Γιάννης Γλέζος: "Το νομοσχέδιο θα μπορούσε να ενισχύει συνολικά την εθνική μουσική παραγωγή"

Έντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του ΥΠΠΟΑ, με τίτλο "Μέτρα για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία και ενίσχυση του ελληνόφωνου τραγουδιού και της ορχηστρικής μουσικής απόδοσης του ελληνόφωνου τραγουδιού και την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, στο πλαίσιο της διαφύλαξης και ανάδειξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς - Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής πολιτικής του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Πολιτισμού". Πολλοί μιλούν για ευθεία παρέμβαση στην καλλιτεχνική δημιουργία αλλά και μια μεγάλη μερίδα να κάνει λόγο για την μοναδική πρωτοβουλία της Πολιτείας τα τελευταία χρόνια που υποστηρίζει το ελληνικό τραγούδι. Ο Γιάννης Γλέζος, Πρόεδρος Δ.Σ. της Αυτοδιαχείρισης (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης μουσικών πνευματικών δικαιωμάτων), μιλάει στο "α" για τη διάταξη για την ποσόστωση ελληνόφωνων τραγουδιών.

Πώς θα μπορούσε να επηρεάσει το προτεινόμενο σχέδιο την ελληνική μουσική δημιουργία;

Σίγουρα θα τονωθεί, η παραγκωνισμένη από το διεθνές στερέωμα, ελληνική μουσική παραγωγή με τα κίνητρα για περισσότερο ελληνόφωνο τραγούδι και την ορχηστρική του απόδοση, όπως προβλέπει το νομοσχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού. H χρήση της ελληνικής μουσικής σταδιακά μπορεί να αυξηθεί στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, σε οπτικοακουστικές παραγωγές, στη δημόσια εκτέλεση, με αποτέλεσμα οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές/εκτελεστές να υποστηριχθούν καλύτερα και να μπορούν να αφοσιωθούν πιο απερίσπαστοι στη δουλειά τους: να γράψουν, να ηχογραφήσουν και να παρουσιάσουν ζωντανά τα τραγούδια τους στο κοινό. Όλοι εμείς πρέπει να τους στηρίξουμε, είναι εθνικό το ζήτημα, υπερκομματικό.

Και πώς θα διαμόρφωνε την εγχώρια αγορά δικαιωμάτων;
Το ποσοστό των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων θα αυξανόταν λίγο λίγο κάθε χρόνο από όλες αυτές τις χρήσεις προς όφελος των Ελλήνων συνθετών, στιχουργών, ερμηνευτών και εκτελεστών, τη μαγιά της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας.

Θεωρείτε ότι μπορεί να βοηθήσει αυτή η ποσόστωση τους Έλληνες δημιουργούς ουσιαστικά να προβληθούν και στο εξωτερικό;
Η προβολή του Ελληνικού πολιτισμού στους ξένους τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα μας δεν περιλαμβάνει μόνο τα δημοφιλή αρχαία μνημεία ανά τη χώρα. Περιλαμβάνει και την παλαιότερη και τη σύγχρονη μουσική δημιουργία που είναι αξιόλογη, ιδιότυπη και πολυμορφική. Εκατομμύρια τουριστών θα έχουν την ευκαιρία να γευτούν ευρύτερα αυτήν την αισθητική εμπειρία, μέσα σε ένα κατεξοχήν ελληνικό περιβάλλον, όπως τα νησιά μας και άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Πιο πολλά ελληνικά τραγούδια, στην πρωτότυπη ή σε ενορχηστρωμένη μορφή, θα ακουστούν σε τουριστικά καταλύματα, σε αεροδρόμια, σε λιμάνια, σε εμπορικά κέντρα, προβάλλοντας έτσι την παράδοση, την ομορφιά και την αξία της ελληνικής μουσικής και ειδικά της μελοποιημένης ποίησης. Επιπλέον, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την προβολή στο εξωτερικό ελληνικών κινηματογραφικών παραγωγών που περιέχουν ελληνική μουσική, οι οποίες χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο τομέα.

Υπάρχουν λόγοι που δικαιολογούν τις αντιδράσεις που έχει δημιουργήσει η πρόταση του ΥΠΠΟΑ;
Ο καλλιτεχνικός κόσμος πραγματικά απορεί με ορισμένους ιδιοκτήτες τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών, με ορισμένους παραγωγούς και σκηνοθέτες οπτικοακουστικών έργων, αλλά και κάποιους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων που αντέδρασαν τόσο έντονα, μέσω των συνδικαλιστικών τους φορέων, σε αυτήν την ιστορική νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού.

