Εθιμικά δρώμενα, πολιτισμικές πρακτικές και κοινωνικές τελετουργίες από όλη την Ελλάδα εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Μετά την πρόσφατη ένταξη μιας σειράς αγροτικών προϊόντων και πρακτικών της νησιωτικής Ελλάδας στο σχετικό ευρετήριο, 9 ακόμη πολιτιστικά στοιχεία που αντικατοπτρίζουν την ελληνική κουλτούρα εμπλουτίζουν το αρχείο του, το οποίο μεριμνεί για τη γενικότερη διαφύλαξη των άυλων πολιτιστικών αγαθών της χώρας. Η εισαγωγή των 9 στοιχείων έγινε με την απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη.
Οι Μάηδες της Μακρινίτσας Πηλίου
Ένα επιτελεστικό δρώμενο των παραδοσιακών κοινοτήτων του Πήλιου, το οποίο επανήλθε με απόφαση της ίδιας της κοινότητας, καθώς αντιπροσωπεύει τη συλλογική μνήμη και την ταυτότητα της Μακρινίτσας. Είναι σημαντικό πολιτιστικό γεγονός για τον Δήμο Βόλου και προσελκύει ένα μεγάλο ποσοστό των τουριστών. Το αγροτικό του φυσιολατρικό έθιμο έχει μία μαγικοθρησκευτική δραματοποιημένη φύση: παρουσιάζεται διαφορετικούς μουσικούς σκοπούς και ξεχωρίζει για την ενδυματολογία του. Το δρώμενο των Μάηδων αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες, όπως ο Θεόφιλος και ο Νίκος Χριστόπουλος, έως σύγχρονους εικαστικούς, ακόμη και ομάδες εικαστικών graffiti.
Η βοσκική και ο κόσμος του βοσκού στον Ψηλορείτη
Πρόκειται για ένα σύνολο παραδοσιακών τεχνικών και πολιτισμικών πρακτικών σχετικών με την καθημερινότητα των βοσκών και την επιβίωσή τους. Η κτηνοτροφική δραστηριότητα και το ήθος των ποιμενικών κοινοτήτων επιδρά καθοριστικά στο σύστημα αξιών, την οικονομική και κοινωνική ζωή καθώς και τον πολιτισμικό χαρακτήρα των ορεινών κοινοτήτων στο βουνό της Ίδης. Η ποιμενική ζωή στον Ψηλορείτη ή βοσκική, έχει ιδιαίτερη σημασία για τους φορείς και τις κοινότητές τους διότι εφαρμόζει τη διαφύλαξη των διαπροσωπικών και διακοινοτικών σχέσεων, ενισχύοντας το αίσθημα του ανήκειν και το κοινοτικό πνεύμα.
Τα Ιστορικά Καφέ
Τα Ιστορικά Καφέ, κάποια από τα οποία υπάρχουν περισσότερα από 100 χρόνια, αποτελούν σημείο αναφοράς και κατέχουν ιδιαίτερους συμβολισμούς για τις τοπικές κοινωνίες. Η μέχρι στιγμής καταγραφή τους περιλαμβάνει το "Καφέ Κήπος" στα Χανιά, το "Καφέ Mevlana" στη Ρόδο, τα "Καφέ Ερμής" και "Πανελλήνιο" στη Μυτιλήνη, τη "Λέσχη Κομοτηναίων" στην Κομοτηνή, το "Μεγάλο Καφενείο" στην Τρίπολη, το "Καφέ Ωραία Ελλάς" στην Αθήνα και το "Μεγάλο Καφενείο" στην Άμφισσα. Τα Ιστορικά Καφέ έχουν συμβάλει με πολλούς τρόπους στη διαμόρφωση πολιτισμικών δράσεων, αλλά και γενικότερα της αστικής κοινωνικότητας, από την ημέρα ίδρυσής τους έως και σήμερα.
Η Νύχτα των Στοιχειών (Το Στοιχειό της Χάρμαινας)
Η αναπαράσταση του τοπικού θρύλου του Στοιχειού της Χάρμαινας γίνεται το τελευταίο Σάββατο των Αποκριών, στην Άμφισσα. Αυτή η παράδοση τηρείται τα τελευταία 25 χρόνια στην πόλη της Άμφισσας. Η δραματοποίηση του τοπικού θρύλου τονίζει τη σημασία που έχει για τη συλλογική μνήμη το νερό, το οποίο θεωρείται πηγή ζωής και κινητήρια δύναμη των βυρσοδεψείων (ταμπάκικων), αίτιο ανάπτυξης της οικονομίας της Άμφισσας στα πιο πρόσφατα χρόνια.
