Διαβάζοντας το βιβλίο "Χάρης Λυμπερόπουλος: Κοντά στον αιώνα - Συνομιλώντας με τον πατέρα μου” από τις εκδόσεις Πατάκη, που εκδόθηκε λίγο πριν αναπαυθεί σε ηλικία 98 ετών ο πρωταθλητής Ελλάδας στο πένταθλο και στο άλμα εις μήκος, και πρωτοπόρος δημοσιογράφος του αθλητικού ρεπορτάζ, ο αναγνώστης διαπιστώνει πως ο Λυμπερόπουλος έζησε με ευγένεια, συνέπεια και ευθύνη όλα τα μεγάλα γεγονότα του 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα.
Αυτός ο όμορφος τζέντλεμαν είχε μια μακρά, παραγωγική, δημιουργική ζωή, που ξεκίνησε τη χρονιά της Μικρασιατικής Κασταστροφής και έφτασε στο τέλος της ένα χρόνο μετά την εμφάνιση του κορονοϊού. Η αφήγηση της ζωής του, που ξεκίνησε με την αγάπη στον αθλητισμό, είναι απολαυστική: από το ποδόσφαιρο που έπαιζε ο Λυμπερόπουλος στην αλάνα που περιέβαλε τις στήλες του Ολυμπίου Διός, και τις μετακινήσεις καβάλα στον προφυλακτήρα του τραμ για να ανταποκριθεί στις αθλητικές του υποχρεώσεις, μέχρι τα μετάλλια που ήρθαν αργότερα. "Ο αθλητισμός ήταν η ζωή μου", λέει ο Λυμπερόπουλος, αλλά δεν κρύβει την πίκρα του, γιατί τα καλύτερα αθλητικά του χρόνια τα πέρασε στην Κατοχή και τον Εμφύλιο.
Ναι, πολλά πέρασε ο πατέρας της συγγραφέως: αν και δεξιός, οι Χίτες τον βασάνισαν για μια μοτοσικλέτα του ΕΛΑΣ, ο Λαμπράκης τον έσωσε από την εξορία στην Αφρική, αλλά ήταν και στενός φίλος με τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Ο Λυμπερόπουλος ως δημοσιογράφος του αθλητικού ρεπορτάζ κάλυψε πολλές Ολυμπιάδες, γνώρισε τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της εποχής του, από τον Τίτο μέχρι τον Τζέσε Όουενς, τον μαύρο Αμερικανό αθλητή που ταπείνωσε τον Χίτλερ, ενώ σαν άνθρωπος του κόσμου μπήκε παντού, από τα περιθωριακά μπουζουξίδικα του Ποδονίφτη, μέχρι τα λαμπρότερα κοσμικά κέντρα, όπως η περίφημη Argentina.
Αυτός ο άνθρωπος που σχετίστηκε με τους επιφανείς του καιρού του, που συμμετείχε σε αυτοκινητιστικούς αγώνες, που έγινε διευθύνων σύμβουλος του Καζίνο στην Πάρνηθα, δεν απέκτησε ποτέ έναν αληθινό φίλο. Όμως, ο Λυμπερόπουλος άφησε κάποιες ηθικές επιταγές στους επιγενομένους, όπως τις καταγράφει η κόρη του, η Κατερίνα, στο βιβλίο της: σεβασμό στην αλήθεια, κυριαρχία της λογικής έναντι του συναισθήματος, ακεραιότητα – αξίες που δεν ισχύουν μόνο για τους δημοσιογράφους.
Η δημοσιογραφική δεοντολογία, το κοινωνικό κύρος των δημοσιογράφων και η ιδιοκτησία των εφημερίδων από "εφημεριδάδες" εκδότες, και όχι από μεγαλοεπιχειρηματίες ασχέτους με τον Τύπο, πιστεύετε πως πέθαναν μαζί με το χαρτί, την έντυπη δημοσιογραφία; Η σημερινή κατάσταση στα Media, όπως τη ζείτε, θεωρείτε πως είναι μια αναπόδραστη, φυσική εξέλιξη;
Θα έπρεπε να είχα αλλάξει επάγγελμα αν πίστευα ότι η δημοσιογραφική δεοντολογία και το κοινωνικό κύρος των δημοσιογράφων έχουν πεθάνει. Και το χαρτί δεν πιστεύω ότι θα πεθάνει αν και ολοένα και πιο έντονα περιορίζεται η χρήση του – αυτό είναι μια πραγματικότητα στην οποία δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε. Μπορεί, πράγματι, το προφίλ των ιδιοκτητών εφημερίδων να έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά όσο βγαίνουν φύλλα με αξιοπρεπές περιεχόμενο και σεβασμό στον αναγνώστη, θα έλεγα ότι έχουμε το περιθώριο να ελπίζουμε ότι η εφημερίδα δεν θα καταστεί μουσειακό είδος (τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον). Κι όσο για την σημερινή κατάσταση στα media με την κυριαρχία του Διαδικτύου, πολύ φοβάμαι ότι η πληγή του κόπι πέιστ είναι βαθιά κι ανεξίτηλη. Όμως υπάρχουν εξαιρέσεις που έχουν παρηγορητική επίδραση.
