Το «Flea Market» που παρουσιάζουν ο Φοίβος Δεληβοριάς και η Μαρίνα Σάττι μαζί με το φωνητικό της σύνολο Fonέs από το Σάββατο 20 Ιανουαρίου στο Upstairs του «Passport Κεραμεικός», είναι ένα παζάρι μουσικών και ιστοριών από την αστική τραγουδοποιία του Φοίβου και τις παραδόσεις όλου του κόσμου που εξερευνά η Μαρίνα. Με αυτήν την αφορμή τους ζητήσαμε να κάνουν ο ένας στον άλλον ερωτήσεις που δεν είχαν το χρόνο μέχρι τώρα να κάνουν.
Η Μαρίνα ανακρίνει τον Φοίβο
Πώς φανταζόταν ο Φοίβος του 1989 τον Φοίβο του 2018; Έπεσε μέσα τελικά;
Με φανταζόμουν ποιητή, απ’ αυτούς που γράφουν το μεγάλο έργο της γενιάς τους. Ως γνωστόν, 30 χρόνια μετά, απέχω πολύ από κάτι τέτοιο. Έβγαλα 7 μόλις δίσκους για τις μικρολεπτομέρειες της ζωής μου, έγραψα για σκύλους, γκαρσόνες και παλιούς κωμικούς και ξαφνικά άνοιξα κι ένα αναψυκτήριο. Γνώρισα βέβαια μερικούς ανθρώπους που θαύμαζα. Αγάπησα πολύ κάποιους φίλους και κάποια κορίτσια, με δύο εκ των οποίων –το ένα 5 χρονών– ζω σήμερα. Ένας ήρωας του σινεμά στον οποίο βλέπω τον εαυτό μου και το πώς έγινα τελικά είναι ο Τζορτζ Μπέϊλι από το «Μια Υπέροχη Ζωή» του Κάπρα. Δεν έγινε ποτέ ταξιδευτής όπως έλεγε, βοήθησε όμως έναν άγγελο να κερδίσει τα φτερά του.
Ποιο βιβλίο θα μου πρότεινες να διαβάσω και γιατί;
Τη «Λολίτα» του Ναμπόκοφ και τη «Γραμμή του ορίζοντος» του Βακαλόπουλου. Και τα δυο είναι πολύ σπουδαία ποιήματα για δυο πολύ διαφορετικές γυναίκες. Και αυτές οι γυναίκες είναι κάτι πολύ παραπάνω από δυο ηρωίδες σε μιαν ιστορία. Είναι δυο ολόκληροι πολιτισμοί. Ένας που έρχεται κι ένας που χάνεται. Σ’ έναν απ’ τους δυο –ή και στους δυο– θα βρεις τον εαυτό σου. Ή έτσι νομίζω.
Υπάρχει γύρω μας σε αφθονία μια αγάπη πλαστική, όπως το χρήμα που μας μεγάλωσε.
Ποιο ταξίδι που έχεις κάνει σου έχει μείνει στο μυαλό και γιατί;
Μια μέρα –το 2008– έπαιζα στην Πύλο σε ένα συνέδριο μοτοσικλετιστών (!) κι έφυγα μες στη νύχτα, έφτασα από την Πελοπόνησο στο Ελ. Βενιζέλος, πήρα το πρωινό αεροπλάνο για Μαδρίτη κι από ’κει λεωφορείο για τη μικρή πόλη Μέριδα, όπου βρήκα διάφορους φίλους μου μέσα σε μιαν αρένα ταυρομαχιών να περιμένουν να αρχίσει η συναυλία του Μπομπ Ντίλαν. Είχα ταξιδέψει μόνο για να τον δω, γιατί δεν τον είχα δει ποτέ και είχα εμμονή για χρόνια. Την άλλη μέρα πήγαμε Μαδρίτη και στο τραπέζι που κάτσαμε να φάμε, καθόταν δίπλα μας ο Ρούφους Γουέϊνράϊτ. Μ’ αυτόν είχα εμμονή εκείνο το συγκεκριμένο καλοκαίρι. Εντάξει, δεν είναι έτσι όλα τα ταξίδια μου.
Έχουμε την τάση να μιλάμε για τον «παλιό καλό καιρό». Τελικά ο παλιός καιρός ήταν καλύτερος;
Όχι, βέβαια. Παλιά σφαζόντουσαν επειδή τους το έλεγε κάποιος βασιλιάς ή κάποιος πίσω από μιαν έδρα. Αν ζούσα το 1914 ή το 1943, οι συμμαθητές μου θα είχαν σχεδόν όλοι κάπου σκοτωθεί. Και εγώ θα ήμουν περήφανος γι’ αυτό. Ο κόσμος βέβαια είχε άλλες ομορφιές γιατί είχε ακόμα μυστικά τα οποία σεβόταν, για τον έρωτα, τη φύση, το θάνατο. Από κάποια πράγματα μας έσωσε ο ορθός λόγος, κάποια πράγματα τα κατέστρεψε εντελώς.