Αράπηδες Μοναστηρακίου Δράμας
Το έθιμο των Αράπηδων αποτελεί κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός για το Μοναστηράκι, καθώς διατηρεί την αίσθηση της κοινής καταγωγής, της ιστορίας και της ταυτότητας της κοινότητας. Τελείται την ημέρα των Θεοφανείων για "το καλό και τη σοδειά", ενώ η διαφύλαξη του εθίμου στηρίζεται στη συμμετοχή από τις νεότερες ηλικίες. Οι "Αράπηδες" είναι μια ομάδα νεαρών ανδρών (14-40 χρονών) που περιφέρονται στην περιοχή χορεύοντας, μεταμφιεσμένοι με μαύρες κάπες και ψηλές οξυκόρυφες μάσκες από γιδοπροβιές, κουδούνια στη μέση και κρατώντας ένα ξύλινο σπαθί. Συνοδεύονται από τους "Παππούδες", "Γκιλίγκες", "Τσολιάδες", αλλά και τους ήχους των τρίχορδων αχλαδόσχημων λυρών και νταϊρέδων.
Η παραδοσιακή πρακτική της άρδευσης με σηκωμένο αυλάκι στο Κυριακοχώρι Φθιώτιδας
Υδραυλικό έργο για την άρδευση των καλλιεργειών από τον 18ο αιώνα μέχρι και σήμερα. Οι Κυριακοχωρίτες συλλέγουν με φράγμα το νερό ορεινού παραποτάμου του Ινάχου και το διοχετεύουν σε μακρύτατο υδραύλακα, το αποθηκεύουν σε μεγάλων διαστάσεων υπαίθρια στέρνα και κατόπιν το μεταφέρουν με μικρότερα αυλάκια σε κάθε κήπο ξεχωριστά. Έτσι, παράγουν πολύτιμα αγροδιατροφικά προϊόντα. Η παράδοση του Σηκωμένου Αυλακιού, φορείς της οποίας είναι τα 70 νοικοκυριά του Κυριακοχωρίου Φθιώτιδας, συνδέεται με αντιλήψεις, γνώσεις και πρακτικές που τηρούν έναν βιώσιμο τρόπο διαχείρισης των φυσικών πόρων και προωθούν την ευημερία της κοινότητας, αλλά και την αλληλεγγύη ανάμεσα στους κατοίκους της.
Το έθιμο των Σίχνων στο Λιτόχωρο Πιερίας
Τα Σίχνα ή "σιχνοφόρια" γιορτάζονται την ημέρα των Θεοφανείων. Πρόκειται για έντονων χρωμάτων σημαίες 1,5 μέτρων περίπου, με έναν σταυρό σχηματισμένο στο κέντρο τους. Συνήθως τα Σίχνα είναι αφιερώματα συντεχνιών και οικογενειών ναυτικών, που συμμετέχουν στη γιορτή των Φώτων. Το έθιμα τηρείται εδώ και 2 αιώνες και πρόκειται για ιδιαίτερη τιμή για κάποιον να κρατήσει το Σίχνο κατά τη διάρκεια της τελετής.
Το Γαϊτανάκι της Ανάληψης
Τη Δευτέρα του Πάσχα, στην πλατεία του χωριού Ανάληψη (πρώην Δερβέκιστα), του Δήμου Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας, όλοι οι κάτοικοι χορεύουν και τραγουδούν το "Γαϊτανάκι", χωρίς τη συνοδεία μουσικής. Το έθιμο ενισχύει τις σχέσεις των μελών της κοινότητας και το αίσθημα της κοινής καταγωγής, ιδιαίτερα εκείνων που ζουν μακριά από την Ανάληψη.
Χορός Σέρρα
Γνωστός και με τις ονομασίες Τρομαχτόν, Πυρρίχιος, Λάζικον, ο Χορός Σέρρα είναι μέρος της συλλογικής ταυτότητας των Ελλήνων Ποντίων - προσφύγων και μεταναστών - ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας. Οι άνδρες χορεύουν ένοπλοι και μιμούνται σχήματα μάχης υπό τη μουσική συνοδεία της λύρας και του νταουλιού, είτε του αγγείου και του νταουλιού. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δημόσια επιτέλεση του χορού στις εκδηλώσεις για τους Έλληνες Πόντιους, καθώς τους ενθάρρυνε κατά την περίοδο των διωγμών και της Γενοκτονίας (1916-1922) και στα πρώτα δύσκολα χρόνια της επιστροφής τους στο ελληνικό κράτος.