Σήμερα, σε γενικές γραμμές, ο mainstream, ο συστημικός Τύπος διεκπεραιώνει τις επικοινωνιακές ανάγκες των εκάστοτε ισχυρών, στην εξουσία, την πολιτική, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Πόσο διαφορετική ήταν κατ’ ουσίαν η κατάσταση την εποχή που δημοσιογραφούσε ο πατέρας σας;
Κύριε Μεθενίτη δεν ξέρω αν ο mainstream, ο συστημικός Τύπος υπάρχει για να διεκπεραιώνει τις επικοινωνιακές ανάγκες των εκάστοτε ισχυρών – κάτι που θα καθιστούσε τη δημοσιογραφία αυτομάτως, αν μη τι άλλο, αδιάφορο επάγγελμα. Δεν ζω σε άλλο μηντιακό πλανήτη, γνωρίζω ότι δεσμεύσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, αλλά επιτρέψτε μου να πιστεύω ότι η διασταυρωμένη είδηση, ο οξυδερκής συντάκτης, το καλογραμμένο κείμενο, η τεκμηριωμένη κριτική, το καλοστημένο ρεπορτάζ είναι αξίες που συνεχίζουν να υπάρχουν. Κι υπάρχουν επίσης εφημερίδες στις οποίες ανεξάρτητα από τον πολιτικό τους προσανατολισμό, μπορεί να διαβάσει κανείς διαφορετικής πολιτικής τοποθέτησης άρθρα.
Βεβαίως και την εποχή που δημοσιογραφούσε ο πατέρας μου οι εφημερίδες ήταν πολιτικά τοποθετημένες. Ο ίδιος, ωστόσο (σημειωτέον στο αθλητικό ρεπορτάζ) είχε διεκδικήσει την ανεξαρτησία να γράφει ό,τι πιστεύει από τον Νάσο Μπότση της "Απογευματινής" και την είχε κερδίσει. "Όταν έπειτα από δύο μήνες συνεργασίας βεβαιώθηκε πως δεν χρηματίζομαι από κανέναν, μου επέτρεψε να γράφω ό,τι θέλω, αγνοώντας τις αντιδράσεις και τις πιέσεις που δεχόταν" λέει (σελ 198). Κάτι λέει αυτό για τη εφημερίδα, τον εκδότη της και την εποχή του.
Ποιες είναι οι ηθικές επιταγές που σας άφησε ο Λυμπερόπουλος; Σε τι θα θέλατε να του μοιάσετε, όσον αφορά την άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος;
"Ποτέ στη ζωή μου δεν φοβήθηκα να υπερασπιστώ και να γράψω την αλήθεια. Ανεξάρτητα από το ενδεχόμενο προσωπικό, αθλητικό ή επαγγελματικό κόστος, οι αναγνώστες ήξεραν ότι στα άρθρα μου θα διάβαζαν την αλήθεια" λέει στην σελίδα 271. Υπάρχει μεγαλύτερη ηθική – επαγγελματική -επιταγή;
Ο Χάρης Λυμπερόπουλος έκανε πολλά πράγματα στη ζωή του – ελάχιστοι είχαν την τύχη να ζήσουν μια τόσο μακρά και πλούσια σε εμπειρίες ζωή. Ποιο είναι το απόσταγμα της πείρας του; Ποιες είναι οι συμβουλές, οι παραινέσεις που σας έχει δώσει;
Δυστυχώς, το απόσταγμα της πείρας της 98χρονης ζωής του είναι κάτι που, εγώ τουλάχιστον, δυσκολεύομαι να κάνω πράξη. Να το πω, όμως, μήπως φανεί χρήσιμο σε εσάς: "Η κυριαρχία της λογικής έναντι του αιφνίδιου συναισθήματος· σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως "κόστους”".
