιδιά της κυρίας της, έναν ανιψιό της, ένα γέροντα που φροντίζει κι έπειτα τον παπαγάλο της. Στον "Άγιο Ιουλιανό", ένας παθιασμένος κυνηγός έρχεται αντιμέτωπος με τη βία που ασκεί και οδηγείται στη μετάνοια, ενώ στην τρίτη ιστορία, την "Ηρωδιάδα", ο χορός της Σαλώμης στο πολυτελές συμπόσιο του Ηρώδη, όπου σοβούν όλες οι πολιτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις της εποχής, οδηγεί στον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Βαπτιστή.
"Το πιο σημαντικό τουρκικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα"
Έτσι χαρακτηρίστηκε το μυθιστόρημα "Αποσυνάγωγοι", του Ογούζ Ατάι, από τις εκδόσεις Gutenberg (μτφρ. Νίκη Σταυρίδη). Από το 1972 που εκδόθηκε, αποτελεί αντικείμενο λατρείας όλων των σύγχρονων Τούρκων διανοουμένων, με πρώτο τον νομπελίστα Ορχάν Παμούκ – "είμαστε όλοι παιδιά του Ατάι", τονίζει η γνωστή συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ. Παρά τις εντυπωσιακές πωλήσεις του στην Τουρκία και την τεράστια φήμη του, άργησε να μεταφραστεί στη Δύση, λόγω του πλούτου της γλώσσας του. Όταν επιτέλους εκδόθηκε στα γερμανικά, τα ολλανδικά και τα αγγλικά, το ευρωπαϊκό αναγνωστικό κοινό ανακάλυψε ένα μυθιστόρημα κορυφαίο, όχι μόνο στο πλαίσιο της τουρκικής λογοτεχνίας, αλλά και της παγκόσμιας: κάποιοι το συνέκριναν με τον "Οδυσσέα" του Τζόις... Σ’ αυτό, ο Ατάι ανατέμνει την τουρκική κοινωνία, μέσα από την ιστορία μιας μικρής παρέας νέων διανοουμένων στα μέσα του 20ού αιώνα, οι οποίοι, μη βρίσκοντας κανένα νόημα και καμία αξία στην κοινωνία, νιώθουν αποσυνάγωγοι.
Ανήμερα της απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ
Η τελευταία μέρα του σχολείου στη Γερμανία πέφτει στις 20 Ιουλίου, που είναι συμπτωματικά η επέτειος της απόπειρας δολοφονίας του Αδόλφου Χίτλερ το 1944. Την προηγούμενη μέρα, το ακροδεξιό κόμμα Γερμανική Δράση κερδίζει το 37% των ψήφων στις εκλογές. Στο μάθημα Ιστορίας, οι τελειόφοιτοι ενός λυκείου ξεκινούν μια έντονη συζήτηση με τον καθηγητή τους: Δεν θα έπρεπε η απόπειρα δολοφονίας να είχε γίνει το 1931, τότε που ο Χίτλερ δεν ήταν ακόμα τόσο ισχυρός; Είναι προτιμότερο να κρατήσει κανείς τα χέρια του καθαρά ή να τα λερώσει για ένα σκοπό που θεωρεί ιερό; Σ’ αυτό το πεδίο, της Ιστορίας και της ευθύνης όλων μας να μην ξαναζήσουμε τις πιο μαύρες της σελίδες, κινείται το θεατρικό έργο "20ή Ιουλίου" του Μπέρναρντ Σλινκ, από τις εκδόσεις Κριτική (μτφρ. Γιώργος Δεπάστας). Να θυμίσουμε πως ο Σλινκ έχει υπογράψει και το μπεστ σέλερ "Διαβάζοντας στη Χάννα", που μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο.
