Ποιος δίνει τα ονόματα στους δρόμους;

Πολλοί αρχαίοι, υπερβολικά πολλοί βασιλιάδες, πρίγκιπες και πριγκίπισσες για μία χώρα με τόσο πρόσκαιρο βασιλικό καθεστώς, αμφιλεγόμενοι πολιτικοί και ελάχιστες γυναίκες: αυτά τα πρόσωπα κυριαρχούν στο αστικό βίωμα δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια μετά το θάνατό τους, χάρη στις μπλε ορθογώνιες πινακίδες που τα μνημονεύουν σε κάθε γωνιά της πόλης. Ποιος δίνει τα ονόματα στους δρόμους; Αυτό το ερώτημα επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά όσο περπατάμε στην προδιαγεγραμμένη διαδρομή από το θέατρο Rex προς την καρδιά των Εξαρχείων, σταματώντας σε όλα εκείνα τα σημεία όπου νέοι και νέες έπεσαν νεκροί από το οπλισμένο χέρι των σωμάτων "ασφαλείας".

Ακολουθούμε την πορεία που έχει σχεδιάσει η Μπρικένα Γκίστο για την περιπατητική παράσταση "Τοπογραφία θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε", η οποία και σφύριξε την επιστροφή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, με την επεξήγηση "Νέων Δημιουργών" να μπαίνει δίπλα στον τίτλο της. Είναι αληθινή χαρά μια νέα δημιουργός να αξιοποιεί αυτό το βήμα για να βροντοφωνάξει ονόματα που πασχίζουμε να μην ξεχάσουμε. Ονόματα ανθρώπων που οι περισσότεροι δεν πρόλαβαν να γράψουν τη δική τους ιστορία με τις επιλογές τους, αλλά έμειναν στη συλλογική μνήμη εξαιτίας μιας επιλογής ανθρώπων που φέρουν τη σφραγίδα του κράτους. Η συλλογική μνήμη είναι αυτή που διασφαλίζει την κοινωνική ταυτότητα· όπως η ατομική μνήμη διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διατήρηση της αίσθησης του "εαυτού" – είμαι ο ίδιος άνθρωπος με χτες, καθότι θυμάμαι τις πράξεις μου, σύμφωνα με τον Τζον Λοκ. Έτσι και στην κοινωνία, η προστασία της μνήμης εξασφαλίζει τη συνέχισή της, με τη γνώση να αποτελεί ασπίδα απέναντι στον κίνδυνο. Μπορεί η συνέχιση του εαυτού να εξαρτάται από τη μνήμη, αλλά η αρχική σύνθεσή του δομείται γύρω από το όνομα, την προσφώνηση που μας κάνει μέρος ενός κοινωνικού ιστού. 

Η ανωνυμία είναι το γρηγορότερο μονοπάτι για τη λήθη, ο τελευταίος μεγάλος θάνατος του ατόμου, γι’ αυτό και ζητάμε με όλη μας τη δύναμη "Πες τ@ με το όνομ@ τ@ς": είτε μιλάμε για γυναίκες που δολοφονούνται εξαιτίας του φύλου τους, είτε για όλ@ εκείν@ που τους αφαιρέθηκε τόσο βίαια το δικαίωμα στη ζωή. Η Μπρικένα Γκίστο με την ομάδα της πασχίζει να μην τους αφαιρεθεί και το δικαίωμα στην ανάμνηση. Να μας αφυπνίσει, όχι μέσα από ένα μνημόσυνο, αλλά μέσα από μια ισχυρή αφήγηση των γεγονότων για τη ζωή, τον θάνατο και τη μετα-ιστορία των δολοφονημένων. 

Ποιος δίνει, λοιπόν, τα ονόματα στους δρόμους; Ο πεζόδρομος της Τζαβέλλα, στη γωνία του οποίου δολοφονήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2008 ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος, έχει πάρει (ανεπίσημα) το όνομά του. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες είναι να θυμόμαστε τα ονόματά τους, να τους δώσουμε την αθανασία, να μη γίνουν, όπως έγραψε η Σκωτσέζα ποιήτρια Muriel Stuart, "ανώνυμοι κάτω από ανώνυμους ουρανούς ("Forgotten Dead, I Salute You"). 

Παύλος Φύσσας (10 Απριλίου 1979-18 Σεπτεμβρίου 2013), Ζακ Κωστόπουλος ή Zackie Oh (22 Αυγούστου 1985-21 Σεπτεμβρίου 2018), Μιχάλης Μυρογιάννης (1953-18 Νοεμβρίου 1973), Μιχάλης Καλτεζάς (19 Ιουνίου 1970-17 Νοεμβρίου 1985), Σωτήρης Πέτρουλας (1943-21 Ιουλίου 1965), Ιάκωβος Κουμής (1956-23 Νοεμβρίου 1980), Σταματίνα Κανελλοπούλου (1959-16 Νοεμβρίου 1980), Αλέξης Γρηγορόπουλος (25 Ιουνίου 1993-6 Δεκεμβρίου 2008).