Η Βίβιαν Στεργίου είναι μια τριαντάρα συμπαθητική κοπέλα, χωρίς καμία πόζα, εντελώς άνετη και φυσική, που δεν την πιάνει το μάτι σου, που λένε, αν κι είναι πανέξυπνη: έχει σπουδάσει νομικά στην Αθήνα και στην Ουτρέχτη και τώρα τελειώνει το διδακτορικό της. Η Βίβιαν έχει το χάρισμα να περνά απαρατήρητη όταν θέλει κι αυτό είναι καλό, γιατί της δίνει τον απαραίτητο χώρο για να παρατηρεί με ανυπόφορη οξυδέρκεια, τα πάντα γύρω της, γύρω μας, μέσα της και μέσα μας.
Κι όχι μόνο αυτό, παρά έχει την ικανότητα να φαντάζεται, τόσο, που λες ότι κάνει μετάθεση προσωπικότητας: μπαίνει κατά βούληση μέσα στο μυαλό αγνώστων ανθρώπων, που της κάνουν εντύπωση και μετά κάνει ρεπορτάζ απ’ ό,τι είδε κ ένιωσε εκεί μέσα. Αυτό το ρεπορτάζ σε αλλότριες σκέψεις και συναισθήματα είναι, θα έλεγε κανείς, καλλιεπώς καταγεγραμμένο στο δεύτερο βιβλίο των διηγημάτων της, στο "Δέρμα", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
Ζώσα, ασπαίρουσα λογοτεχνία υψηλής ποιότητας, με τρισδιάστατους ήρωες, που προσπαθούν να σύρουν τη δική τους τη γραμμή, να αρθρώσουν τη δική τους τη φωνή, να αφήσουν το δικό τους πνευματικό παλαμικό αποτύπωμα ή απλώς να τα βγάλουν πέρα μέσα σε ένα τοπίο, το σύγχρονο habitat των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, όπου οι σημερινοί νέοι καλούνται όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά να επανεπιβεβαιώσουν την ανθρωπιά τους.
Και όλα αυτά τα καταφέρνει η Στεργίου, δηλαδή να καταγράψει τη saga, την περιπέτεια των ανθρώπων της γενιάς της, διατηρώντας την ευαισθησία και το χιούμορ της. Μοναξιά, πολιτική ορθότητα, οικονομική εκμετάλλευση, σκληρότητα, τρέλα, φτώχεια, έρωτας, περιπλάνηση, απελπισία, φυλετικός αυτοπροσδιορισμός, κι αυτές οι περίφημες "άσκοπες περιπλανήσεις που συνθέτουν μια παιδική ηλικία": οι ήρωές της τα νιώθουν όλα αυτά στο δέρμα τους, στη σωματική και ψυχική τους επιδερμίδα, και η Στεργίου είναι εκεί, συμπάσχει, γελά και κλαίει μαζί τους. Το "Δέρμα" είναι ένα από τα πιο ειλικρινή και άμεσα, αλλά εντέλει αισιόδοξα βιβλία που έχω διαβάσει. Όπως ειλικρινείς είναι και οι απαντήσεις της Βίβιαν στη συζήτησή που κάναμε.
Μετά το "Μπλε Υγρό", το "Δέρμα". Πάλι διηγήματα, στα οποία, όμως, φαίνεται πως γράφεις με πιο λυτό τον εαυτό σου, αφήνοντας, κατά κάποιον τρόπο, την πένα σου να ξεμουδιάσει. Πιστεύεις πως πλησιάζεις στο μυθιστόρημα ή έχεις επιλέξει τη μικρή φόρμα;
Δεν έχω ιδέα. Δε βλέπω το διήγημα σαν προθάλαμο για το μυθιστόρημα. Αυτό το υλικό ένιωθα ότι είναι διηγήματα. Άμα μου 'ρθει να γράψω μυθιστόρημα και μπορώ να το κάνω, θα το κάνω.