Θα έλεγα ότι κυρίως υπάρχει άγνοια του περιεχομένου του νομοσχεδίου. Για παράδειγμα, στα ξενοδοχεία, μόνο στους χώρους υποδοχής και ανελκυστήρα -εφόσον μπαίνει μουσική, δεν είναι υποχρεωτικό- το νομοσχέδιο προβλέπει να μεταδίδεται σε ποσοστό 45% ελληνόφωνο τραγούδι και η ορχηστρική του απόδοση.

Αυτό, όμως, που αποκρύβουν όσοι αντιδρούν είναι, ότι βάσει συμφωνιών που έχει υπογράψει το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος με τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, αυτοί ακριβώς οι χώροι υποδοχής και ανελκυστήρα εξαιρούνται από την υποχρέωση καταβολής πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων.

Επομένως, τα ξενοδοχεία μπορούν να συνεχίσουν να μεταδίδουν μουσική σε αυτούς τους χώρους, χωρίς να πληρώνουν δικαιώματα, ενώ ταυτόχρονα, αντί να ακούγεται μόνο ξένη μουσική εκεί, θα ακούγεται και το τραγούδι του τόπου μας. Ποιος Έλληνας πολίτης με θέση ευθύνης απέναντι στην πολιτιστική μας κληρονομιά, δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο;

Κι ακόμη, ποιος ξένος τουρίστας δε θέλει να γευτεί συνολικά την ελληνική εμπειρία στη γαστρονομία, στη μουσική, στον χορό, στη διασκέδαση, στα αρώματα, στο φυσικό κάλλος, στα πολιτιστικά μνημεία του τόπου μας που ο ίδιος επιλέγει να επισκεφθεί; Άλλωστε, μία από τις πιο σημαντικές αγορές ανάπτυξης της χώρας μας είναι ο Πολιτιστικός Τουρισμός. Θα παραγκωνίσουμε τώρα την ελληνική μουσική;…

Στο ραδιόφωνο, επίσης, δεν υπάρχει επιβολή, όπως ακούστηκε και γράφτηκε, αλλά η παροχή κινήτρων και ειδικότερα, ενός μικρού ποσοστού πρόσθετου διαφημιστικού χρόνου, σε περίπτωση που οι ιδιοκτήτες ραδιοφώνων επιθυμούν να αυξήσουν το ποσοστό μετάδοσης του ελληνόφωνου τραγουδιού. Γιατί να μην το κάνουν, λοιπόν, αφού οι προτεινόμενες ρυθμίσεις εστιάζουν στην παροχή κινήτρων και είναι απολύτως προαιρετικές; Ακόμη και το κίνητρο, δηλ. ο πρόσθετος διαφημιστικός χρόνος στην αναλογία μουσικής - λόγου - διαφήμισης είναι λελογισμένο και σταθμισμένο ώστε να μην οδηγεί σε άνιση μεταχείριση. Και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ισχύουν ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις, όπου εκεί το κράτος υποχρεώνει, μάλιστα, τους ραδιοφωνικούς σταθμούς στη μετάδοση προγράμματος με ποσόστωση μουσικών έργων στην εθνική γλώσσα (quotas), όπως στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στη Σλοβακία, στην Ουγγαρία και στη γειτονική Βουλγαρία. Ακόμα και στην πολύ ισχυρή μουσική αγορά της Γαλλίας, όπου το γαλλόφωνο ρεπερτόριο εξάγεται και συνεχίζει να ταξιδεύει σε πολλές επικράτειες του κόσμου.

Η πρόταση του ΥΠΠΟΑ βρήκε αντίθετους και τους σκηνοθέτες, παραγωγούς και άλλους επαγγελματίες στον τομέα της οπτικοακουστικής παραγωγής, που μιλάνε για ευθεία επέμβαση στην καλλιτεχνική δημιουργία. Πώς τοποθετείστε σχετικά;
Η ενσωμάτωση συγκεκριμένου ποσοστού ελληνόφωνου τραγουδιού σε οπτικοακουστικές παραγωγές, στην περίπτωση εκείνη που αυτές χρηματοδοτούνται από τον δημόσιο τομέα. Δεν θα έπρεπε να διαμαρτύρονται οι ιδιοκτήτες των μεγάλων τηλεοπτικών σταθμών και ορισμένοι παραγωγοί και σκηνοθέτες, καθώς αναφέρεται ρητώς ότι η τήρηση της ποσόστωσης για αυτές τις περιπτώσεις ότι δεν αποτελεί πρόσθετη προϋπόθεση λήψης της επιδότησης, αλλά περιορίζεται απλώς σε μια σύσταση χωρίς κύρωση. Περιμένουμε να δούμε την τελική μορφή του άρθρου αυτού πάντως, καθώς τελεί υπό αναδιατύπωση.