Τι γεννά τη βία; Και ποσό καμουφλαρισμένη μπορεί να εμφανίζεται στις μέρες μας;
Η έλλειψη αγάπης. Ένα παιδάκι γράφει τα μαθήματά του στο γραφειάκι του και υποψιάζεται αντί για αγάπη γύρω του ένα ιδιωτικό συμφωνητικό ανάμεσα σε δύο άσχετα πλάσματα. Ή θα ευνουχιστεί ή θα γίνει πολύ βίαιο. Καλύτερα να γίνει βίαιο. Όχι όμως για πολύ. Γιατί μετά δεν θα καταλήξει στην ελευθερία του, αλλά στο να καταστρέφει τους άλλους. Πάντως υπάρχει γύρω μας σε αφθονία και μια αγάπη πλαστική, όπως το χρήμα που μας μεγάλωσε. Πολλές ταινίες και μουσικές και «κινηματάκια» των social media λένε αγάπη και εννοούν κάποιου είδους τυραννική σέχτα, ένα χαρτί με οδηγίες. Αυτοί είναι χειρότεροι απ’τους βίαιους.
Οι άνθρωποι φαίνεται να φοβούνται τη διαφορετικότητα. Ή μήπως είναι κάτι άλλο;
Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι δεν φοβούνται τους διαφορετικούς, αλλά αυτούς που τους μοιάζουν και δεν τους αρέσει που τους μοιάζουν. Όλοι μεγαλώνουνε νομίζοντας ότι είναι ήρωες ή πριγκίπισσες. Μετά μισούν όσους δεν είναι κάτι τέτοιο, δηλαδή τους εαυτούς τους. Και κάποιοι γίνονται σύμβολα «αδυναμίας». Οι γκέϊ, οι «ξένοι», οι οικονομικά αδύνατοι. Είναι κάτι που το σιχαίνομαι από παιδάκι, γιατί κι εγώ ήμουν ντροπαλός και σιωπηλός, άρα πολλοί με θεωρούσαν ηλίθιο και τραβούσα ζόρια. Έτσι τόνισα τόσο τις διαφορές μου, που κάποια στιγμή μου γύρισε σε έπαρση και ψώνιο. Πάλι καλά, όμως, δεν θα τη γλίτωνα αλλιώς.
Γιατί να έρθει κάποιος να δει το «Flea Market»;
Μα για να δει εσένα και τις Fonές, φυσικά, να λέτε τραγούδια από όλο τον κόσμο! Εγώ σίγουρα γι’ αυτό θα έρθω, όπως και για τη μπάντα μου και τη Νεφέλη Φασούλη. Με την ευκαιρία θα πω και την ιστορία μου: τα δικά μου παραδοσιακά ...από την Καλλιθέα!
Ο Φοίβος ανακρίνει τη Μαρίνα
Για τη «Μάντισσα» ήμουν προετοιμασμένος. Συνέδεε ευφυώς και ανυποχώρητα όλους τους «κόσμους» σου. Ο Χατζιδάκις, όμως, έλεγε πως κάθε μεγάλη επιτυχία οφείλεται σε κάποια παρεξήγηση και κάθε καλλιτέχνης οφείλει σε κάθε επόμενο βήμα του να πηγαίνει σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, αν θέλει στα αλήθεια να διαρκέσει. Το επόμενο βήμα σου έχει κάτι απ’ τη «Μάντισσα» ή φεύγει προς άλλες πλευρές του εαυτού σου;
Θα συμφωνήσω με τον Χατζιδάκι. Και οι «Κούπες» και η «Μάντισσα» απεικόνιζαν αυτό που πίστευα όταν τα δημιουργούσα. Οι «Κούπες» ήταν η πρώτη φορά που προσκαλούσα κάποιον δημόσια να ακούσει κάτι δικό μου και όσο κι αν μου αρέσει ακόμα, δεν είναι κάτι που θα το έφτιαχνα σήμερα. Ήμουν πιο εσωστρεφής, πιο ντροπαλή, πιο ψαρωμένη. Σε κάθε σχέση και κάθε πρώτη γνωριμία λες «καλησπέρα», συστήνεσαι και μετά ξανοίγεσαι. Οι «Κούπες» ήταν η καλησπέρα. Με τη «Μάντισσα» είχα την ανάγκη να συστήσω την πιο εξωστρεφή μου πλευρά, την οποία ως τότε δεν είχα το θάρρος να παρουσιάσω δημόσια. Ξέρεις, ήμουν προσκολλημένη κι εγώ ως τότε σ’αυτά τα κατάλοιπα του καλού κοριτισιού, της ήσυχης μαθήτριας που δε θα ενοχλήσει, του «καθωσπρέπει». Τώρα, για κάποιο λόγο, τα πράγματα έγιναν τρομακτικά γρήγορα. Είδα και κατάλαβα πολλά καινούργια πράγματα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και ήρθα αντιμέτωπη με πολλές δικές μου αδυναμίες τις οποίες χρειάστηκε βίαια να κοιτάξω κατάματα ώστε να «επιβιώσω». Έχοντας πάρει λίγο χρόνο τον τελευταίο καιρό να ξαναμηδενίσω καταλαβαίνω ότι δεν είμαι όπως ήμουν πέρυσι ή δύο χρόνια πριν. Κι αυτό νομίζω ότι ακούγεται και στις καινούργιες μουσικές που φτιάχνω. Tο ζητούμενο για μένα δεν είναι το «after-Μantissa», αλλά το «Μαρίνα-στο- τώρα».