Κάπου λέει ο πατέρας σας πως δεν απέκτησε ποτέ έναν αληθινό φίλο, είτε από εγωισμό, είτε από αλαζονεία, όπως εξηγεί ο ίδιος, κάτι που σας έκανε μεγάλη εντύπωση, όπως προκύπτει από τις ερωτήσεις σας. Γιατί σας έκανε τέτοια εντύπωση; Δεν το γνωρίζατε; Εσείς συμφωνείτε με την αιτιολόγηση του Χάρη Λυμπερόπουλου;
Ηξερα σε γενικές γραμμές ότι ο πατέρας μου δεν αρεσκόταν στις, χωρίς ουσία όπως έλεγε, ατέρμονες κι επιφανειακές κοινωνικές συναναστροφές, που μάλλον δεν χαιρόταν και λόγω του ότι δεν έπινε αλκοόλ και δεν κάπνιζε. Ομολογώ, όμως, ότι βρήκα, πράγματι, αρκετά "βαριά" την ομολογία ότι ποτέ στην ζωή του δεν απέκτησε στενό φίλο. Γι’ αυτό ίσως επέμεινα σ’ αυτό το σημείο. Η αιτιολόγησή του είναι νομίζω αληθινή: έλλειψη εμπιστοσύνης. Δεν ήθελε να εκθέσει ούτε τον εαυτό του - η κατάληξη των πληροφοριών που θα έδινε σε κάποιον τον απασχολούσε ιδιαίτερα - αλλά ούτε και τους ανθρώπους που συνδέθηκε. "Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να εκθέσω την εκάστοτε κοπέλα μου", λέει στη σελίδα 303. Ενας τζέντελμαν μιας άλλης εποχής που, ωστόσο, θα πρέπει να υπήρχαν στιγμές που να ένιωθε μοναξιά.
Ο πατέρας σας, όπως λέει ο ίδιος, πάντα απέφευγε τις πολιτικές συγκρούσεις, τηρώντας αυστηρή ουδετερότητα: από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, μέχρι το Πολυτεχνείο. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτή τη στάση; Κάποιος είχε πει πως η ουδετερότητα απέναντι στον ισχυρό και τον αδύναμο ευνοεί τον πρώτο. Έχουμε, ειδικά σήμερα, μ’ όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, την πολυτέλεια να είμαστε ουδέτεροι;
Ο πατέρας μου ήταν πολιτικά τοποθετημένος - το δηλώνει ήδη στην σελίδα 71 αφηγούμενος την μυθιστορηματικού τύπου και από αναποδιά της τύχης, σύλληψή του από "Χίτες" μετά την Απελευθέρωση από την γερμανική Κατοχή και τις περιπέτειές του σε στρατόπεδο στο Γουδί, σε ηλικία 22 ετών. Είχε, μάλιστα, συνδεθεί, και σε κάποιες περιπτώσεις ακατάλυτα, με προσωπικότητες απ’ όλο το πολιτικό φάσμα: από τον Γρηγόρη Λαμπράκη ως τον Ευάγγελο Αβέρωφ.
Ωστόσο, δεν συμμετείχε ενεργά στην πολιτική και δεν υπήρξε μέλος κάποιας οργάνωσης, όπως ο ίδιος λέει. Η στάση του στο ζήτημα αυτό, όπως επίσης αναφέρει, καθορίστηκε από τις συμβουλές του πατέρα του. "Δεν θ’ ασχοληθείς ποτέ ζωηρά", αυτή ακριβώς τη λέξη χρησιμοποίησε, "με την πολιτική και τη θρησκεία. Διότι στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να ζημιωθείς από άδικες κατηγορίες και δολοπλοκίες, ενώ στη θρησκεία ελλοχεύουν πάντοτε οι ακραίες απόψεις με τις οποίες θα καταστρέψεις τη ζωή σου…." (σελ 118).
Ούτε και τότε, ούτε και σήμερα θεωρώ ότι έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε πολιτικά ουδέτεροι λοιπόν. Είναι πάρα πολύ σημαντικό και από νεαρή ηλικία να έχουμε θέση και στάση. Για το αν, όμως, επιλέξουμε να εμπλακούμε ενεργά ("ζωηρά" όπως είπε ο παππούς μου) με την πολιτική, αυτό είναι ένα διαφορετικό ζήτημα.
Εάν σας ρωτούσε ο γιος σας, ο Γιάννης, ποιος ήταν και τι έκανε ο παππούς στη ζωή του, τί θα του απαντούσατε; Θα θέλατε να του μοιάσει;
"Ηταν ένας ακέραιος άνθρωπος διαποτισμένος από την αγάπη για τον αθλητισμό σε κάθε κύτταρό του". Ελπίζω να του μοιάσει και στα δυο.