Όλα αρχίζουν και τελειώνουν μέσα στο "Felicità"
Ένα αγρίως όμορφο, παράξενο, τραγικό βιβλίο, που δεν είναι ούτε νουβέλα, ούτε θεατρικό, ούτε σενάριο, αλλά κάτι περισσότερο από όλα αυτά, με τρομερό τέλος, που κλείνει το μάτι στον Αισχύλο, τον Σέξπιρ και τον Ταραντίνο. Διαβάστε το με δική σας ευθύνη. Η Κάπα Εκδοτική υποδέχεται την καταξιωμένη δημοσιογράφο και συγγραφέα Σεμίνα Διγενή και το τέταρτο βιβλίο της με τίτλο "Felicità" (εκδ. Κάπα). "Η ηρωίδα αυτής της νουβέλας", λέει η συγγραφέας, "αν υπήρχε στην πραγματικότητα, θα ήθελα να ήταν φίλη μου. Όπως και το αγόρι που την ακούει αποσβολωμένο να του λέει πως θέλει να… ενοικιάσει μια μέρα από τη ζωή του. Όταν δέχεται να της "πουλήσει” 24 ώρες του επειδή εκείνη θέλει να μάθει κάτι, ένα επικίνδυνο πείραμα ξεκινάει, μαζί με ένα ερώτημα: "Θα χρησιμοποιήσει τελικά τη δυστυχία της ως πρώτη ύλη για τη λύτρωση;” Ή μήπως –όπως είχε προειδοποιήσει εδώ κι αιώνες ο Ευριπίδης– ο κίνδυνος θα έρθει ταχύτερα επειδή περιφρονήθηκε;" Συστήνοντας το βιβλίο στους αναγνώστες, ο Λέανδρος Πολενάκης υπογραμμίζει: "Το έργο της Σεμίνας Διγενή, Felicità, είναι ένα κείμενο υβριδικό, που συνδυάζει το καλά χτισμένο θέατρο, το καλά δουλεμένο κινηματογραφικό σενάριο, αλλά και ένα δυναμικό νευρώδες αφήγημα". Η Ελένη Ράντου σημειώνει πως:"Το κείμενο είναι γεμάτο με το πάθος της Σεμίνας, έξω από φόρμες, κανόνες και "πρέπει”. Εμένα με καθήλωσε". Ο Ηρακλής Λογοθέτης επισημαίνει πως:"Όλα αποκαλύπτονται από την ενεργοποίηση μιας βραδυφλεγούς βόμβας, που δεν θα σκάσει ενώπιον του θεατή, παρά μόνο στο τέλος του έργου". Και ο Θέμης Καραμουρατίδης αναρωτιέται: "Το Felicità σε κάνει να νιώθεις πως κρυφοδιαβάζεις το σενάριο μιας συναρπαστικής ταινίας του Αντονιόνι ή του Αλμοδόβαρ. Με καμικάζι τρόπο, γράφει αυτό το έργο σαν να μην έχει όλη αυτή την τεράστια πορεία στη δημοσιογραφία. Σαν να αρχίζουν και να τελειώνουν όλα μέσα στο Felicità. Σεμίνα, μήπως εσύ είσαι η "Γυναίκα” και εμείς το "Πείραμα”;"
Για ενσυναίσθητους ανθρώπους
"Ένα ξέφωτο στο δάσος -ένας μύθος που εμπνέει τα άτομα υψηλής ευαισθησίας" ονομάζεται το μυθιστόρημα του Οριόλ Τζινεστά, που κυκλοφορεί από τη σειρά "συναισθήματα", των εκδόσεων Πεδίο. Ένα βιβλίο, που όπως λέει κι ο τίτλος, απευθύνεται σε ενσυναίσθητα άτομα, με όχημα την ιστορία ενός ανθρώπου που άφησε τις πολύβουες πόλεις για να βρει τη γαλήνη κοντά στη Φύση. Όμως εκεί, η μοίρα τον επισκέπτεται με την μορφή ενός παράξενου ψαρά, που τον καλεί να απαντήσει σε τρεις σημαντικές ερωτήσεις. Ο συγγραφέας είναι μουσικός, δάσκαλος γιόγκα, μουσικοθεραπευτής και λάτρης της φύσης και των ιστοριών της – με αυτό το βιβλίο μας καλεί να προβάλλουμε και να αναδείξουμε την ευαισθησία μας.
Διαβάστε Επίσης