Σάττι είναι το αληθινό μου επίθετο, είναι το επίθετο του μπαμπά μου. Κι εγώ έψαξα στο Internet και βρήκα ότι σημαίνει «helpful, generous. a philanthropist».
Από τότε που πρωτοπαίξαμε μαζί στην «Ταράτσα» και όσο σε γνωρίζω πιο καλά, μου θυμίζεις αυτό το φοβερό κοριτσάκι στο «Florida Project». Αθώο και παραβατικό μαζί, εξαιρετικά πειθαρχημένο προκειμένου να κάνει μια φοβερή αταξία. Βλέπεις σινεμά; Πες μου 3 αγαπημένες σου ταινίες και πες μου γιατί.
Μου άρεσαν «Η Επιστροφή», το «Λεβιάθαν» και το «Χωρίς Αγάπη» του Σβιάγκιντσεφ. Βασικά μου αρέσουν όλες οι ταινίες του. Είναι ρώσικες κι έχουν ένα κοινό στοιχείο: την απεικόνιση δυνατών οικογενειακών δεσμών –τόσο ισχυρών που τελικά λειτουργούν ευνουχιστικά– αλλά και την κατάδειξη της διαδικασίας του απογαλακτισμού σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Επίσης, σκιαγραφείται η διαφθορά σε κάθε επίπεδο της ρωσικής κοινωνίας. Εικόνες γνώριμες και στην Ελλάδα. Η πιο δυνατή εικόνα που μου έχει μείνει στο μυαλό είναι το φινάλε του «Λεβιάθαν», όπου τελικά ο Δήμαρχος καταφέρνει μετά από πολλές προσπάθειες να αποδεκατίσει μια ολόκληρη οικογένεια, να πάρει τη γη τους κι εκεί πάνω να χτίσει μια πολυτελέστατη εκκλησία! Και φυσικά τον ανακηρύσσουν τοπικό ήρωα.
Κάτι πολύ ενδιαφέρον σε σένα είναι ότι δεν είσαι αυτό που λέμε ρετρό παρότι παίζεις στα δάχτυλα ένα σωρό παλιές παραδόσεις. Τραγουδάς φοβερά από αράβικα μέχρι μεσαιωνικά γαλλικά κι από σύγχρονη χιπ-χοπ μέχρι θρακιώτικα. Τι είναι αυτό που σε συνδέει με όλες αυτές τις εποχές και τις γλώσσες και πώς βρίσκεσαι σε όλα αυτά τα μέρη ταυτόχρονα;
Στο σήμερα μεγάλωσα, αυτό ξέρω και γι’ αυτό έχω «κατασκευαστεί». Δεν ξέρω πως ήταν το «παλιά», και κανείς μας στ’ αλήθεια δεν ξέρει. Ξέρω αυτό που έχει φτάσει στ’ αυτιά του μέσα από το «χαλασμένο τηλέφωνο» της ιστορίας. Έχω ταξιδέψει πολύ, έχω πια φίλους και μνήμες από κάθε γωνία του κόσμου και συνεπώς έτσι νιώθω ότι έχω αναπτύξει και δεσμούς με την κάθε τέτοια γωνιά. Ίσως σε κάποιους ανθρώπους να φαίνεται παράταιρη η μίξη διαφορετικών στοιχείων αλλά οι άνθρωποι είμαστε εκ φύσεως σύνθετα όντα κι έχουμε πολλές ταυτότητες. Πάντως, δε με ενδιαφέρει η παράδοση ως αυτοσκοπός αλλά οι πανανθρώπινες συμπεριφορές και ορισμένα οικουμενικά χαρακτηριστικά της φύσης και του ανθρώπου που νομίζω ότι
αποτυπώνονται στα παραδοσιακά τραγούδια.