Διακεκριμένος αθλητής και δημοσιογράφος, μπον βιβάν, άνθρωπος του κόσμου, ωραίος άνδρας, συνομιλητής μεγάλων προσωπικοτήτων, "περπατημένος", όπως τον είχαν χαρακτηρίσει, επιτυχημένος σχεδόν σε ό,τι είχε διαλέξει να καταπιαστεί, προβεβλημένος, αναγνωρισμένος και βραβευμένος από την κοινωνία, διακριτικός και ευγενής, άνθρωπος της οικογένειας, τίμιος, σώφρων... Οι αρετές του πατέρα σας δεν έχουν τελειωμό, έτσι όπως περιγράφονται στις σελίδες του βιβλίου. Αισθανθήκατε να πιέζεστε από αυτό το τόσο λαμπρό πατρικό πρότυπο;
Δεν θα έλεγα ότι το βιβλίο αποτελεί έναν ύμνο στην ανθρώπινη τελειότητα. Κι επειδή είναι μια μακρόπνοη συνέντευξη – που διήρκεσε αποσπασματικά - 15 χρόνια, πρόκειται για τις διηγήσεις ενός ανθρώπου που ξεκίνησαν κατόπιν ασφυκτικής πίεσης δικής μου. Πράγματι, πολλά από τα παραπάνω ισχύουν, αλλά κι άλλα τόσα "τρωτά" επίσης. Για παράδειγμα, ο πατέρας μου στερούνταν ολοκληρωμένης ακαδημαϊκής μόρφωσης – η πιο παραγωγική του δεκαετία (18 -28 ετών) συνέπεσε με την δεκαετία της Κατοχής και του Εμφυλίου και το είχε μεγάλο παράπονο. Να γιατί τον βλέπουμε στην σελίδα 292 να παραιτείται από μέλος της επιτροπής της ΕΡΤ για την πρόσληψη αθλητικών δημοσιογράφων όταν είδε τα βιογραφικά σημειώματα των υποψηφίων γιατί θεώρησε ότι δεν ήταν ικανός να κρίνει νέα παιδιά με σημαντικές εξειδικευμένες σπουδές που ο ίδιος δεν είχε. Οι περισσότεροι και πολύ σημαντικοί δημοσιογράφοι της "σειράς" του δεν είχαν ολοκληρώσει ανώτατες σπουδές.
Λέει χαρακτηριστικά: "Ξεκίνησα να εργάζομαι στον χώρο της αθλητικής δημοσιογραφίας βασιζόμενος στις πολύτιμες συμβουλές που μου έδιναν οι παλαιότεροι. Ουδέποτε κατάφερα να ολοκληρώσω τις σπουδές μου παίρνοντας κάποιο πτυχίο. Επομένως, η δική μου "πρακτική δημοσιογραφία" –δημοσιογραφία μιας άλλης γενιάς– είναι μεν χρήσιμη, αλλά υστερεί σε σύγκριση με τους σύγχρονους πανεπιστημιακούς τίτλους σπουδών ή τα μεταπτυχιακά που αναφέρονταν σε αρκετά βιογραφικά".
Το, ανθρώπινο αυτό, πατρικό πρότυπο ανήκε σε μια προσωπικότητα που ήταν, προς εμένα τουλάχιστον, ευγενική, ανεκτική κι υποστηρικτική, κι ως εκ τούτου, καθόλου πιεστική.
Πέρα από τους προφανείς λόγους, για να καταγράψετε την πορεία του πατέρα σας ως παρακαταθήκη μνήμης για τα παιδιά και τα εγγόνια του, γιατί θελήσατε να γράψετε αυτό το βιβλίο; Μήπως ήταν μια πράξη δικής σας απελευθέρωσης;
Ηταν αυτόματη η κίνηση να απλώσω μπροστά του το δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι μου και να του ζητήσω να μιλήσει για όσα είδε κι έζησε σε μια ζωή, που σχεδόν κάλυψε όλο τον 20ο αιώνα. Αν αυτή η κίνηση, εκτός από δημοσιογραφικά αντανακλαστικά καταγραφής της ζώσας ιστορίας, υπαγορεύτηκε κι από ανάγκη απελευθέρωσης ή ένστικτο διαχείρισης της επερχόμενης "αναχώρησης", μάλλον δεν θα το μάθω ποτέ.
"Πάντα ήθελα να κάνω ένα αγόρι και να τον κάνω δεκαθλητή", εκμυστηρεύεται ο πατέρας σας. Τι συναισθήματα σας δημιουργεί τώρα αυτή η δήλωση;
Ικανοποίησης, δεδομένου του ότι το αθλητικό κύτταρο που σας έλεγα παραπάνω μοιάζει να έχει περιέλθει ζωντανό κι ανανεωμένο στους κατιόντες.