Κάποιοι έχουν πει ότι είσαι η φωνή των ανθρώπων της γενιάς σου. Οι ήρωές σου δεν κινούνται, γεωγραφικά και ψυχικά, σε αυστηρά εθνικά πλαίσια, δεν έχουν ερωτικά ταμπού, έχουν ανώτατη μόρφωση, την ψάχνουν για σούπερ μισθούς σε πολυεθνικές του εξωτερικού, είναι πολιτικώς ορθοί, συνήθως έχουν εντονότερη παρουσία στα σόσιαλ μίντια απ’ ό,τι στην κοινωνική ζωή, αλλά είναι μοναχικοί, κι απ’ τα τριάντα τους νιώθουν πως γέρασαν, αν και γι’ αυτούς όλοι οι πάνω από πενήντα είναι γέροι. Είναι όντως έτσι;
Εντάξει, έλιωσα μ' αυτήν την ερώτηση. Δεν ξέρω άμα είμαι η φωνή της γενιάς μου, τιμή μου, ξέρω 'γω; Τι άλλο θα τραβήξει αυτή η γενιά; Προσπαθώ να γράψω την αλήθεια των ανθρώπων γύρω μου και, φυσικά, κι αυτήν που 'χω μέσα μου ή που τέλος πάντων αυτήν που αναζητώ μέσα μου. Φυσικά η γενιά μας δεν περιορίζεται σε εθνικά πλαίσια, είναι η γενιά της κινητικότητας που στην Ευρώπη έγινε ευκολότερη και προωθήθηκε μετά τη δεκαετία του '90. Είμαστε μες στο ίντερνετ, οπότε δεν ξέρω τι σημαίνει για μας το έθνος-κράτος, ελπίζω όχι και τόσα πολλά. Η κοινωνική μας ζωή είναι διαμεσολαβημένη απ' τα σοσιαλ, δεν είναι κάτι ξεχωριστό, μαζί συμβαίνουν αυτά. Οι μεγάλοι μισθοί άλλοτε έρχονται κι άλλοτε όχι, ανάλογα με το πού μένεις και το τι προτίθεσαι να κάνεις, η μοναξιά μας μάλλον δεν αμφισβητείται πολύ ή ίσως έτσι το βλέπω εγώ ή, μάλλον, εντείνεται απ' το ότι τους άλλους τους βλέπεις και κοντά σου, στην οθόνη σου, και φουλ μακριά σου, απροσπέλαστους στην αυστηρά ρυθμισμένη μέρα που έχουν όλα τ' ανταγωνιστικά millenials (φυσικά βάζω κι εμένα μέσα σ' αυτό). Προσπάθησα όλες αυτές τις αντιφάσεις και τις εντάσεις να τις βάλω στο βιβλίο.
Γιατί άρχισες να γράφεις, γιατί συνεχίζεις και τι περιμένεις από τα βιβλία σου;
Περιμένω πολλά λεφτά, υπερκέρδη. Ψέματα. Τώρα θα γίνω βαρύγδουπη, αλλά δεν πειράζει. Γράφω γιατί νιώθω ότι αυτό δίνει, μεταξύ άλλων, νόημα στη ζωή μου. Αυτό κάνω, διαβάζω και γράφω, όπως άλλοι κάνουν άλλα πράγματα/δουλειές που, ελπίζω, τους δίνουν νόημα. Έχω περάσει το στάδιο που ρωτάω γιατί. Τώρα είμαι στη φάση που κάνω αυτό που κάνω και ελπίζω να συνεχίσω να μπορώ να το κάνω, γιατί μ' αρέσει πολύ.
Λες κάπου (στα "Πόδια ακρίδων") πως "το πραγματικά φρικιαστικό στο χαζό σενάριο του video game που είναι η ζωή μου είναι ότι δεν συμβαίνει ποτέ κάτι φοβερό. Δεν συμβαίνει τίποτε στην πράξη. Απλώς τελειώνει". Η ζωή, η δική σου και των άλλων, έχει κάποιο νόημα από μόνη της ή μόνο αυτό που της δίνουμε εμείς; Υπάρχει κάποιο Σχέδιο, με σίγμα κεφαλαίο, ή μιλάμε για ένα τυχαίο βιολογικό φαινόμενο;
Ε, δε νομίζω ότι υπάρχει κάποιο σχέδιο εκτός απ' το σχέδιο που καταστρώνουμε εμείς οι ίδιοι. Δυστυχώς δεν είμαι πια πιστή χριστιανή όπως όταν ήμουν μικρή. Η ζωή είναι αυτό που είναι, είναι η κάθε μέρα, διαλέγεις κάθε μέρα τον εαυτό σου, χωμένος/χωμένη μέσα στα συστήματα που έχουν δομηθεί για εσένα πριν από εσένα κι εκεί πέρα παλεύεις να τα βγάλεις πέρα και να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς, να νιώσεις κάτι, μια συγκίνηση, να βρεις ομορφιά, να βρεις κάποιο νόημα, λεφτά, φήμες, δεν ξέρω τι θέλει ο καθένας. Η φράση όμως δεν έχει σχέση με τις αμπελοφιλοσοφίες μου. Πιο πολύ λέει ότι η ζωή είναι απλή. Κι ότι μοιάζει με video game στο βαθμό που εκτελείς απλές, σχεδόν προβλέψιμες κινήσεις και που επιχειρείς να τα βγάλεις πέρα με την ενέργεια και τις δυνάμεις που διαθέτεις. Το πιο σπουδαίο πράγμα που μας συμβαίνει είναι αυτή η κάθε μέρα, καλή, κακή, αυτό είναι.
Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διάβασες; Σου άρεσε ή όχι, και γιατί;
Το "Βερνόν Σουμπουτέξ" της Despentes. Μ' άρεσε, γιατί ήταν διασκεδαστικό, με πολιτικές προεκτάσεις, αστείο κι αφορούσε ανθρώπους του περιθωρίου. Μου το πρότεινε μια φίλη κι ενιωθα ότι συνδέομαι μαζί της μέσω του βιβλίου, για να μην αναφέρω ότι το διάβαζα σε κάτι γρασίδια στη Λισαβόνα πίνοντας σαγκρία. Δύσκολο να πάει στραβά η ανάγνωση σε τέτοιες συνθήκες.
Τι σημαίνει για σένα η Τέχνη και ιδιαίτερα η λογοτεχνία; Ανησυχείς που όλο και λιγότεροι άνθρωποι διαβάζουν και που το χάρτινο βιβλίο σιγά - σιγά εξαφανίζεται;
Η λογοτεχνία είναι ο τρόπος που καταλαβαίνω τον κόσμο ή που τουλάχιστον προσπαθώ να τον καταλάβω. Είναι το κόλλημά μου. Δεν ξέρω και δε με νοιάζει γιατί το απολαμβάνω τόσο πολύ. Είναι σαν να 'χεις κάνει το πιο τέλειο σεξ του κόσμου με το πιο τέλειο άτομο του κόσμου, δεν ξέρω αν μετά έχει νόημα να αναρωτιέσαι τι σ' άρεσε τόσο, μάλλον δεν έχει, μάλλον θα φανείς "κάπως", αν αναρωτηθείς τι σ' άρεσε τόσο, κάπως σαν να το χαλάς, σαν να θες να κάνεις λογικό κάτι που δεν είναι μόνο λογική. Θέλω να πω, είναι τόσο τέλειο να διαβάζω και να γράφω που λυπάμαι λίγο αυτούς που δεν το κάνουν, ειδικά το πρώτο, που είναι σχετικά εύκολο αρκεί να κλείσεις το γαμω-κινητό, την τηλεόραση ή ό,τι άλλο σε κρατάει πίσω. Δεν είμαι απαισιόδοξη. Κατ' αρχάς, επειδή είμαι γυναίκα. Αν είχα γεννηθεί παλιότερα, δε θα κάναμε αυτήν την κουβέντα. Δε θα ήμουν συγγραφέας. Δε θα με έπαιρνε στα σοβαρά ακόμα κι ένας ευγενικός, σοβαρός και γλυκός άνθρωπος όπως εσύ. Θα 'μουν κάπου κλεισμένη να κρατάω τις περισπούδαστες γνώμες μου για τον εαυτό μου. Χαμένη θα 'μουν. Ίσως επαναστάτρια, αλλά όχι από επιλογή, για λόγους επιβίωσης. Αυτό δε σημαίνει ότι έχω τη χαζή αισιοδοξία ότι ο κόσμος πάει απ' το καλό στο καλύτερο, αν είναι δυνατόν, με την κλιματική αλλαγή και με τη διόγκωση της εισοδηματικής ανισότητας και τους πλούσιους να γίνονται πλουσιότεροι και ανυπόκριτα κυνικοί. Όμως, από την άλλη, δεν μπορώ να παραβλέψω ότι έχει γίνει φθηνό κι εύκολο ν' αγοράσεις ένα βιβλίο, ν' ακούσεις καλή μουσική, να δεις μια ταινιάρα, να παρακολουθήσεις μια σπουδαία διάλεξη που παλιά θα προοριζόταν για μια ηλίθια ελίτ, πλούσιων ανδρών. Είναι εύκολη πια η πρόσβαση στην τέχνη. Αυτό είναι μαγικό. Μαγικό. Πρέπει απλώς να δουλέψουμε ώστε αυτό να είναι κάτι που πολύς κόσμος θα μπορεί να το εκτιμήσει.