Οι καλλιτέχνες έχουν μια δημιουργική εμμονή με κάτι που τους ωθεί στην τέχνη τους. Άλλοι με τον έρωτα, άλλοι με την πολιτική, άλλοι με τη μεταφυσική, άλλοι με την ψυχανάλυση, άλλοι με την παράδοση. Άλλοι πάλι με την ίδια την τέχνη. Εσένα τι είναι αυτό που σε πάει στον «άλλο κόσμο» που είναι τελικά ο κόσμος σου;
Τη ζωή μου και το μυαλό μου, τις σκέψεις μου και τις συζητήσεις μου μονοπωλούν τα θέματα των «ανθρώπων του κόσμου» όπως σου είπα και πιο πριν. Επίσης, η εφαρμοσμένη πολιτική τους. Όχι όμως με την έννοια της κομματικής αντιπαράθεσης. Η ιστορία, οι κοινωνίες, τα συστήματα, οι προσωπικότητες, η ψυχολογία τους, η διαφορετικότητα, οι σχέσεις, οι μονάδες που συνιστούν ένα σύνολο. Η ατομική και συλλογική εξέλιξη. Τι μπορεί να αποτελέσει το «καινούργιο»; Το παλιό το έχουμε δει, το έχουμε γευτεί, το έχουμε μυρίσει, το έχουμε ακούσει και ξέρουμε μέχρι που μπορεί μας πάει. Και με την καλή και με την κακή έννοια. Ποιο είναι λοιπόν το νέο; «If you do what you always did, you will get what you always got», λένε. Αυτή η πρόκληση του να ανακαλύψω, λοιπόν, το «καινούργιο» με πορώνει. Έχω φάει κόλλημα τελευταία μ’ αυτό το βιβλίο το «Homo Deus» .Αν δεν το έχεις διαβάσει, θα σου το πάρω δώρο οπωσδήποτε! Πότε έχεις γενέθλια;
Τι σημαίνει Σάττι;
Είναι το αληθινό μου επίθετο, είναι το επίθετο του μπαμπά μου. Κι εγώ έψαξα στο Internet και βρήκα ότι σημαίνει «helpful, generous. a philanthropist». Επίσης βρήκα ότι είναι ένα φαγητό της νοτιοανατολικής Ινδίας και των Φιλιππίνων. Ελπίζω να είναι νόστιμο.
Πρότεινέ μου ένα δίσκο ν’ ακούσω, πες μου μια μουσική που σ’ αρέσει αλλά ντρέπεσαι λίγο γι’ αυτό και πες μου και το μεγαλύτερο αριστούργημα που άκουσες ποτέ.
1) «Damn» από Kendrick Lamar (πρώτη φορά που δεν απαντάω Björk σε μια τέτοια ερώτηση)
2) Δεν ντρέπομαι πια! Θα βγω να το φωνάξω να το πω: ΑΚΟΥΩ ΑΡΑΒΙΚΑ ΤΣΙΦΤΕΤΕΛΙΑ, ΙΝΔΙΚΑ BOLLYWOOD SOUNDTRACKS ΚΑΙ ΙΡΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΒΡΑΖΙΛΙΑΝΙΚΑ ΣΚΥΛΑΔΙΚΑ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΚΑΙ ΓΟΥΣΤΑΡΩ ΚΑΙ ΠΟΛΥ!!!
3) Το «Romanian Folk Dances» του Béla Bartók και το «The Mystery of The Bulgarian Voice»
Γιατί να έρθει κάποιος να δει το «Flea Market»;
Γιατί είσαι εσύ, γιατί είμαι εγώ, γιατί είναι τα κορίτσια μου οι Fonέs και γιατί είναι και τα δικά σου αγόρια, της μπάντας σου, που ο ένας είναι Κουβανός, ο άλλος Πατρινός, ο άλλος σκληροπυρηνικός τζαζίστας κι ο άλλος ροκάς κι εγώ τους βάζω να παίξουν αράβικα τσιφτετέλια! Για να δούμε, θα τα παίξουν τελικά ή θα κάνουν απεργία; Ακόμα κι εγώ περιμένω να δω πώς αυτοί οι κόσμοι μας που φαινομενικά είναι διαφορετικοί μπορούν να συναντηθούν. «Flea Market» κανονικά όμως!