Τι συμβαίνει με τους υπόλοιπους καλλιτέχνες που γράφουν σε μη ελληνόφωνο στίχο; Δεν θα ήταν πιο γόνιμο ένα νομοσχέδιο που να στηρίζει συνολικά τη σύγχρονη, καλλιτεχνική δημιουργία;
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο του ΥΠΠΟ για την υποστήριξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και της ελληνικής γλώσσας, φορέας του οποίου είναι και το ελληνόφωνο τραγούδι, δεν ήταν δυνατόν να συμπεριλάβει την κατηγορία εκείνη των ιδιαίτερα αξιόλογων Ελλήνων καλλιτεχνών της νεότερης γενιάς που γράφουν σε ξενόγλωσσο στίχο. Δηλαδή, τους Έλληνες συνθέτες/στιχουργούς που δραστηριοποιούνται πολύ δυναμικά και με επιτυχία στον χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής, της ροκ, της τζαζ κ.ά. Δεν έγινε από προκατάληψη, υποβάθμιση ή κάποιου είδους αναχρονιστική ελληνολατρία, όπως κάποιοι μπορεί να υπέθεσαν.

Υπήρχαν συγκεκριμένοι λόγοι νομικής φύσης που δεν επιτρέπουν σε μία ευρωπαϊκή χώρα να προτάξει το κριτήριο της ιθαγένειας ως στοιχείο κρατικής προστασίας και στήριξης, π.χ. την ελληνική τζαζ ή την ισπανική ροκ. Από την ευρωπαϊκή εμπειρία αντίστοιχων ρυθμίσεων σε άλλες χώρες που ανέφερα παραπάνω, μια τέτοια διάκριση αντίκειται στο ενωσιακό δίκαιο δεν θα μπορούσε να τεκμηριωθεί στα Ευρωπαϊκή Δικαστήρια. Αλλά με τον ελληνικό στίχο μέσα σε τραγούδια, φορείς της μακραίωνης παράδοσης της μελοποιημένης ποίησης στον τόπο μας, δόθηκε το πράσινο φως για ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Έχουμε τα τοπικά ρεπερτόρια, όπως τα Κρητικά, το ρεμπέτικο. Δεν πρέπει να τα προστατέψουμε; Στην Πορτογαλία, υπάρχουν, για παράδειγμα, τα fados, τα οποίο προστατεύονται από την Unesco (Intagible Cultural Heritage of Humanity).

Συμφωνώ, ωστόσο, ότι το νομοσχέδιο αυτό θα μπορούσε να συμπεριλάβει διατάξεις που να ενισχύουν συνολικά την εθνική μουσική παραγωγή και ειδικότερα τους νέους Έλληνες δημιουργούς που αγωνιούν στην Ελλάδα, αναζητώντας κανάλια προβολής, προώθησης και διανομής της παραγωγής τους. Οι καλλιτέχνες αυτοί έχουν πληγεί τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο από την κρίση της πανδημίας, αλλά και την έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους των εταιριών και των media που λειτουργούν με αυστηρά εμπορικά κριτήρια, τα οποία καταπνίγουν την πολυμορφία, την έμπνευση και το ταλέντο νέων φωνών. Μπροστά στη λαίλαπα της νέας τεχνολογίας που λειτουργεί με τους δικούς της -όχι πάντα διαφανείς και δημοκρατικούς- αλγορίθμους, σίγουρα χρειαζόμαστε ένα ευρύτερο ουσιαστικό σχέδιο στήριξης της ελληνικής μουσικής παραγωγής.

Ευελπιστώ ότι όλοι οι Έλληνες Βουλευτές θα ψηφίσουν υπέρ του νομοσχεδίου του Υπουργείου Πολιτισμού όταν αυτό έρθει στη Βουλή προς ψήφιση.