Τι σε τρομάζει, τι σου αρέσει, τι σε εξοργίζει, τι σε διασκεδάζει και τι εύχεσαι;
Με τρόμαξε η όλη φάση στην πανδημία. Η επιτήρηση, η καταστολή, ο έλεγχος. Αλήθεια, φρίκαρα, τρελάθηκα. Δηλαδή, δεν ξέρω, μού φάνηκε τόσο τρομαχτικό που δεχτήκαμε όλον αυτόν τον έλεγχο. Μ' εξόργισε αυτό. Δεν το λέω χωρίς να σκέφτομαι φυσικά αυτούς που αρρώστησαν ή έχασαν συγγενείς. Για να 'μαι ειλικρινής πολλές μέρες μου είμαι κλεισμένη μέσα και διαβάζω σιωπηλά, αλλά είναι άλλο αυτό, αν το 'χεις διαλέξει, αν το κάνεις ασκώντας την ελευθερία σου. Είναι άλλο πράγμα να το κάνεις, επειδή σε αναγκάζουν. Τι με διασκεδάζει; Ξέρω 'γω; Να παίζω με σκύλους, να πάω σινεμά, να πίνω μπίρες και να διαβάζω έξω, σε μπαλκόνια, σε παραλίες, παντού. Μ' αρέσουν οι βόλτες. Εύχομαι ο κόσμος να απολαμβάνει την τέχνη, τις ιστορίες, να διαβάζει, να πάει στις εκθέσεις, να έχει επιθυμίες, να ενδίδει σ' αυτές, όλ' αυτά τα εντελώς ανθρώπινα.
Ποια είναι η γνώμη σου για την πολιτική; Θα ασχολιόσουν ενεργά με τα κοινά;
Η πολιτική είναι προφανώς πολύ σημαντική. Δε φαντάζομαι απολιτίκ τέχνη. Δεν ξέρω αν μ' αφορά, δε θυμάμαι πράγματα που να μού 'χουν αρέσει σε κάποια τέχνη και να 'ναι φουλ απολιτίκ. Δεν ξέρω καν αν υπάρχει αυτό που λέμε "απολιτίκ" ή άμα είναι απλά ένα ιδεολόγημα. Δεν μπορώ να φανταστώ πχ ταινία, μουσική, installation, κάτι που να με κούνησε βαθιά χωρίς σχόλιο ή μήνυμα. Όλα έχουν, αν και ποτέ δε θα μ' άρεσε ένα έργο μόνο για το πολιτικό του μήνυμα, εννοείται. Με την πολιτική ασχολούμαι ως πολίτης. Ψηφίζω, εκφράζω τις απόψεις μου σε mainstream εφημερίδα, πάω σε διαδηλώσεις όταν συμφωνώ με το πρόταγμα, μπλέκω σε πολύωρες πολιτικές αναλύσεις, πραγματικά είμαι ακούραστη στο ν' ακούω πολιτικά Podcasts ή βιντεάκια, ε, τι άλλο να κάνω; Τώρα πιο κομματικά, άμα εννοείς, όχι δε θ' ασχολιόμουν. Δεν μ' αφορά, δεν μ' ενδιαφέρει αυτό, δεν είναι το κάλεσμά μου.
Πόλεμος στη Ουκρανία: κάποιοι τον βλέπουν σαν τη θρυαλλίδα για τον Τρίτο Παγκόσμιο. Τι νιώθεις γι’ αυτό;
Χάλια νιώθω γι αυτό. Είναι πολύ βαρύ. Οι εικόνες είναι φριχτές, η καταστολή εντός Ρωσίας, οι απώλειες, η προσφυγιά, σκατά νιώθω, τι να νιώθω; Και φυσικά αδύναμη να κάνω το οτιδήποτε. Τι να κάνω, να βάλω φώτο προφίλ τη σημαία της Ουκρανίας να νιώσω πιο καλά; Να νιώσω καλά, άμα βάλω χάσταγκ standwithukraine; Με ξεπερνά αυτός ο πόλεμος, προφανώς. Άλλο ένα τραύμα για εμάς που θα επιζήσουμε, άλλη μια κρίση γι αυτήν τη γενιά και φυσικά απώλειες για όλην την Ευρώπη. Φριχτό είναι και αηδιαστικό.
Τι θα ήθελες να είχες μαζί σου, που να χωράει σ’ ένα σακίδιο, εάν ναυαγούσες σ’ ένα έρημο νησί;
Βιβλία, νερό, μπίρες κι ένα στυλό.
